Μια εντυπωσιακή ανακάλυψη στο νησί Σουλαουέζι της Ινδονησίας φέρνει στο φως το αρχαιότερο γνωστό εικονογραφημένο έργο τέχνης με αφηγηματικό χαρακτήρα. Η σπηλαιογραφία, που χρονολογείται τουλάχιστον στα 51.200 έτη, ξεπερνά κατά σχεδόν 6.000 χρόνια το προηγούμενο ρεκόρ, το οποίο επίσης βρισκόταν στην ίδια γεωγραφική περιοχή. Διεθνής ομάδα αρχαιολόγων από το Πανεπιστήμιο Griffith, το Πανεπιστήμιο Southern Cross και την Ινδονησιακή Εθνική Υπηρεσία Έρευνας και Καινοτομίας πραγματοποίησε την ιστορική αυτή ανακάλυψη.

Η σημασία της ανακάλυψης στο σπήλαιο Leang Karampuang

Η τοιχογραφία εντοπίστηκε στο σπήλαιο Leang Karampuang και παρουσιάζει μια σύνθετη σκηνή με τρία υβρίδια ανθρώπου και ζώου μαζί με έναν άγριο χοίρο. Τα δείγματα συλλέχθηκαν το 2017, αλλά η χρονολόγησή τους ολοκληρώθηκε μόλις το 2024 με προηγμένες επιστημονικές μεθόδους. Το προηγούμενο ρεκόρ ανήκε σε μια απεικόνιση άγριου χοίρου σε φυσικό μέγεθος από το σπήλαιο Leang Tedongnge, η οποία χρονολογείται πριν από 45.500 χρόνια τουλάχιστον.

Ο Adhi Agus Oktaviana, επικεφαλής συγγραφέας και διδακτορικός φοιτητής, χαρακτήρισε τα ευρήματα εξαιρετικά εκπληκτικά. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του, καμία από τις διάσημες ευρωπαϊκές τέχνες της εποχής των παγετώνων δεν φτάνει σε τέτοια αρχαιότητα, εξαιρουμένων ορισμένων αμφιλεγόμενων ευρημάτων από την Ισπανία.

Αμφισβητούμενα ευρήματα και επιστημονική αξιοπιστία

Ισπανοί ερευνητές είχαν προηγουμένως υποστηρίξει ότι βραχογραφίες σε τρεις διαφορετικές τοποθεσίες της Ισπανίας, συγκεκριμένα στην Κανταβρία, την Ανδαλουσία και την Εξτρεμαδούρα, ξεπερνούσαν τα 64.000 έτη. Παρόλα αυτά, η διεθνής επιστημονική κοινότητα απέρριψε σε μεγάλο βαθμό αυτούς τους ισχυρισμούς, όπως επισημαίνει η δρα Tristen Jones, ειδικός στη βραχογραφία από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϊ.

Η Jones εξήγησε ότι υπήρχε αβεβαιότητα σχετικά με το αν οι Ισπανοί επιστήμονες χρονολόγησαν σωστά τον ασβεστόλιθο που είχε σχηματιστεί επάνω στην τέχνη ή αν αυτός προερχόταν από άλλη πηγή. Επιπλέον, τα συγκεκριμένα ευρήματα προκάλεσαν διαμάχη επειδή οι ερευνητές υποστήριζαν πως τα δημιούργησαν Νεάντερταλ, ενώ παραδοσιακά πιστευόταν ότι μόνο οι σύγχρονοι άνθρωποι παρήγαγαν καλλιτεχνικά έργα.

Νέα δεδομένα για την πρώιμη εικονιστική τέχνη

Η ανακάλυψη αμφισβητεί την επικρατούσα ακαδημαϊκή θεώρηση σύμφωνα με την οποία η πρώιμη εικονιστική τέχνη των σπηλαίων αποτελούνταν κυρίως από μεμονωμένες μορφές χωρίς αλληλεπίδραση. Αντίθετα, η τοιχογραφία του Leang Karampuang παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη σκηνή όπου οι φιγούρες φαίνεται να συνδέονται μεταξύ τους, υποδηλώνοντας μια αφηγηματική πρόθεση.

Για τη χρονολόγηση των στρωμάτων, οι ερευνητές εφάρμοσαν σειρές χρονολόγησης ουρανίου, μετρώντας την αναλογία θορίου προς ουράνιο στα στρώματα ανθρακικού ασβεστίου που είχαν σχηματιστεί πάνω από το έργο τέχνης. Αυτή η προηγμένη μέθοδος επέτρεψε ακριβέστερη χρονολόγηση, διασφαλίζοντας ότι νεότερα και παλαιότερα υλικά δεν αναμειγνύονταν.


Επανεξέταση προηγούμενων ανακαλύψεων

Η ερευνητική ομάδα προχώρησε επίσης στη χρονολόγηση έργων τέχνης σε γειτονικό σπήλαιο, όπου προηγουμένως θεωρούνταν ότι βρισκόταν η αρχαιότερη σπηλαιογραφία παγκοσμίως. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το συγκεκριμένο έργο, που αρχικά εκτιμήθηκε στα 44.000 έτη, στην πραγματικότητα χρονολογείται τουλάχιστον στα 48.000 έτη. Ωστόσο, η εφαρμογή της νεότερης μεθόδου χρονολόγησης δεν κατέστη εφικτή λόγω της απουσίας ανθρακικού ασβεστίου.

Συμβολισμός και πνευματική σημασία του κονδυλωτού χοίρου

Ο Άνταμ Μπραμ, καθηγητής από το Πανεπιστήμιο Griffith και συνεπικεφαλής της έρευνας, επισήμανε ότι στις πολυάριθμες ανασκαφές της περιοχής εμφανίζονται συχνά απεικονίσεις του κονδυλωτού χοίρου. Αυτό υποδηλώνει ότι το συγκεκριμένο ζώο είχε ιδιαίτερη συμβολική και πιθανώς πνευματική σημασία για τους πρώιμους κατοίκους της περιοχής.

Παρά τη σαφήνεια των απεικονίσεων, οι ερευνητές παραδέχονται ότι τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στο έργο τέχνης παραμένουν δύσκολο να ερμηνευτούν με ακρίβεια. Δεν είναι ξεκάθαρο ποια ζώα ενέπνευσαν τα υβρίδια ανθρώπου και ζώου που απεικονίζονται.

Το μυστήριο των ανθρωπόμορφων μορφών

Ο Μπραμ παρατήρησε ένα ενδιαφέρον φαινόμενο: οι πρώιμοι άνθρωποι σπάνια απεικονίζονταν με τρόπο που θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως καθαρά ανθρώπινος. Αντίθετα, τα ζώα σχεδιάζονταν με εντυπωσιακή ανατομική ακρίβεια, ενώ οι πρώιμοι ζωγράφοι των σπηλαίων φαίνεται να κατέβαλαν λιγότερη προσπάθεια για την απεικόνιση ανθρώπινων χαρακτηριστικών.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ένα από τα υβρίδια που απεικονίζονται είναι άνθρωπος με κεφάλι πουλιού, ενώ ένα άλλο διαθέτει ουρά που πιθανώς ανήκει σε μοσχογαλή. Αυτές οι μυστηριώδεις μορφές υποδηλώνουν μια πολύπλοκη συμβολική σκέψη και πιθανώς μυθολογικές αφηγήσεις.

Η αφήγηση ιστοριών ως εξελικτικό πλεονέκτημα

Η ικανότητα αφήγησης ιστοριών αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης εξέλιξης και ενδεχομένως συνέβαλε στην επιτυχία του ανθρώπινου είδους. Ωστόσο, η εύρεση αποδεικτικών στοιχείων για αυτή την ικανότητα στην τέχνη, ιδιαίτερα στην πολύ πρώιμη τέχνη των σπηλαίων, είναι εξαιρετικά σπάνια, όπως τόνισε ο Μπραμ.

Η ανακάλυψη αυτή στο Leang Karampuang προσφέρει μοναδική ματιά στον τρόπο που οι πρόγονοί μας επικοινωνούσαν ιδέες, μετέδιδαν γνώση και δημιουργούσαν κοινωνικούς δεσμούς μέσω της οπτικής αφήγησης. Η τοιχογραφία αποτελεί απτή μαρτυρία της πνευματικής και καλλιτεχνικής ωριμότητας των πρώιμων ανθρώπων, αναδεικνύοντας την πολυπλοκότητα της σκέψης τους χιλιάδες χρόνια πριν από την ανάπτυξη των γνωστών πολιτισμών.