Επιστροφή στην κανονικότητα ή άλμα στο μέλλον;
Το 2020 αναμφίβολα θα μείνει στη συλλογική μνήμη σαν μία ιδιαίτερη χρονιά που σημάδεψε -τουλάχιστον, αν όχι άλλαξε πλήρως- το ρου της σύγχρονης ιστορίας. Με ιδιαίτερο πρωταγωνιστή τον κορωνοιό, με την εμφάνισή και την πανδημική εξέλιξή του, την αντίδραση των κυβερνήσεων των κρατών και των παγκοσμίων φορέων, την αντιμετώπισή του από τους λαούς που δοκιμάζονται από τις θανατηφόρες συνέπειές του, αλλά και κυρίως μέσω των αλλαγών που επιφέρει στο παγκόσμιο καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης και κατ΄ επέκταση στο σύγχρονο τρόπο ζωής.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών πολλά λέγονται και γράφονται κυρίως εστιαζόμενα σε εξειδικευμένες πτυχές της νέας αυτής κατάστασης όπως στην αντιμετώπισή της από τα συστήματα υγείας, στην κριτική του τρόπου και του χρόνου αντίδρασης των κρατών με την επιβολή σειράς περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή διασποράς του ιού και μέτρων προστασίας και στήριξης των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που πλήττονται, στην επιστημονική προσέγγιση του ίδιου του υγειονομικού φαινομένου και πολλά άλλα αντίστοιχα επιμέρους ζητήματα.
Ωστόσο στο πίσω μέρος της σκέψης του μέσου αναγνώστη, τηλεθεατή, ακροατή, παθόντα ή πληγέντα, στην πλειοψηφία αυτών, πλανάται ένα μεγαλύτερο ερωτηματικό μια ευρύτερη απορία και αγωνία μαζί σε σχέση με την μετά covid 19 εποχή. Τι μέλλει γενέσθαι αφού «ξεπεραστεί» το πρόβλημα, πως και πότε θα επέλθει η επιστροφή στην πρότερη κατάσταση, ποιοί θα είναι οι ωφελημένοι ή οι χαμένοι, εάν και πώς θα αντιμετωπίσουμε κάτι αντίστοιχο στο μέλλον, και εν ολίγοις ποιός, πώς και για πόσο θα αντέξει.
Είναι γεγονός, πως τα πρώτα και πιο εμφανή σημάδια της επόμενης φάσης του καινούριου αυτού σκηνικού που διαμορφώνεται, διαφαίνονται ήδη τόσο από τους πολιτικούς πρωταγωνιστές όσο και από τους αντίστοιχους οικονομικούς παράγοντες. Έννοιες όπως το lockdown ή το take away και το drive through πρωταγωνιστούν στα λεξιλόγια όλων σχεδόν των χωρών του πλανήτη συνοδευόμενες ενστικτωδώς από τήρηση μέτρων, πειθαρχία ή μη σε προτροπές πολιτικής προστασίας και σε συμβουλές υγειονομικών εμπειρογνωμόνων. Η συνύπαρξη και η συναναστροφή ποινικοποιούνται ή προεγκρίνονται, οι μετακινήσεις και τα ταξίδια περιορίζονται και ελέγχονται, οι εργασιακές σχέσεις ελαστικοποιούνται, η διδασκαλία κωδικοποιείται και εξ αποστασιοποιείται, οι αγοραστικές συμπεριφορές ψηφιοποιούνται και κουριερ-οποιούνται, η δημόσια κριτική περιθωριοποιείται και χλευάζεται, και η ίδια η έννοια της ελευθερίας στη ζωή, στη σκέψη, στην έκφραση ακόμα στα συναισθήματα συρρικνώνεται.
Ταυτόχρονα ως άλλη πτυχή και έκφανση του ίδιου προβλήματος, η φύση επαναστατεί μέσω της κλιματικής αλλαγής και των έντονων καιρικών φαινομένων χτυπώντας το καμπανάκι της εισόδου στον τελευταίο γύρο της ενεργειακής κούρσας, ως ύστατη προειδοποίηση για αλλαγή πορείας, για σεβασμό στο περιβάλλον, για μείωση της υπερεκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, για αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και κατ΄ επέκταση για θωράκιση των κοινωνικών συστημάτων πρόνοιας και περίθαλψης αλλά και για επαναφορά του κύρους και της ισχύος των διεθνών οργανισμών ως θεματοφυλάκων της διατήρησης της ισορροπίας των διεθνών συνθηκών και της βιωσιμότητας της ανθρώπινης εξέλιξης.
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι έφτασε το πλήρωμα του χρόνου τόσο απροσδόκητα και ξαφνικά θέτοντας την ανθρωπότητα ενώπια του βίαιου διλλήματος: «Επιστροφή στην κανονικότητα ή άλμα στο μέλλον?»
Οι περισσότεροι ίσως πιστεύουν ότι ο κόσμος θα επανέλθει στην προ πανδημίας κατάσταση αλώβητος, ίδιος και απαράλλαχτος, με πιο δοκιμασμένα και ισχυρά συστήματα υγείας, με μια μικρή και αθώα υποχώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για χάρη της κοινής δημόσιας ασφάλειας και με τη διατήρηση των κεκτημένων μέσω της ευλαβικής τήρησης των
εκάστοτε μέτρων προστασίας από ιούς , από καιρικά φαινόμενα ή ενεργειακές ελλείψεις κοκ.
Για τον γράφοντα, φαντάζει επιπόλαια έως αστεία η προσέγγιση ορισμένων «κλαδικών» ειδημόνων που ποσοτικοποιεί τη διάρκεια επώασης του προβλήματος της πανδημίας σε ένα, τρία, πέντε ή δέκα χρόνια. Ο χρόνος δε γυρίζει πίσω και ευτυχώς ή δυστυχώς ό,τι αναπάντεχα ήρθε, θα μείνει. Και θα μείνει γιατί κυρίως οι κοινωνίες μας έγιναν πιο φοβικές και ταυτόχρονα πιο εύπλαστες στις αλλαγές, πιο ευάλωτες στο άγνωστο, πιο συμβιβαστικές στο συντηρητισμό, και τέλος πιο ομοιόμορφες στη σύσταση και στην έκφρασή τους.
Μία ομαλή λοιπόν μετάβαση στο αύριο φαντάζει μονόδρομος απλά και μόνο συνειδητοποιώντας ο καθένας της πραγματικές προκλήσεις της νέας εποχής και τη στάση του ως προς αυτές. Στο πέρασμα αυτό που έρχεται σύντομα διακυβεύεται η ίδια η ανθρώπινη μας υπόσταση, ο έλεγχος της σκέψης και όχι της συμπεριφοράς, της θέλησης και όχι της έκφρασης.
Η εξίσωση του μυαλού με τα ψηφιακά δεδομένα, η σταδιακή μας μετεξέλιξη σε υπολογιστικές, καλορυθμισμένες μηχανές.
Το έξυπνο κινητό/πολυσυσκευή από προέκταση του χεριού μας, γίνεται το ίδιο το χέρι. Η αγοραστική μας δραστηριότητα πλαστικοποιείται και καταγράφεται πλήρως, η μετακίνησή μας αδειοδοτείται ηλεκτρονικά και πλέον το νέο, σύγχρονο «διαβατήριο-πάσο» κινήσεως, πρόσβασης σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους και κυρίως οποιουδήποτε ταξιδιού, καθιερώνεται ( με πρωτοδιδάξα την Κίνα όπου ήδη εφαρμόζεται σχεδόν παντού) το ειδικό barcode με υγειονομικά, οικονομικά, επαγγελματικά και άλλα προσωπικά δεδομένα.
Εκατομμύρια μικρομεσαίες επιχειρήσεις κλείνουν ανά τον κόσμο, λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης στα οικονομικά ισοζύγια, φορείς του δημοσίου συρρικνώνονται λόγω τεχνολογικού εξορθολογισμού της λειτουργίας τους και ψηφιοποίησης των υπηρεσιών τους με φυσικό επακόλουθο τη φτωχοποίηση εώς και αφανισμό της μεσαίας τάξης και τις αμέτρητες στρατιές ανέργων μεσηλίκων χωρίς σχεδόν καμία προοπτική επανένταξης σε εργασιακό καθεστώς. Ολόκληροι κλάδοι της οικονομικής δραστηριότητας όπως ο τουρισμός (ξενοδοχειακά καταλύματα, ταξιδιωτικές υπηρεσίες, οδικές, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές) εξαφανίζονται, ενώ άλλοι όπως το λιανικό εμπόριο αντικαθίστανται σταδιακά από ηλεκτρονικές πλατφόρμες ή άλλοι όπως η εστίαση συρρικνώνονται ως απόρροια της αλλαγής συμπεριφοράς των καταναλωτών από τη συνεχόμενη επιβολή μέτρων.
Η επόμενη μέρα έρχεται σχεδόν επιθετικά να αποβάλλει συνήθειες αιώνων και σκηνές ταινιών επιστημονικής φαντασίας προβάλλουν σταδιακά στην καθημερινότητα του καθενός ως ωμή πραγματικότητα . Εικονικά virtual ταξίδια, εξ αποστάσεως περίθαλψη, cyber sex, Netflix - home cinema – gamming διασκέδαση, τηλεδιασκεπτώμενη επαφή, εκπαίδευση, άθληση, πολιτική και ό,τι άλλο δεν έχει κανείς φανταστεί θα γεμίζουν τις κενές από
τηλεεργασία ώρες των προνομιούχων/εργαζομένων.
Δεν είναι, όπως πολλοί διατυμπανίζουν, συνομωσία των ισχυρών του πλανήτη, ούτε εξωγήινης προέλευσης εξέλιξη, είναι απλά η ευκαιρία ή αλλιώς η κατάλληλη στιγμή. Γιατί ουδέν κακό αμιγές καλού. Η ομαλή μετάβαση στη μετά covid εποχή εναπόκειται, πλέον ή όχι, τόσο στην προσωπική συνειδητοποίηση της νέας πραγματικότητας και στην συλλογική προσαρμογή στα νέα δεδομένα, όσο και στην κρατική καθοδήγηση των κοινωνιών μέσω της κατάλληλης διαπαιδαγώγησης του πληθυσμού εξοπλίζοντάς τους γνώση και εφόδια και ισχυροποίησης και θεσμικής θωράκισης των συστημάτων υγείας, παιδείας και δικαιοσύνης.
Καθίσταται ιερή, η υποχρέωση για διατήρηση της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, η κατοχύρωση και η προάσπιση των προσωπικών ελευθεριών, της σκέψης, της αναψυχής, της αναζήτησης, των μετακινήσεων, της εξερεύνησης, της δημιουργίας, της τέχνης, και κατ΄ επέκταση της ίδιας της εξελικτικής πορείας του ανθρώπινου είδους, ανεξαρτήτως
ιδιαιτεροτήτων, χρώματος, φύλλου, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων, γεννετήσιου προσανατολισμού και οικονομικής ευχέρειας.
Κι αν η έλευση και η επιτυχής παραγωγή των πολυπόθητων εμβολίων για την εξάλειψη της πανδημίας που προκαλεί ο ιός SARS COV 2, είναι το προσεχές επόμενο βήμα στην ιατρική εξέλιξη, ας αποτελέσουν η αστείρευτη ανθρώπινη λογική, ο ατέρμονος πνευματικός μας κόσμος και ο απύθμενος συναισθηματικός μας πλούτος (η διαφοροποίηση του είδους από τα υπόλοιπα θηλαστικά του πλανήτη) το εφαλτήριο για το επερχόμενο άλμα στο μέλλον.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών πολλά λέγονται και γράφονται κυρίως εστιαζόμενα σε εξειδικευμένες πτυχές της νέας αυτής κατάστασης όπως στην αντιμετώπισή της από τα συστήματα υγείας, στην κριτική του τρόπου και του χρόνου αντίδρασης των κρατών με την επιβολή σειράς περιοριστικών μέτρων για την αποφυγή διασποράς του ιού και μέτρων προστασίας και στήριξης των εργαζομένων και των επιχειρήσεων που πλήττονται, στην επιστημονική προσέγγιση του ίδιου του υγειονομικού φαινομένου και πολλά άλλα αντίστοιχα επιμέρους ζητήματα.
Ωστόσο στο πίσω μέρος της σκέψης του μέσου αναγνώστη, τηλεθεατή, ακροατή, παθόντα ή πληγέντα, στην πλειοψηφία αυτών, πλανάται ένα μεγαλύτερο ερωτηματικό μια ευρύτερη απορία και αγωνία μαζί σε σχέση με την μετά covid 19 εποχή. Τι μέλλει γενέσθαι αφού «ξεπεραστεί» το πρόβλημα, πως και πότε θα επέλθει η επιστροφή στην πρότερη κατάσταση, ποιοί θα είναι οι ωφελημένοι ή οι χαμένοι, εάν και πώς θα αντιμετωπίσουμε κάτι αντίστοιχο στο μέλλον, και εν ολίγοις ποιός, πώς και για πόσο θα αντέξει.
Είναι γεγονός, πως τα πρώτα και πιο εμφανή σημάδια της επόμενης φάσης του καινούριου αυτού σκηνικού που διαμορφώνεται, διαφαίνονται ήδη τόσο από τους πολιτικούς πρωταγωνιστές όσο και από τους αντίστοιχους οικονομικούς παράγοντες. Έννοιες όπως το lockdown ή το take away και το drive through πρωταγωνιστούν στα λεξιλόγια όλων σχεδόν των χωρών του πλανήτη συνοδευόμενες ενστικτωδώς από τήρηση μέτρων, πειθαρχία ή μη σε προτροπές πολιτικής προστασίας και σε συμβουλές υγειονομικών εμπειρογνωμόνων. Η συνύπαρξη και η συναναστροφή ποινικοποιούνται ή προεγκρίνονται, οι μετακινήσεις και τα ταξίδια περιορίζονται και ελέγχονται, οι εργασιακές σχέσεις ελαστικοποιούνται, η διδασκαλία κωδικοποιείται και εξ αποστασιοποιείται, οι αγοραστικές συμπεριφορές ψηφιοποιούνται και κουριερ-οποιούνται, η δημόσια κριτική περιθωριοποιείται και χλευάζεται, και η ίδια η έννοια της ελευθερίας στη ζωή, στη σκέψη, στην έκφραση ακόμα στα συναισθήματα συρρικνώνεται.
Ταυτόχρονα ως άλλη πτυχή και έκφανση του ίδιου προβλήματος, η φύση επαναστατεί μέσω της κλιματικής αλλαγής και των έντονων καιρικών φαινομένων χτυπώντας το καμπανάκι της εισόδου στον τελευταίο γύρο της ενεργειακής κούρσας, ως ύστατη προειδοποίηση για αλλαγή πορείας, για σεβασμό στο περιβάλλον, για μείωση της υπερεκμετάλλευσης των ενεργειακών πόρων, για αλλαγή των διατροφικών συνηθειών και κατ΄ επέκταση για θωράκιση των κοινωνικών συστημάτων πρόνοιας και περίθαλψης αλλά και για επαναφορά του κύρους και της ισχύος των διεθνών οργανισμών ως θεματοφυλάκων της διατήρησης της ισορροπίας των διεθνών συνθηκών και της βιωσιμότητας της ανθρώπινης εξέλιξης.
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι έφτασε το πλήρωμα του χρόνου τόσο απροσδόκητα και ξαφνικά θέτοντας την ανθρωπότητα ενώπια του βίαιου διλλήματος: «Επιστροφή στην κανονικότητα ή άλμα στο μέλλον?»
Οι περισσότεροι ίσως πιστεύουν ότι ο κόσμος θα επανέλθει στην προ πανδημίας κατάσταση αλώβητος, ίδιος και απαράλλαχτος, με πιο δοκιμασμένα και ισχυρά συστήματα υγείας, με μια μικρή και αθώα υποχώρηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για χάρη της κοινής δημόσιας ασφάλειας και με τη διατήρηση των κεκτημένων μέσω της ευλαβικής τήρησης των
εκάστοτε μέτρων προστασίας από ιούς , από καιρικά φαινόμενα ή ενεργειακές ελλείψεις κοκ.
Για τον γράφοντα, φαντάζει επιπόλαια έως αστεία η προσέγγιση ορισμένων «κλαδικών» ειδημόνων που ποσοτικοποιεί τη διάρκεια επώασης του προβλήματος της πανδημίας σε ένα, τρία, πέντε ή δέκα χρόνια. Ο χρόνος δε γυρίζει πίσω και ευτυχώς ή δυστυχώς ό,τι αναπάντεχα ήρθε, θα μείνει. Και θα μείνει γιατί κυρίως οι κοινωνίες μας έγιναν πιο φοβικές και ταυτόχρονα πιο εύπλαστες στις αλλαγές, πιο ευάλωτες στο άγνωστο, πιο συμβιβαστικές στο συντηρητισμό, και τέλος πιο ομοιόμορφες στη σύσταση και στην έκφρασή τους.
Μία ομαλή λοιπόν μετάβαση στο αύριο φαντάζει μονόδρομος απλά και μόνο συνειδητοποιώντας ο καθένας της πραγματικές προκλήσεις της νέας εποχής και τη στάση του ως προς αυτές. Στο πέρασμα αυτό που έρχεται σύντομα διακυβεύεται η ίδια η ανθρώπινη μας υπόσταση, ο έλεγχος της σκέψης και όχι της συμπεριφοράς, της θέλησης και όχι της έκφρασης.
Η εξίσωση του μυαλού με τα ψηφιακά δεδομένα, η σταδιακή μας μετεξέλιξη σε υπολογιστικές, καλορυθμισμένες μηχανές.
Το έξυπνο κινητό/πολυσυσκευή από προέκταση του χεριού μας, γίνεται το ίδιο το χέρι. Η αγοραστική μας δραστηριότητα πλαστικοποιείται και καταγράφεται πλήρως, η μετακίνησή μας αδειοδοτείται ηλεκτρονικά και πλέον το νέο, σύγχρονο «διαβατήριο-πάσο» κινήσεως, πρόσβασης σε δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους και κυρίως οποιουδήποτε ταξιδιού, καθιερώνεται ( με πρωτοδιδάξα την Κίνα όπου ήδη εφαρμόζεται σχεδόν παντού) το ειδικό barcode με υγειονομικά, οικονομικά, επαγγελματικά και άλλα προσωπικά δεδομένα.
Εκατομμύρια μικρομεσαίες επιχειρήσεις κλείνουν ανά τον κόσμο, λόγω αδυναμίας ανταπόκρισης στα οικονομικά ισοζύγια, φορείς του δημοσίου συρρικνώνονται λόγω τεχνολογικού εξορθολογισμού της λειτουργίας τους και ψηφιοποίησης των υπηρεσιών τους με φυσικό επακόλουθο τη φτωχοποίηση εώς και αφανισμό της μεσαίας τάξης και τις αμέτρητες στρατιές ανέργων μεσηλίκων χωρίς σχεδόν καμία προοπτική επανένταξης σε εργασιακό καθεστώς. Ολόκληροι κλάδοι της οικονομικής δραστηριότητας όπως ο τουρισμός (ξενοδοχειακά καταλύματα, ταξιδιωτικές υπηρεσίες, οδικές, θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές) εξαφανίζονται, ενώ άλλοι όπως το λιανικό εμπόριο αντικαθίστανται σταδιακά από ηλεκτρονικές πλατφόρμες ή άλλοι όπως η εστίαση συρρικνώνονται ως απόρροια της αλλαγής συμπεριφοράς των καταναλωτών από τη συνεχόμενη επιβολή μέτρων.
Η επόμενη μέρα έρχεται σχεδόν επιθετικά να αποβάλλει συνήθειες αιώνων και σκηνές ταινιών επιστημονικής φαντασίας προβάλλουν σταδιακά στην καθημερινότητα του καθενός ως ωμή πραγματικότητα . Εικονικά virtual ταξίδια, εξ αποστάσεως περίθαλψη, cyber sex, Netflix - home cinema – gamming διασκέδαση, τηλεδιασκεπτώμενη επαφή, εκπαίδευση, άθληση, πολιτική και ό,τι άλλο δεν έχει κανείς φανταστεί θα γεμίζουν τις κενές από
τηλεεργασία ώρες των προνομιούχων/εργαζομένων.
Δεν είναι, όπως πολλοί διατυμπανίζουν, συνομωσία των ισχυρών του πλανήτη, ούτε εξωγήινης προέλευσης εξέλιξη, είναι απλά η ευκαιρία ή αλλιώς η κατάλληλη στιγμή. Γιατί ουδέν κακό αμιγές καλού. Η ομαλή μετάβαση στη μετά covid εποχή εναπόκειται, πλέον ή όχι, τόσο στην προσωπική συνειδητοποίηση της νέας πραγματικότητας και στην συλλογική προσαρμογή στα νέα δεδομένα, όσο και στην κρατική καθοδήγηση των κοινωνιών μέσω της κατάλληλης διαπαιδαγώγησης του πληθυσμού εξοπλίζοντάς τους γνώση και εφόδια και ισχυροποίησης και θεσμικής θωράκισης των συστημάτων υγείας, παιδείας και δικαιοσύνης.
Καθίσταται ιερή, η υποχρέωση για διατήρηση της ανθρώπινης ιδιοσυγκρασίας, η κατοχύρωση και η προάσπιση των προσωπικών ελευθεριών, της σκέψης, της αναψυχής, της αναζήτησης, των μετακινήσεων, της εξερεύνησης, της δημιουργίας, της τέχνης, και κατ΄ επέκταση της ίδιας της εξελικτικής πορείας του ανθρώπινου είδους, ανεξαρτήτως
ιδιαιτεροτήτων, χρώματος, φύλλου, θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων, γεννετήσιου προσανατολισμού και οικονομικής ευχέρειας.
Κι αν η έλευση και η επιτυχής παραγωγή των πολυπόθητων εμβολίων για την εξάλειψη της πανδημίας που προκαλεί ο ιός SARS COV 2, είναι το προσεχές επόμενο βήμα στην ιατρική εξέλιξη, ας αποτελέσουν η αστείρευτη ανθρώπινη λογική, ο ατέρμονος πνευματικός μας κόσμος και ο απύθμενος συναισθηματικός μας πλούτος (η διαφοροποίηση του είδους από τα υπόλοιπα θηλαστικά του πλανήτη) το εφαλτήριο για το επερχόμενο άλμα στο μέλλον.
* Ο Γιώργος Νέδος είναι Διεθνολόγος - Τουριστικός Επιστήμονας & Επιχειρηματίας
