Κατά την εορταστική περίοδο, ο δημόσιος λόγος της ευρωπαϊκής ακρoδεξιάς μετατοπίζεται αισθητά από τα παραδοσιακά της αφηγήματα –μετανάστευση, ασφάλεια, «νόμος και τάξη»– σε ένα πιο φορτισμένο συναισθηματικά πεδίο: τα Χριστούγεννα. Κόμματα και πολιτικές ηγεσίες επιχειρούν να οικειοποιηθούν τη γιορτή, προβάλλοντάς την ως βασικό στοιχείο της χριστιανικής ταυτότητας και της πολιτισμικής συνέχειας της Ευρώπης, απέναντι σε έναν –κατά την άποψή τους– εχθρικό κοσμικό ή woke χώρο που επιδιώκει να την αποδυναμώσει.

Διαβάστε: Politico: "Frappe, souvlaki or ouzaki;" Το ευρωπαϊκό κουίζ γνώσεων που ασχολήθηκε με τον ΟΠΕΚΕΠΕ

Όπως επισημαίνει το Politico, το μοτίβο παραπέμπει άμεσα στο αμερικανικό αφήγημα περί «πολέμου κατά των Χριστουγέννων», το οποίο εδώ και χρόνια αναπαράγεται από συντηρητικά και δεξιά μέσα ενημέρωσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Ντόναλντ Τραμπ είχε επανειλημμένα ισχυριστεί ότι «έφερε πίσω» το «Καλά Χριστούγεννα», παρουσιάζοντάς το ως πράξη αντίστασης στην πολιτική ορθότητα. Στην ευρωπαϊκή εκδοχή του, το ίδιο σχήμα μεταφράζεται σε μια ευρύτερη πολιτισμική αντιπαράθεση, όπου τα Χριστούγεννα μετατρέπονται στο πιο πρόσφατο μέτωπο μιας σύγκρουσης γύρω από σύμβολα, γλώσσα και τη χρήση του δημόσιου χώρου.

Στην Ιταλία, η Τζόρτζια Μελόνι έχει ενσωματώσει την υπεράσπιση των χριστουγεννιάτικων παραδόσεων στον πυρήνα της πολιτικής της ταυτότητας. Μέσα από δημόσιες παρεμβάσεις της, παρουσιάζει τη γιορτή ως αναπόσπαστο κομμάτι μιας εθνικής κληρονομιάς που –όπως υποστηρίζει– βρίσκεται υπό απειλή, καταγγέλλοντας «ιδεολογικές» προσπάθειες αλλοίωσής της. Έχει ταχθεί υπέρ της δημόσιας παρουσίας της φάτνης, θέτοντας ρητορικά το ερώτημα «πώς μπορεί η κουλτούρα μου να σε προσβάλλει;», ενώ έχει τονίσει ότι τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν το νόημα και τις αξίες της Γέννησης και να μη βιώνουν τα Χριστούγεννα αποκλειστικά ως περίοδο κατανάλωσης, φαγητού και δώρων.

Παρόμοια δυναμική καταγράφεται στη Γαλλία και την Ισπανία, όπου το Εθνικό Μέτωπο και το Vox αντιπαρατίθενται σε κοσμικές ή «ουδέτερες» επιλογές στη δημόσια σφαίρα και υπερασπίζονται τη διατήρηση θρησκευτικών συμβόλων σε δημαρχεία και δημόσιους χώρους. Στη Γερμανία, το AfD προειδοποιεί ότι οι χριστουγεννιάτικες αγορές «χάνουν τον γερμανικό χαρακτήρα τους», ενισχύοντας ισχυρισμούς ότι μουσουλμανικά έθιμα εκτοπίζουν χριστιανικά, σε μια προσπάθεια να παρουσιάσει τη γιορτή ως πεδίο «άμυνας» απέναντι σε μια πολιτισμική απειλή.


Η Μελόνι μετέτρεψε τα Χριστούγεννα σε πολιτικό θέαμα

Στην περίπτωση της Μελόνι, όμως, το μήνυμα δεν μένει μόνο στις δηλώσεις. Το κόμμα της, οι Αδέλφια της Ιταλίας, έχει μετατρέψει την υπόθεση σε χριστουγεννιάτικο πολιτικό θέαμα. Κάθε Δεκέμβριο διοργανώνει ένα πολιτικό φεστιβάλ με χριστουγεννιάτικη αισθητική, με Άγιο Βασίλη, παγοδρόμιο και τεράστιο δέντρο φωτισμένο στα χρώματα της ιταλικής σημαίας.

Το γεγονός, που παλαιότερα γινόταν πιο «χαμηλόφωνα» προς το τέλος του καλοκαιριού, έχει μεταφερθεί σε εμβληματικό σημείο στο Καστέλ Σαντ’Άντζελο, προσελκύοντας οικογένειες, τουρίστες και περίεργους επισκέπτες. Η εικόνα είναι χαρακτηριστική: κόσμος μπαίνει για τα φώτα και τη μουσική και μετά αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται σε πολιτική διοργάνωση, σε μια συνάντηση όπου η πολιτική «μαλακώνει» μέσα σε γιορτινό περιτύλιγμα.

Για στελέχη του κόμματος, ο συμβολισμός παρουσιάζεται ως αυτονόητος. Η γραμμή είναι ότι οι παραδόσεις αποτελούν «ρίζες» και συνεπώς πρέπει να «γιορτάζονται και να προστατεύονται».

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν αναλυτές, η θρησκεία λειτουργεί συχνά περισσότερο ως πολιτισμικός κώδικας παρά ως πίστη. Ακόμη κι αν πολλοί από τους πολιτικούς που «σηκώνουν» την καμπάνια δεν είναι ιδιαίτερα θρησκευόμενοι και παρότι ένα μέρος των ψηφοφόρων τους δεν είναι ενεργά εκκλησιαζόμενο, ο χριστιανισμός αξιοποιείται ως πολιτισμικός δείκτης, ως συνθηματική οριοθέτηση του «εμείς» απέναντι στο «εκείνοι». Σε αυτή τη λογική, η έννοια του «πολιτισμικού χριστιανισμού» γίνεται εργαλείο ταυτότητας και πολιτικής έντασης, ειδικά μετά από περιόδους που στην Ευρώπη κυριάρχησε η αίσθηση «σύγκρουσης πολιτισμών» λόγω τρομοκρατικών επιθέσεων.

Στο ίδιο πλαίσιο, η άκρα Δεξιά επιχειρεί να αξιοποιήσει τη δυσκολία που έχουν συχνά προοδευτικοί χώροι να μιλούν για θρησκεία στη δημόσια ζωή. Η χρήση ουδέτερων εκφράσεων τύπου «καλές γιορτές» προβάλλεται από τα ακροδεξιά κόμματα ως ένδειξη «πολιτισμικής αυτοϋπονόμευσης». Στην Ιταλία, για παράδειγμα, έχουν υπάρξει επιθέσεις από τη Λέγκα και τους Αδελφούς της Ιταλίας προς σχολεία που αφαίρεσαν θρησκευτικές αναφορές από χριστουγεννιάτικα τραγούδια, ενώ στην Γένοβα δεξιοί σχηματισμοί κατηγόρησαν τη δήμαρχο ότι «χαστούκισε την παράδοση» επειδή δεν τοποθέτησε φάτνη στα γραφεία της.

Μέσα σε αυτό το αφήγημα, η φράση «Δεν ντρεπόμαστε να πούμε ‘Καλά Χριστούγεννα’» εμφανίζεται ως πολιτική δήλωση, με την άκρα Δεξιά να προσθέτει ότι αναγνωρίζει τη θρησκευτική ελευθερία, αλλά θεωρεί πως τα Χριστούγεννα είναι η γιορτή που «νοιάζει περισσότερο» και άρα δεν πρέπει να ξεχνιούνται οι «ρίζες» της.

Οι επικριτές αντιτείνουν ότι πολλές από τις χριστουγεννιάτικες παραδόσεις είναι σχετικά νεότερες και έχουν διαμορφωθεί όσο από τη θρησκεία άλλο τόσο και από το εμπόριο. Παρ’ όλα αυτά, τα Χριστούγεννα παραμένουν πολιτικά ισχυρά ακριβώς επειδή είναι φορτισμένα με οικογενειακές τελετουργίες, παιδικές μνήμες και τοπική ταυτότητα. Και σε αυτό το έδαφος, η «διεκδίκηση» της γιορτής λειτουργεί ως όχημα για κάτι ευρύτερο: μια προσπάθεια ελέγχου του πολιτισμικού πεδίου.