Με χριστουγεννιάτικο μήνυμα προς τον ουκρανικό λαό, μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έδωσε τον τόνο τόσο της εορταστικής συγκυρίας όσο και της πολιτικής πραγματικότητας που βιώνει η χώρα του, υπογραμμίζοντας ότι «σήμερα μοιραζόμαστε ένα όνειρο και κάνουμε μια ευχή για όλους». Σε απόσπασμα του μηνύματός του, ο Ουκρανός πρόεδρος σημείωσε ότι οι προσωπικές ευχές συχνά είναι συγκεκριμένες και σκληρές, ωστόσο, όταν απευθύνονται στον Θεό αποκτούν ευρύτερο νόημα. «Ζητάμε ειρήνη για την Ουκρανία. Αγωνιζόμαστε και προσευχόμαστε γι’ αυτήν», ανέφερε χαρακτηριστικά. Το καλοδουλεμένο βίντεο, με έντονη χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα και λόγια αγάπης, κατέληγε σε ένα σαφές πολιτικό υπονοούμενο: το κοινό όνειρο των Ουκρανών είναι ο τερματισμός του πολέμου, με τον Ζελένσκι να αφήνει αιχμές κατά του Βλαντίμιρ Πούτιν. «Μακάρι να πεθάνει (σ.σ. may he perish, αναφέρεται χαρακτηριστικά στους αγγλικούς υπότιτλους του μηνύματός του) εύχεται ο καθένας ξεχωριστά, όμως, όταν στρεφόμαστε στον Θεό, φυσικά, οι ευχές μας είναι ευρύτερες. Ζητάμε ειρήνη για την Ουκρανία. Αγωνιζόμαστε και προσευχόμαστε γι’ αυτήν» ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο Ζελένσκι διατεθειμένος να προχωρήσει σε παραχωρήσεις σε κρίσιμα σημεία

Την ίδια ώρα, στο διπλωματικό πεδίο, ο Ουκρανός πρόεδρος εμφανίστηκε διατεθειμένος να προχωρήσει σε παραχωρήσεις σε κρίσιμα σημεία των διαπραγματεύσεων, επιχειρώντας να διατηρήσει ζωντανή την εύθραυστη ειρηνευτική διαδικασία και μεταφέροντας την ευθύνη των επόμενων κινήσεων στη Μόσχα. Σε μια ασυνήθιστα ειλικρινή και εκτενή συνάντηση με δημοσιογράφους την Τρίτη, ο Ζελένσκι παρουσίασε ένα σχέδιο 20 σημείων, το οποίο χαρακτήρισε «θεμελιώδες έγγραφο για τον τερματισμό του πολέμου» και πολιτικό πλαίσιο συνεννόησης μεταξύ Ουκρανίας, Ηνωμένων Πολιτειών, Ευρώπης και Ρωσίας. Παράλληλα, αναφέρθηκε αναλυτικά στις εγγυήσεις ασφάλειας που συζητούνται με την Ουάσιγκτον και ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες θεωρούνται καθοριστικές για οποιαδήποτε βιώσιμη συμφωνία με τη Ρωσία. Ο Ζελένσκι δήλωσε ότι αναμένει απάντηση από τη Μόσχα την Τετάρτη, μετά τις επαφές της αμερικανικής πλευράς με το Κρεμλίνο.

Η στάση του Κιέβου

Το σχέδιο των 20 σημείων αποτελεί συμπυκνωμένη εκδοχή ενός αρχικού σχεδίου 28 σημείων που είχαν προηγουμένως συζητήσει οι ΗΠΑ με τη ρωσική πλευρά. Ο Ουκρανός πρόεδρος περιέγραψε το πλαίσιο ενός αποδεκτού συμβιβασμού, που θα μπορούσε να περιλαμβάνει απόσυρση ουκρανικών δυνάμεων από τμήματα της περιφέρειας του Ντόνετσκ, τα οποία δεν βρίσκονται υπό ρωσικό έλεγχο. Η περιοχή αυτή περιλαμβάνει στρατηγικά οχυρωμένες πόλεις, όπως το Κραματόρσκ και το Σλοβιάνσκ, οι οποίες σήμερα λειτουργούν ως ανάχωμα σε ενδεχόμενη ρωσική προέλαση. Από την πλευρά του, ο Βλαντίμιρ Πούτιν έχει καταστήσει σαφές ότι, για να υπάρξει ειρηνευτική συμφωνία, η Ουκρανία θα πρέπει να παραχωρήσει ουσιαστικά ολόκληρη την περιοχή του Ντόνετσκ. Αναλύοντας τη θέση του Κιέβου, ο Ζελένσκι τόνισε ότι η Ρωσία θα πρέπει να αποσύρει ισοδύναμο αριθμό δυνάμεων, ώστε να δημιουργηθεί αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη γύρω από τις σημερινές γραμμές του μετώπου. Για την ανατολική Ουκρανία, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο δημιουργίας «ελεύθερης οικονομικής ζώνης».

Οι βασικοί όροι της πρότασης

Μεταξύ των κεντρικών σημείων του σχεδίου του Κιέβου περιλαμβάνονται η επιβεβαίωση της ουκρανικής κυριαρχίας και μια συμφωνία μη επιθετικότητας με τη Ρωσία, καθώς και εγγυήσεις ασφάλειας από τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και ευρωπαϊκά κράτη, οι οποίες –όπως είπε– θα προσομοιάζουν στο Άρθρο 5 της Συμμαχίας. Το πλαίσιο προβλέπει επαναφορά κυρώσεων και στρατιωτική αντίδραση σε περίπτωση νέας ρωσικής εισβολής, ενώ οι εγγυήσεις ακυρώνονται εάν η Ουκρανία προβεί σε απρόκλητη επίθεση. Στο οικονομικό σκέλος, προτείνεται πακέτο μεταπολεμικής ανάκαμψης, με τη δημιουργία Ταμείου Ανάπτυξης της Ουκρανίας και επενδύσεις σε τεχνολογία, τεχνητή νοημοσύνη και ενέργεια. Ο Ζελένσκι εκτίμησε ότι το συνολικό κόστος του πολέμου για τη χώρα του ανέρχεται σε περίπου 800 δισ. δολάρια. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και στον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια, με πρόταση να λειτουργήσει μέσω κοινής αμερικανο-ουκρανικής επιχείρησης, καθώς και στην πλήρη αποχώρηση ρωσικών στρατευμάτων από τις περιφέρειες Ντνιπροπετρόφσκ, Μικολάιβ, Σούμι και Χάρκοβο. Το σχέδιο προβλέπει επίσης νομικά δεσμευτική συμφωνία, υπό την εποπτεία Συμβουλίου Ειρήνης με επικεφαλής τον πρόεδρο των ΗΠΑ, καθώς και άμεση και πλήρη κατάπαυση του πυρός.

Τα ανοιχτά μέτωπα

Παρά τις προτάσεις, ο έλεγχος των εδαφών παραμένει το δυσκολότερο ζήτημα, μαζί με τη σειρά εφαρμογής των συμφωνηθέντων. Ο Ζελένσκι αναφέρθηκε και στο ενδεχόμενο διεξαγωγής εθνικού δημοψηφίσματος για την επικύρωση του τέλους του πολέμου, ξεκαθαρίζοντας ότι αυτό απαιτεί τουλάχιστον 60 ημέρες πραγματικής κατάπαυσης του πυρός, ώστε να είναι νόμιμο και αξιόπιστο. Τόνισε, επίσης, ότι οι κάτοικοι περιοχών υπό ρωσικό έλεγχο δεν μπορούν να συμμετάσχουν σε δίκαιη διαδικασία, ενώ ακόμη και στις περιοχές που ελέγχει το Κίεβο, η ασφάλεια αποτελεί προϋπόθεση για τη νομιμότητα τόσο ενός δημοψηφίσματος όσο και πιθανών εκλογών. Η Ουκρανία δέχεται πιέσεις να προχωρήσει σε εκλογές μετά την υπογραφή συμφωνίας, με τη Μόσχα να αμφισβητεί τη νομιμότητα της κυβέρνησης Ζελένσκι. Ωστόσο, το Κίεβο επισημαίνει ότι ο στρατιωτικός νόμος, που έχει εγκριθεί από το κοινοβούλιο μετά τη ρωσική εισβολή, δεν επιτρέπει εκλογικές διαδικασίες.

Στο μεταξύ, οι ειρηνευτικές προσπάθειες της κυβέρνησης Τραμπ κινούνται με αργούς ρυθμούς. Πρόσφατες επαφές Ουκρανών και Ρώσων αξιωματούχων με Αμερικανούς διαμεσολαβητές χαρακτηρίστηκαν «εποικοδομητικές», ενώ το Κρεμλίνο, διά στόματος Ντμίτρι Πεσκόφ, επιβεβαίωσε ότι η Μόσχα θα αξιολογήσει τα δεδομένα και θα καθορίσει τα επόμενα βήματά της, αποφεύγοντας πάντως να δώσει λεπτομέρειες, τις οποίες χαρακτήρισε «αντεπαγωγικό» να συζητούνται δημοσίως.