Τους λόγους για τους οποίους δεν υπάρχουν προϋποθέσεις για αξιόπιστο διάλογο με την Τουρκία, τη σημασία της επίσκεψης Πομπέο στην Ελλάδα, την προοπτική των νέων συμμαχιών της χώρας, αλλά και τις προοπτικές που ανοίγει το εξοπλιστικό πρόγραμμα που εξήγγειλε ο πρωθυπουργός αναλύει, μεταξύ άλλων, μιλώντας στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ», ο αναπληρωτής καθηγητής ∆ιεθνούς Ασφάλειας στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών του King’s College London και στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Μάνος Καραγιάννης.

Υπάρχουν προϋποθέσεις διαλόγου με την Τουρκία;

Η δική μου εκτίμηση είναι ότι δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για έναν εποικοδομητικό διάλογο, για τρεις λόγους. Πρώτον, οι Τούρκοι αξιωματούχοι συνεχίζουν να εξαπολύουν απειλές εναντίον της Ελλάδας σε καθημερινό επίπεδο. Είναι κάτι που δηλητηριάζει το κλίμα ανάμεσα στην Αθήνα και στην Αγκυρα. ∆εύτερον, η τουρκική ηγεσία εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι πρέπει οι δύο χώρες να συζητήσουν και τελικά να διαπραγματευτούν ζητήματα που άπτονται της ελληνικής κυριαρχίας στο Αιγαίο. Αυτό δεν μπορεί να το αποδεχθεί καμία ελληνική κυβέρνηση. Τρίτον, η Αγκυρα δεν έχει σταματήσει να κάνει έρευνες και γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, κατά παράβαση του ∆ιεθνούς ∆ικαίου. Η τουρκική επιθετικότητα έναντι της Κύπρου δεν μπορεί να αγνοηθεί από την Αθήνα. Η ελληνική πλευρά καλά κάνει και αποδέχεται τη διαδικασία των διερευνητικών επαφών, έστω για λόγους εντυπώσεων. Απλώς, να μην έχουμε προσδοκίες ότι η γειτονική χώρα θα αλλάξει συμπεριφορά σύντομα. Η Τουρκία θα αλλάξει συμπεριφορά μόνο όταν αναγκαστεί να το κάνει.

Τι σηματοδοτεί η επικείμενη επίσκεψη του Μάικ Πομπέο στην Ελλάδα;

Κατ’ αρχάς, η επίσκεψη καταδεικνύει την επανεργοποίηση του αμερικανικού παράγοντα στην Ανατολική Μεσόγειο. Πληθαίνουν οι φωνές στην Αμερική που ζητούν τη στήριξη της Ελλάδας σαν ανάχωμα στην τουρκική επεκτατική πολιτική. Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, που είναι απόφοιτος της στρατιωτικής ακαδημίας West Point και υπηρέτησε ως διευθυντής της CIA, αντιλαμβάνεται πλήρως τη στρατηγική σημασία της Ελλάδας. Υπάρχει, όμως, και μια άλλη διάσταση που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας. Σε αντίθεση με τον Ντόναλντ Τραμπ, ο Πομπέο προέρχεται από τα σπλάχνα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος και έχει πολύ ισχυρή άποψη για την άνοδο του πολιτικού Ισλάμ στην Τουρκία. Είναι ένας φιλόδοξος πολιτικός, που θα παίξει ρόλο στη μετάΤραμπ εποχή και προσπαθεί να ενισχύσει τώρα το πολιτικό του προφίλ.

Με αφορμή τις εξαγγελίες για τα εξοπλιστικά και την αντίδραση των Ε.∆. στις τουρκικές κινήσεις, μπορούμε να υποθέσουμε ότι το πολιτικό σύστημα αντιλήφθηκε την ύστατη ώρα την αξία της αποτροπής; Βρισκόμαστε ενώπιον αλλαγής παραδείγματος;

Πιστεύω πως σταδιακά διαμορφώνεται μια νέα αντίληψη για την εθνική άμυνα. Από την αποτροπή μέσω άρνησης ή άμυνας (deterrence by denial / defence) περνάμε στην αποτροπή διά τιμωρίας (deterrence by punishment). Αυτό δείχνει η δήλωση του Α/ΓΕΕΘΑ, Κωνσταντίνου Φλώρου, περί μη σημειακής κρίσης στην περίπτωση θερμού επεισοδίου στο σύμπλεγμα του Καστελλόριζου. Με άλλα λόγια, αν η Τουρκία κάνει μια επιθετική ενέργεια στο Αιγαίο, η Ελλάδα μπορεί να απαντήσει στον Έβρο, όπου έχουμε το πλεονέκτημα. Η έγκαιρη υλοποίηση του νέου εξοπλιστικού προγράμματος θα αλλάξει το στρατιωτικό ισοζύγιο δυνάμεων. Με την αγορά των Rafale και τον εκσυγχρονισμό των F16, η Πολεμική Αεροπορία μπορεί να πετύχει την αεροπορική κυριαρχία. Η κυβέρνηση σωστά δίνει έμφαση στην αεροπορική ισχύ, αλλά πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά και το Πολεμικό Ναυτικό με μεγάλες μονάδες επιφανείας. Επίσης, η συγκρότηση της διακλαδικής ∆ιοίκησης Ειδικού Πολέμου καταδεικνύει τον μακροχρόνιο σχεδιασμό της στρατιωτικής ηγεσίας. Η Ελλάδα πλέον ετοιμάζεται για το χειρότερο σενάριο, όπως πρέπει να κάνει κάθε σοβαρό κράτος.

Οι νέες συμμαχίες και οι συσχετισμοί που αναδεικνύονται, π.χ., με τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων αραβικών κρατών με το Ισραήλ, με αμερικανική καθοδήγηση, δείχνουν τον δρόμο και σε εμάς για ενίσχυση και διεύρυνση των πρωτοβουλιών σε διακρατικό επίπεδο, όπως με τα τριμερή σχήματα με Ισραήλ και Αίγυπτο, πέρα αλλά όχι αντίθετα από τα όρια των Συμμαχιών στις οποίες ανήκουμε;

∆εν υπάρχει αμφιβολία ότι ζούμε ιστορικές στιγμές στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η έντονη δραστηριοποίηση του γαλλικού παράγοντα στην Ανατολική Μεσόγειο, μαζί με την εξομάλυνση των σχέσεων του Ισραήλ με τα αραβικά κράτη του Κόλπου, δημιουργούν μια νέα δυναμική. Όλες αυτές οι εξελίξεις οδηγούν στη δημιουργία μιας νέας κοινότητας ασφάλειας (security community), όπου η Ελλάδα μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο ως προπύργιο του δυτικού κόσμου. Με αυτόν τον τρόπο, η Αθήνα θα θωρακιστεί έναντι της τουρκικής επιθετικότητας και θα έχει λόγο στη διαχείριση περιφερειακών ζητημάτων. Είναι πραγματικά μια χρυσή ευκαιρία για την Ελλάδα.

Οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Κύπρο;

∆υστυχώς, δεν φαίνεται να υπάρχουν σύντομα εξελίξεις στο συγκεκριμένο ζήτημα. Αυτό οφείλεται σε δύο λόγους. Η μερική οριοθέτηση με την Αίγυπτο έχει κάπως περιπλέξει τα πράγματα σε ό,τι αφορά την επήρεια του Καστελλόριζου. Η λογική λέει ότι πρώτα θα ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση με την Αίγυπτο και μετά η Αθήνα θα εξετάσει την οριοθέτηση με την Κύπρο. Πάντως, δεν συμμερίζονται, δυστυχώς, όλοι την άποψη ότι πρέπει η ελληνική ΑΟΖ να συνορεύει με εκείνη της Κύπρου. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα έχει ηθική, νομική και πρώτιστα εθνική υποχρέωση να στηρίξει έμπρακτα τη δοκιμαζόμενη Κυπριακή ∆ημοκρατία.


Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ το Σάββατο 25 Σεπτεμβρίου