Του Γιώργου Τζογόπουλόυ - Εφημερίδα Παραπολιτικά

Σε γενικές γραμμές, η αποτυχία του πραξικοπήματος μπορεί να εξηγηθεί από τρεις παράγοντες.

Πρώτον, οι πραξικοπηματίες λειτουργούσαν έξω από την στρατιωτική ιεραρχία. Ως αποτέλεσμα, απέτυχαν να συγκεντρώσουν επαρκείς στρατιωτικούς πόρους για να πετύχουν τον στόχο τους.

Δεύτερον, το συνολικό σχέδιο τακτικής για το πραξικόπημα ήταν αναποτελεσματικό.

Ετσι, οι ηγέτες της κίνησης απέτυχαν να πάρουν τον έλεγχο βασικών πολιτικών θεσμών και της ασφάλειας στην Αγκυρα. Αλλά το τρίτο πιο σημαντικό στοιχείο που βοήθησε τον Ερντογάν ήταν η συντριπτική απάντηση της τουρκικής κοινωνίας.

Η επιτυχία των προηγουμένων πραξικοπημάτων και, ιδίως, η στρατιωτική παρέμβαση του 1980, οφειλόταν κυρίως στην πρωταρχική υποστήριξη των Τούρκων πολιτών, οι οποίοι είχαν εμπιστοσύνη στον θεσμό του στρατού για να δώσει τέλος στον τρόμο και την αναρχία που επικρατούσε εκείνη την εποχή. Αυτή τη φορά, ωστόσο, η λαϊκή αντίδραση αποδείχθηκε εντελώς διαφορετική.

Ολα τα πολιτικά κόμματα και οι ενώσεις των πολιτών, καθώς και τα αντικυβερνητικά Μέσα ενημέρωσης, έλαβαν μια σαφή στάση εναντίον της απόπειρας πραξικοπήματος. Μία εβδομάδα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, είναι σαφές πως ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν και το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τις εξελίξεις για να προωθήσουν την ατζέντα τους.

Η αναζήτηση της κατάλληλης νομικής βάσης όπου στηρίζεται η πολιτική των εκκαθαρίσεων που ακολουθείται μέχρι στιγμής αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μελλοντικός στόχος του Ερντογάν είναι να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις ώστε να αποκτήσει η χώρα προεδρικό σύστημα. Για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να κηρυχθούν πρόωρες εκλογές και το ΑΚΡ να εξασφαλίσει την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Αλλά αυτή η διαδρομή είναι γεμάτη δυσκολίες, καθώς η ιδέα ενός προεδρικού συστήματος συνεχίζει να δημιουργεί πόλωση στην Τουρκία. Είναι ασαφές εάν η χώρα μπορεί να αντέξει τις όλο και μεγαλύτερες διασπάσεις της για πολύ περισσότερο.

Μια τέτοια πρόταση θα δημιουργούσε συνθήκες παρόμοιες με τον πολιτικό απόηχο της βρετανικής απόφασης για έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ενωση, όπως χαρακτηριστικά γράφει το κέντρο πολιτικής σκέψης «Κάρνεγκι».

Παρόλο που ο Ερντογάν σήμερα εμφανίζεται πανίσχυρος, ο ίδιος γνωρίζει πολύ καλά ότι ο διχασμός στην τουρκική κοινωνία και η απομόνωση για τη χώρα του θα δημιουργήσουν μεγάλα εμπόδια στη μακροημέρευσή του. Ο ίδιος, λοιπόν, δεν αποκλείεται, αφού ξεκαθαρίσει το τοπίο με τους πολιτικούς του αντιπάλους -ιδίως τους υποστηρικτές του Γκιουλέν- και αναλάβει ολοκληρωτικά τον έλεγχο των ΜΜΕ, να κάνει στροφή προς τον ρεαλισμό. Ηδη, έχει δώσει δείγματα υπαναχώρησης στις σχέσεις της χώρας του με τη Ρωσία και το Ισραήλ. Αγνωστο, βέβαια, παραμένει πώς θα εξελιχθούν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις όσο εκκρεμεί το θέμα της έκδοσης του Γκιουλέν. Αυτό που είναι σίγουρο τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ότι ο Ερντογάν την έχει ανάγκη και δεν μπορεί εύκολα να την αγνοήσει, προχωρώντας σε αποφάσεις που προκαλούν τις Βρυξέλλες.