Ενισχυμένο πλαίσιο επιτήρησης, προστασίας και αποτελεσματικότητας προωθείται από το Ευρωπαϊκό Κονοβούλιο αναφορικά με το μεταναστευτικό, τις πολιτικές ασύλου και τις τρίτες χώρες. Σε κλίμα εμφανούς συναίνεσης, το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμφωνούν για τον κατάλογο της ΕΕ με τις ασφαλείς χώρες προέλευσης. Ειδικότερα, η δανική προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ και οι διαπραγματευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου συμφώνησαν για τον πρώτο κατάλογο της ΕΕ με τις ασφαλείς χώρες προέλευσης. Ο κατάλογος αυτός ανοίγει τον δρόμο ώστε τα κράτη μέλη να μπορούν να διεκπεραιώνουν ταχύτερα τις αιτήσεις, καθιστώντας αποτελεσματικότερες τις διαδικασίες ασύλου για τα άτομα που είναι απίθανο να λάβουν προστασία εντός της ΕΕ.

Η δυνατότητα κατάρτισης καταλόγου ασφαλών χωρών προέλευσης της ΕΕ αποτελεί σημαντικό στοιχείο του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο του 2024, το οποίο θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τις 12 Ιουνίου 2026. Η συμφωνία μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έρχεται λιγότερο από δύο εβδομάδες μετά την οριστικοποίηση της θέσης του Συμβουλίου σχετικά με το σχέδιο νόμου. Η ταχεία αυτή πρόοδος στη νομοθετική διαδικασία έρχεται σε συνέχεια της έκκλησης των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ για εντατικοποίηση των εργασιών σχετικά με τη μετανάστευση, ιδίως όσον αφορά στις έννοιες των ασφαλών τρίτων χωρών και των ασφαλών χωρών προέλευσης.

Άσυλο: O κανονισμός για τις ασφαλείς χώρες προέλευσης 

Βάσει της υφιστάμενης συμφωνίας, οι χώρες που θα χαρακτηριστούν ως ασφαλείς χώρες προέλευσης σε επίπεδο ΕΕ είναι οι εξής: Μπαγκλαντές, Κολομβία, Αίγυπτος, Ινδία, Κόσοβο, Μαρόκο και Τυνησία.

Οι υποψήφιες προς ένταξη στην ΕΕ χώρες ορίζονται επίσης ως ασφαλείς χώρες προέλευσης σε επίπεδο Ένωσης, εκτός εάν:

- υπάρχει κατάσταση διεθνούς ή εσωτερικής ένοπλης σύγκρουσης στην υποψήφια χώρα
- έχουν ληφθεί περιοριστικά μέτρα που επηρεάζουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες κατά της εν λόγω υποψήφιας χώρας ή
- Το ποσοστό των θετικών αποφάσεων που λαμβάνουν οι αρμόδιες αρχές των κρατών-μελών για αιτήσεις διεθνούς προστασίας από πολίτες της υποψήφιας χώρας είναι υψηλότερο από 20%.

Το νέο σύστημα για την επίσπευση των διαδικασιών χορήγησης ασύλου υσης 

Η έννοια της ασφαλούς χώρας προέλευσης επιτρέπει στα κράτη μέλη να θεσπίσουν ένα ειδικό σύστημα για την εξέταση των αιτήσεων διεθνούς προστασίας. Σύμφωνα με τον κανονισμό του 2024 για τη διαδικασία ασύλου, ο οποίος εκδόθηκε στο πλαίσιο του Συμφώνου για το Άσυλο και τη Μετανάστευση, τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόζουν ταχεία διαδικασία για τους αιτούντες από ασφαλή χώρα προέλευσης και μπορούν να την εφαρμόζουν στα σύνορα ή στις ζώνες διέλευσης.

Οι κανόνες για τις ασφαλείς χώρες προέλευσης βασίζονται στην προϋπόθεση ότι οι αιτούντες από μια τέτοια χώρα θεωρείται ότι έχουν επαρκή προστασία από τον κίνδυνο δίωξης ή σοβαρών παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Οι χώρες εκτός ΕΕ μπορούν να χαρακτηριστούν ως ασφαλείς χώρες προέλευσης μόνο όταν πληρούν υψηλά κριτήρια ασφάλειας.

Τα κράτη μέλη θα μπορούν να διατηρούν τους δικούς τους εθνικούς καταλόγους ασφαλών χωρών προέλευσης με επιπλέον χώρες εκτός ΕΕ, εκτός από εκείνες που περιλαμβάνονται στον κατάλογο της ΕΕ.

Ο κανονισμός για τη θέσπιση καταλόγου ασφαλών τρίτων χωρών σε επίπεδο ΕΕ προβλέπει επίσης την επίσπευση της εφαρμογής ορισμένων διατάξεων του Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Άσυλο. Οι συγκεκριμένοι κανόνες θα εφαρμοστούν, συνεπώς, μόλις τεθεί σε ισχύ ο κανονισμός (δηλαδή την ημέρα δημοσίευσής του στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ). Ο κατάλογος της ΕΕ με τις ασφαλείς χώρες προέλευσης θα αρχίσει να εφαρμόζεται ταυτόχρονα με τον κανονισμό για τη διαδικασία ασύλου, στις 12 Ιουνίου 2026.