Η Ελλάδα γίνεται κρίσιμο ενεργειακό σταυροδρόμι
Αλεξανδρος Φωτιαδης
Σε πλήρη ευθυγράµµιση µε τις εθνικές και ευρωπαϊκές ανάγκες για διαφοροποίηση των πηγών και των οδεύσεων εισαγωγής αερίου βρίσκεται η ηγεσία του ελληνικού υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος. Στο επίκεντρο των στρατηγικών επιλογών του υπουργείου για την άσκηση ενεργειακής διπλωµατίας στην περιοχή τοποθετείται η προσπάθεια να καταστεί η Ελλάδα ένας περιφερειακός κόµβος ενεργειακής ανάπτυξης µε βαρύνουσα σηµασία για την Ανατολική Μεσόγειο και πρόσβαση στη βαλκανική αγορά.
Η πρωτοβουλία των τελευταίων ετών για τη µεγιστοποίηση των πηγών φυσικού αερίου έχει διευρύνει τους ενεργειακούς ορίζοντες της Αθήνας. Προ δεκαετιών, η Ρωσία αποτελούσε τη µοναδική πηγή, ενώ σήµερα το ποσοστό εισαγωγών από τη Μόσχα έχει µειωθεί άρδην, ανοίγοντας τον δρόµο σε εναλλακτικές ενεργειακές πηγές από Αλγερία (1999) και Τουρκία (2007). Η εξασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή και της αποφυγής µιας ενδεχόµενης κρίσης τροφοδοσίας βρίσκεται και στη βάση της υπογραφής του αγωγού IGB, µεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, για την ενεργειακή διασύνδεση των δύο χωρών, την προηγούµενη Τετάρτη.
Ο αγωγός ξεκινάει από την Κοµοτηνή, όπου και προβλέπεται διασύνδεση µε τον ΤΑΡ, και καταλήγει στη Stara Zagora της Βουλγαρίας, ενώ αναµένεται να τεθεί σε λειτουργία το α’ εξάµηνο του 2021. Μάλιστα, ο IGB αποτελεί το πρώτο µέρος του «κάθετου διαδρόµου», που στοχεύει στην ενεργειακή διασύνδεση των βαλκανικών κρατών µε τις αγορές της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία, η Ουκρανία και η Αυστρία. Η κατασκευή και η λειτουργία του αγωγού γίνονται από την ICGB AD, µέτοχοι της οποίας είναι η Bulgarian Energy Holding - BEH και η IGI Poseidon (ΔΕΠΑ - Edison), που κατέχουν από 50% έκαστη.
Η ενεργειακή αναβάθμιση της Ελλάδας περνά και από τον αγωγό ΤΑΡ, που έχει ολοκληρωθεί και αναμένεται να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το α’ εξάμηνο του 2020, μεταφέροντας αζερικό αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο ΤΑΡ έχει ως αφετηρία τους Κήπους, στα σύνορα Ελλάδας - Τουρκίας, ενώ το χερσαίο τμήμα του θα καταλήγει στις ακτές της Αδριατικής, μεταφέροντας φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν προς την Ιταλία, από το πεδίο Σαχ Ντενίζ ΙΙ. Το έργο αποτελεί επένδυση συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ και οι δοκιμαστικές λειτουργίες αναμένεται να ξεκινήσουν τον Νοέμβριο, ενώ στο κυβερνητικό στρατόπεδο αντιμετωπίζεται ως μοχλός για την προσέλκυση ακόμα περισσότερων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με πηγές, η κρισιμότερη γεωπολιτική προτεραιότητα για την Αθήνα είναι ο αγωγός East Med, που θα ξεκινάει από το Ισραήλ, θα συνεχίζει στην Κύπρο και μέσω Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας θα διοχετεύει φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Το έργο είναι μακροπρόθεσμο και οι αποφάσεις αναμένεται να ωριμάσουν εντός των επόμενων 18 – 36 μηνών, για να ληφθούν οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις των μετόχων εντός της τρέχουσας κυβερνητικής θητείας. Στο κυβερνητικό στρατόπεδο κρίνουν ότι η διαμόρφωση του East Med Gas Forum (EMGF), με έδρα το Κάιρο, αποτελεί μια θετική προοπτική, στο πλαίσιο της οποίας θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω ο στρατηγικός ρόλος της Αθήνας.
Στον ενεργειακό χάρτη της Αθήνας βρίσκεται και ο αγωγός IGI Poseidon, που θα διασχίζει Ανατολική, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία και Ήπειρο, ξεκινώντας από τους Κήπους Εβρου και καταλήγοντας στο Φλωροβούνι Θεσπρωτίας. Ο αγωγός των ΔΕΠΑ - Edison International Holding παρέχει δυνατότητα διασύνδεσης τόσο με τον IGB (Κομοτηνή) όσο και με τον East Med (Θεσπρωτία). Το χερσαίο τμήμα του ξεπερνά τα 760 χλμ. και στη συνέχεια θα συνδέεται με το υποθαλάσσιο σκέλος για τη διασύνδεση Ελλάδας - Ιταλίας (Θεσπρωτία - Οτράντο), με ικανότητα μεταφοράς 15 δισ. κυβικών μέτρων σε πρώτη φάση και 20 δισ. κ.μ. σε επόμενο στάδιο. Ως πηγές εισόδου των κοιτασμάτων προβλέπονται το Ιράν (Κασπία), το Ισραήλ (East Med) και η Κύπρος.
Σημειώνεται ότι για την ελληνική πλευρά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η προοπτική κατασκευής πλωτού τερματικού σταθμού επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη, προκειμένου να εξασφαλιστεί η τροφοδοσία σε Ελλάδα και ΝΑ Ευρώπη. Ο συγκεκριμένος τερματικός σταθμός αναμένεται να μεταφέρει μέσω του IGB και του δικτύου αγωγών διασύνδεσης φυσικό αέριο σε Ουγγαρία, Ρουμανία και Αυστρία. Η δεύτερη φάση του market test αναμένεται να ξεκινήσει εντός των επόμενων εβδομάδων, ώστε έως το τέλος του χρόνου να έχει ολοκληρωθεί και να προχωρήσει η επενδυτική απόφαση εντός του επόμενου έτους, προκειμένου να είναι έτοιμο για εμπορική λειτουργία το 2022.
ΡΩΣΙΚΟ «ΟΧΙ»
Η Αθήνα είχε δείξει αρχικά ενδιαφέρον για συμμετοχή και στον αγωγό Turkish Stream. Ο αγωγός θα έχει αφετηρία την Τουρκία και θα καταλήγει στην Αυστρία διασχίζοντας Βουλγαρία, Σερβία και Ουγγαρία. Το ζήτημα που είχε τεθεί για τον αγωγό αφορούσε την επιλογή ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία για τη διέλευση του αγωγού, αλλά η ρωσική πλευρά έθεσε εκτός σχεδίου την Αθήνα. Μάλιστα, ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας, Αλεξάντρ Νόβακ, γνωστοποίησε με δηλώσεις που έκανε κατά τη διάρκεια της διυπουργικής ρωσοτουρκικής επιτροπής ότι η Ελλάδα είναι εκτός προγράμματος.
ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΕ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΙΟΝΙΟ
Ιδιαίτερη κινητικότητα επικρατεί στις έρευνες για υδρογονάνθρακες στη θαλάσσια περιοχή νότια και δυτικά της Κρήτης και στο Ιόνιο. Συνολικά έχουν εντοπιστεί περισσότερα από τριάντα σημεία που δύναται να παρουσιάσουν ενεργειακό ενδιαφέρον, ενώ, όπως σημείωσε σε ημερίδα για την ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο ο πρόεδρος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), Γιάννης Μπασιάς, οι πιθανοί στόχοι δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης είναι σε βάθος 2.500 έως 3.500 μέτρων, στον βυθό της θάλασσας.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν την πιθανότητα ύπαρξης υδρογονανθράκων, ενώ για τον εντοπισμό τους θα χρειαστεί να διεξαχθούν γεωτρήσεις από πλευράς των εταιρειών. Οι στόχοι που παρουσίασε η ΕΔΕΥ δεν εντοπίζονται μόνο σε περιοχές που έχουν παραχωρηθεί, αλλά και σε οικόπεδα που είναι διαθέσιμα για παραχώρηση, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας νέος κύκλος συζητήσεων αναφορικά με την αξιοποίησή τους. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΔΕΥ θεωρεί ενθαρρυντικό το γεγονός ότι σε χώρες πλησίον της Κρήτης υπήρξαν αντίστοιχα ευρήματα που οδήγησαν στον εντοπισμό υδρογονανθράκων, ενώ, όπως σημειώνεται σε σχετική έκθεσή της, οι πετρελαϊκές κοινοπραξίες που ενδιαφέρονται για τα πιθανά ελληνικά κοιτάσματα πρωτοστατούν σε αυτές τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Στην αρχή του μήνα κυρώθηκαν τέσσερις συμβάσεις για έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, όπου ανέλαβε η κοινοπραξία Total - ExxonMobil - Ελληνικά Πετρέλαια, στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου, η οποία παραχωρήθηκε στην κοινοπραξία Repsol - Ελληνικά Πετρέλαια, αλλά και στην «Περιοχή 10 - Ιόνιο Πέλαγος», στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, την οποία ανέλαβαν τα Ελληνικά Πετρέλαια. Αξίζει να σημειωθεί πως η ολοκλήρωση των διαδικασιών για την παραχώρηση των οικοπέδων, που ξεκίνησε ήδη από το 2014, αναβαθμίζει τη γεωπολιτική αξία της Ελλάδας στην περιοχή, ενώ ενδεχόμενη εξεύρεση υδρογονανθράκων στην ελληνική επικράτεια ανοίγει τις πύλες για εισροή επενδύσεων ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ στην ελληνική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική Βουλή ολοκλήρωσε τη σχετική εκκρεμότητα μόλις στις αρχές του τρέχοντος μήνα, προκειμένου να δρομολογηθούν οι απαραίτητες εξελίξεις στην εξεύρεση υδρογονανθράκων.
*Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» την Παρασκευή, 25 Οκτωβρίου 2019.
Η πρωτοβουλία των τελευταίων ετών για τη µεγιστοποίηση των πηγών φυσικού αερίου έχει διευρύνει τους ενεργειακούς ορίζοντες της Αθήνας. Προ δεκαετιών, η Ρωσία αποτελούσε τη µοναδική πηγή, ενώ σήµερα το ποσοστό εισαγωγών από τη Μόσχα έχει µειωθεί άρδην, ανοίγοντας τον δρόµο σε εναλλακτικές ενεργειακές πηγές από Αλγερία (1999) και Τουρκία (2007). Η εξασφάλιση της ενεργειακής ασφάλειας στην περιοχή και της αποφυγής µιας ενδεχόµενης κρίσης τροφοδοσίας βρίσκεται και στη βάση της υπογραφής του αγωγού IGB, µεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, για την ενεργειακή διασύνδεση των δύο χωρών, την προηγούµενη Τετάρτη.
Ο αγωγός ξεκινάει από την Κοµοτηνή, όπου και προβλέπεται διασύνδεση µε τον ΤΑΡ, και καταλήγει στη Stara Zagora της Βουλγαρίας, ενώ αναµένεται να τεθεί σε λειτουργία το α’ εξάµηνο του 2021. Μάλιστα, ο IGB αποτελεί το πρώτο µέρος του «κάθετου διαδρόµου», που στοχεύει στην ενεργειακή διασύνδεση των βαλκανικών κρατών µε τις αγορές της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία, η Ουκρανία και η Αυστρία. Η κατασκευή και η λειτουργία του αγωγού γίνονται από την ICGB AD, µέτοχοι της οποίας είναι η Bulgarian Energy Holding - BEH και η IGI Poseidon (ΔΕΠΑ - Edison), που κατέχουν από 50% έκαστη.
Η ενεργειακή αναβάθμιση της Ελλάδας περνά και από τον αγωγό ΤΑΡ, που έχει ολοκληρωθεί και αναμένεται να τεθεί σε εμπορική λειτουργία το α’ εξάμηνο του 2020, μεταφέροντας αζερικό αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο ΤΑΡ έχει ως αφετηρία τους Κήπους, στα σύνορα Ελλάδας - Τουρκίας, ενώ το χερσαίο τμήμα του θα καταλήγει στις ακτές της Αδριατικής, μεταφέροντας φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν προς την Ιταλία, από το πεδίο Σαχ Ντενίζ ΙΙ. Το έργο αποτελεί επένδυση συνολικού ύψους 1,5 δισ. ευρώ και οι δοκιμαστικές λειτουργίες αναμένεται να ξεκινήσουν τον Νοέμβριο, ενώ στο κυβερνητικό στρατόπεδο αντιμετωπίζεται ως μοχλός για την προσέλκυση ακόμα περισσότερων ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με πηγές, η κρισιμότερη γεωπολιτική προτεραιότητα για την Αθήνα είναι ο αγωγός East Med, που θα ξεκινάει από το Ισραήλ, θα συνεχίζει στην Κύπρο και μέσω Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας θα διοχετεύει φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Το έργο είναι μακροπρόθεσμο και οι αποφάσεις αναμένεται να ωριμάσουν εντός των επόμενων 18 – 36 μηνών, για να ληφθούν οι τελικές επενδυτικές αποφάσεις των μετόχων εντός της τρέχουσας κυβερνητικής θητείας. Στο κυβερνητικό στρατόπεδο κρίνουν ότι η διαμόρφωση του East Med Gas Forum (EMGF), με έδρα το Κάιρο, αποτελεί μια θετική προοπτική, στο πλαίσιο της οποίας θα πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω ο στρατηγικός ρόλος της Αθήνας.
Στον ενεργειακό χάρτη της Αθήνας βρίσκεται και ο αγωγός IGI Poseidon, που θα διασχίζει Ανατολική, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία, Θράκη, Θεσσαλία και Ήπειρο, ξεκινώντας από τους Κήπους Εβρου και καταλήγοντας στο Φλωροβούνι Θεσπρωτίας. Ο αγωγός των ΔΕΠΑ - Edison International Holding παρέχει δυνατότητα διασύνδεσης τόσο με τον IGB (Κομοτηνή) όσο και με τον East Med (Θεσπρωτία). Το χερσαίο τμήμα του ξεπερνά τα 760 χλμ. και στη συνέχεια θα συνδέεται με το υποθαλάσσιο σκέλος για τη διασύνδεση Ελλάδας - Ιταλίας (Θεσπρωτία - Οτράντο), με ικανότητα μεταφοράς 15 δισ. κυβικών μέτρων σε πρώτη φάση και 20 δισ. κ.μ. σε επόμενο στάδιο. Ως πηγές εισόδου των κοιτασμάτων προβλέπονται το Ιράν (Κασπία), το Ισραήλ (East Med) και η Κύπρος.
Σημειώνεται ότι για την ελληνική πλευρά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η προοπτική κατασκευής πλωτού τερματικού σταθμού επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) στην Αλεξανδρούπολη, προκειμένου να εξασφαλιστεί η τροφοδοσία σε Ελλάδα και ΝΑ Ευρώπη. Ο συγκεκριμένος τερματικός σταθμός αναμένεται να μεταφέρει μέσω του IGB και του δικτύου αγωγών διασύνδεσης φυσικό αέριο σε Ουγγαρία, Ρουμανία και Αυστρία. Η δεύτερη φάση του market test αναμένεται να ξεκινήσει εντός των επόμενων εβδομάδων, ώστε έως το τέλος του χρόνου να έχει ολοκληρωθεί και να προχωρήσει η επενδυτική απόφαση εντός του επόμενου έτους, προκειμένου να είναι έτοιμο για εμπορική λειτουργία το 2022.
ΡΩΣΙΚΟ «ΟΧΙ»
Η Αθήνα είχε δείξει αρχικά ενδιαφέρον για συμμετοχή και στον αγωγό Turkish Stream. Ο αγωγός θα έχει αφετηρία την Τουρκία και θα καταλήγει στην Αυστρία διασχίζοντας Βουλγαρία, Σερβία και Ουγγαρία. Το ζήτημα που είχε τεθεί για τον αγωγό αφορούσε την επιλογή ανάμεσα σε Ελλάδα και Βουλγαρία για τη διέλευση του αγωγού, αλλά η ρωσική πλευρά έθεσε εκτός σχεδίου την Αθήνα. Μάλιστα, ο Ρώσος υπουργός Ενέργειας, Αλεξάντρ Νόβακ, γνωστοποίησε με δηλώσεις που έκανε κατά τη διάρκεια της διυπουργικής ρωσοτουρκικής επιτροπής ότι η Ελλάδα είναι εκτός προγράμματος.
ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΣΕ ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΙΟΝΙΟ
Ιδιαίτερη κινητικότητα επικρατεί στις έρευνες για υδρογονάνθρακες στη θαλάσσια περιοχή νότια και δυτικά της Κρήτης και στο Ιόνιο. Συνολικά έχουν εντοπιστεί περισσότερα από τριάντα σημεία που δύναται να παρουσιάσουν ενεργειακό ενδιαφέρον, ενώ, όπως σημείωσε σε ημερίδα για την ενέργεια στην Ανατολική Μεσόγειο ο πρόεδρος της Ελληνικής Διαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων (ΕΔΕΥ), Γιάννης Μπασιάς, οι πιθανοί στόχοι δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης είναι σε βάθος 2.500 έως 3.500 μέτρων, στον βυθό της θάλασσας.
Τα ευρήματα υποδεικνύουν την πιθανότητα ύπαρξης υδρογονανθράκων, ενώ για τον εντοπισμό τους θα χρειαστεί να διεξαχθούν γεωτρήσεις από πλευράς των εταιρειών. Οι στόχοι που παρουσίασε η ΕΔΕΥ δεν εντοπίζονται μόνο σε περιοχές που έχουν παραχωρηθεί, αλλά και σε οικόπεδα που είναι διαθέσιμα για παραχώρηση, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας νέος κύκλος συζητήσεων αναφορικά με την αξιοποίησή τους. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΔΕΥ θεωρεί ενθαρρυντικό το γεγονός ότι σε χώρες πλησίον της Κρήτης υπήρξαν αντίστοιχα ευρήματα που οδήγησαν στον εντοπισμό υδρογονανθράκων, ενώ, όπως σημειώνεται σε σχετική έκθεσή της, οι πετρελαϊκές κοινοπραξίες που ενδιαφέρονται για τα πιθανά ελληνικά κοιτάσματα πρωτοστατούν σε αυτές τις τεχνολογικές εξελίξεις.
Στην αρχή του μήνα κυρώθηκαν τέσσερις συμβάσεις για έρευνες σε θαλάσσιες περιοχές νοτιοδυτικά και δυτικά της Κρήτης, όπου ανέλαβε η κοινοπραξία Total - ExxonMobil - Ελληνικά Πετρέλαια, στη θαλάσσια περιοχή του Ιονίου, η οποία παραχωρήθηκε στην κοινοπραξία Repsol - Ελληνικά Πετρέλαια, αλλά και στην «Περιοχή 10 - Ιόνιο Πέλαγος», στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, την οποία ανέλαβαν τα Ελληνικά Πετρέλαια. Αξίζει να σημειωθεί πως η ολοκλήρωση των διαδικασιών για την παραχώρηση των οικοπέδων, που ξεκίνησε ήδη από το 2014, αναβαθμίζει τη γεωπολιτική αξία της Ελλάδας στην περιοχή, ενώ ενδεχόμενη εξεύρεση υδρογονανθράκων στην ελληνική επικράτεια ανοίγει τις πύλες για εισροή επενδύσεων ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ στην ελληνική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική Βουλή ολοκλήρωσε τη σχετική εκκρεμότητα μόλις στις αρχές του τρέχοντος μήνα, προκειμένου να δρομολογηθούν οι απαραίτητες εξελίξεις στην εξεύρεση υδρογονανθράκων.
*Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» την Παρασκευή, 25 Οκτωβρίου 2019.
