Βόρεια Ελλάδα: Ο ενεργειακός κόμβος της Νοτιοανατολικής Ευρώπης
Σε ενεργειακό κόμβο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης μετατρέπεται η Βόρεια Ελλάδα μέσω σειράς μεγάλων επενδύσεων, συνολικής αξίας αρκετών δισ. ευρώ, που προωθούνται στην περιοχή. Πρόκειται για έργα όπως ο αγωγός φυσικού αερίου Θεσσαλονίκης – Σκοπίων, οι νέες μονάδες παραγωγής ενέργειας σε Κομοτηνή και Αλεξανδρούπολη, ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου (FSRU) ανοικτά της Αλεξανδρούπολης, η υποθαλάσσια αποθήκη ανοικτά της Καβάλας, κ.α.
Ειδικά οι νέες μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο (ήδη προωθείται από το κοινό σχήμα ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – Motor Oil ενώ αναμένεται η τελική επενδυτική απόφαση για τον όμιλο Κοπελούζου) είναι στρατηγικής σημασίας για τη χώρα, καθώς έρχονται να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες για ηλεκτρική ενέργεια στη χώρα μας, οι οποίες θα δημιουργηθούν εξαιτίας της σταδιακής απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής.
Στα νέα έργα πρέπει να προστεθεί και η επαναλειτουργία του αγωγού πετρελαίου που συνδέει την συμπρωτεύουσα με τα Σκόπια.
Επιπλέον, περίπου πέντε δισ. ευρώ είναι το συνολικό Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, για την ενίσχυση των λιγνιτικών περιοχών κυρίως της Δυτικής Μακεδονίας. Η συντριπτική πλειοψηφία των πόρων χρηματοδότησης του Σχεδίου θα προέλθει από το ΕΣΠΑ 2021-2027. Το νέο ΕΣΠΑ προβλέπει πως θα διατεθούν συνολικά 1,62 δισ. ευρώ για το ειδικό τομεακό Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, ενώ επιπλέον 0,3 δισ. ευρώ προβλέπονται για τις αποκαταστάσεις εδαφών στα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ωστόσο, τα 2 δισ. δημόσιας δαπάνης αναμένεται να μοχλεύσουν επιπλέον 3 δισ. ευρώ ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές.
Πριν από λίγες εβδομάδες, υπεγράφη η συμφωνία για το νέο αγωγό φυσικού αερίου Θεσσαλονίκης – Σκοπίων ο οποίος θα έχει μήκος 50 χιλιόμετρα, θα ξεκινά από την περιοχή της Νέας Μεσημβρίας Θεσσαλονίκης και θα καταλήγει στα σύνορα Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας στην περιοχή των Ευζώνων. Με βάση τις προβλέψεις του Συμφώνου Κατανόησης που έχουν υπογράψει από το 2016 οι δύο πλευρές, ο ΔΕΣΦΑ θα αναπτύξει και θα λειτουργήσει το ελληνικό τμήμα. Το τμήμα του αγωγού εντός της εθνικής επικράτειας της Βόρειας Μακεδονίας θα έχει μήκος 110 χιλιόμετρα και θα εκτείνεται έως την πόλη Στιπ. Το κόστος για το ελληνικό κομμάτι του αγωγού ανέρχεται στα 51,4 εκατ. ευρώ.
Η διεύρυνση της ενεργειακής συνεργασίας Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας δεν περιορίζεται στον αγωγό φυσικού αερίου. Τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη διαπραγμάτευση των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ) με τη γειτονική χώρα προκειμένου να επαναλειτουργήσει ο αγωγός πετρελαίου που συνέδεε την Θεσσαλονίκη με τις εγκαταστάσεις της ΟΚΤΑ στα Σκόπια.
Ο αγωγός είχε λειτουργήσει το 2002 με μεταφορική ικανότητα 350.000 μετρικών τόνων πετρελαίου αλλά βρίσκεται εκτός λειτουργίας από το 2013 όταν και σταμάτησαν οι δραστηριότητες διύλισης της ΟΚΤΑ. Η τελευταία είχε εξαγοραστεί το 1999 από τα Ελληνικά Πετρέλαια. Σημειώνεται πως η διεθνής διαιτησία έχει επιδικάσει στα ΕΛΠΕ αποζημίωση 32 εκατ. ευρώ επειδή η Βόρεια Μακεδονία δεν τήρησε ρήτρα take or pay («αγόρασε ή πλήρωσε») για αγορά ποσοτήτων μαζούτ την περίοδο 2008 – 2011. Η ρήτρα προέβλεπε πως το δημόσιο της γειτονικής χώρας θα αγόραζε υποχρεωτικά μισό εκατομμύριο τόνους μαζούτ ετησίως.
Η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας έχει συμφωνήσει, επίσης, να συμμετάσχει μέσω της κρατικής εταιρείας ESM στη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο που προωθεί ο όμιλος Κοπελούζου στην Αλεξανδρούπολη, ενώ συζητά και τη συμμετοχή της με 10% στην εταιρεία διαχείρισης του FSRU στα ανοικτά της Αλεξανδρούπολης. Η τελική επενδυτική απόφαση (FID) για τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής του ομίλου Κοπελούζου, ισχύος 840 MW, αναμένεται να ληφθεί τις προσεχείς εβδομάδες.
Στο τελικό στάδιο βρίσκεται και η υπόθεση του FSRU που προωθεί η εταιρεία Gastrade, αρχικός μέτοχος της οποίας ήταν ο όμιλος Κοπελούζου. Στη συνέχεια το μετοχικό σχήμα διευρύνθηκε με τη συμμετοχή της GasLog, της ΔΕΠΑ Εμπορίας, της βουλγαρικής Bulgartransgaz EAD, αλλά και του ΔΕΣΦΑ (εκκρεμεί η τυπική ολοκλήρωση της διαδικασίας απόκτησης του 20% της Gastrade). Η επένδυση θα φτάσει τα 380 εκατ. ευρώ και το FSRU θα εγκατασταθεί 17,6 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του λιμένα της Αλεξανδρούπολης, θα έχει αποθηκευτικούς χώρους 170.000 κυβικών μέτρων και δυνατότητα παροχής φυσικού αερίου που θα ξεπερνά τα 5,5 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Σε τροχιά κατασκευής έχει μπει και η μεγάλη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής που προωθεί η Θερμοηλεκτρική Κομοτηνής, στην οποία συμμετέχουν από κοινού η Motor Oil Renewable Energy (MORE) και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ανέθεσε την κατασκευή του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στην ΤΕΡΝΑ, η οποία με τη σειρά της υπέγραψε σύμβαση προμήθειας με τη Siemens Energy για το βασικό εξοπλισμό της μονάδας, δυναμικότητας 877 ΜW. Το συνολικό κόστος της επένδυσης εκτιμάται στα 375 εκατ. ευρώ. Στο στάδιο κατασκευής του Σταθμού θα δημιουργηθούν 500 θέσεις εργασίας, ενώ 100 θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν κατά την περίοδο λειτουργίας. Η έναρξη εμπορικής λειτουργίας της μονάδας προγραμματίζεται για τις αρχές του 2024.
Ειδικά οι νέες μονάδες ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο (ήδη προωθείται από το κοινό σχήμα ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – Motor Oil ενώ αναμένεται η τελική επενδυτική απόφαση για τον όμιλο Κοπελούζου) είναι στρατηγικής σημασίας για τη χώρα, καθώς έρχονται να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες για ηλεκτρική ενέργεια στη χώρα μας, οι οποίες θα δημιουργηθούν εξαιτίας της σταδιακής απόσυρσης των λιγνιτικών μονάδων παραγωγής.
Στα νέα έργα πρέπει να προστεθεί και η επαναλειτουργία του αγωγού πετρελαίου που συνδέει την συμπρωτεύουσα με τα Σκόπια.
Επιπλέον, περίπου πέντε δισ. ευρώ είναι το συνολικό Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, για την ενίσχυση των λιγνιτικών περιοχών κυρίως της Δυτικής Μακεδονίας. Η συντριπτική πλειοψηφία των πόρων χρηματοδότησης του Σχεδίου θα προέλθει από το ΕΣΠΑ 2021-2027. Το νέο ΕΣΠΑ προβλέπει πως θα διατεθούν συνολικά 1,62 δισ. ευρώ για το ειδικό τομεακό Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης, ενώ επιπλέον 0,3 δισ. ευρώ προβλέπονται για τις αποκαταστάσεις εδαφών στα λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ από το Ταμείο Ανάκαμψης. Ωστόσο, τα 2 δισ. δημόσιας δαπάνης αναμένεται να μοχλεύσουν επιπλέον 3 δισ. ευρώ ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω επενδύσεων στις λιγνιτικές περιοχές.
Πριν από λίγες εβδομάδες, υπεγράφη η συμφωνία για το νέο αγωγό φυσικού αερίου Θεσσαλονίκης – Σκοπίων ο οποίος θα έχει μήκος 50 χιλιόμετρα, θα ξεκινά από την περιοχή της Νέας Μεσημβρίας Θεσσαλονίκης και θα καταλήγει στα σύνορα Ελλάδας – Βόρειας Μακεδονίας στην περιοχή των Ευζώνων. Με βάση τις προβλέψεις του Συμφώνου Κατανόησης που έχουν υπογράψει από το 2016 οι δύο πλευρές, ο ΔΕΣΦΑ θα αναπτύξει και θα λειτουργήσει το ελληνικό τμήμα. Το τμήμα του αγωγού εντός της εθνικής επικράτειας της Βόρειας Μακεδονίας θα έχει μήκος 110 χιλιόμετρα και θα εκτείνεται έως την πόλη Στιπ. Το κόστος για το ελληνικό κομμάτι του αγωγού ανέρχεται στα 51,4 εκατ. ευρώ.
Η διεύρυνση της ενεργειακής συνεργασίας Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας δεν περιορίζεται στον αγωγό φυσικού αερίου. Τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε εξέλιξη διαπραγμάτευση των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ) με τη γειτονική χώρα προκειμένου να επαναλειτουργήσει ο αγωγός πετρελαίου που συνέδεε την Θεσσαλονίκη με τις εγκαταστάσεις της ΟΚΤΑ στα Σκόπια.
Ο αγωγός είχε λειτουργήσει το 2002 με μεταφορική ικανότητα 350.000 μετρικών τόνων πετρελαίου αλλά βρίσκεται εκτός λειτουργίας από το 2013 όταν και σταμάτησαν οι δραστηριότητες διύλισης της ΟΚΤΑ. Η τελευταία είχε εξαγοραστεί το 1999 από τα Ελληνικά Πετρέλαια. Σημειώνεται πως η διεθνής διαιτησία έχει επιδικάσει στα ΕΛΠΕ αποζημίωση 32 εκατ. ευρώ επειδή η Βόρεια Μακεδονία δεν τήρησε ρήτρα take or pay («αγόρασε ή πλήρωσε») για αγορά ποσοτήτων μαζούτ την περίοδο 2008 – 2011. Η ρήτρα προέβλεπε πως το δημόσιο της γειτονικής χώρας θα αγόραζε υποχρεωτικά μισό εκατομμύριο τόνους μαζούτ ετησίως.
Η κυβέρνηση της γειτονικής χώρας έχει συμφωνήσει, επίσης, να συμμετάσχει μέσω της κρατικής εταιρείας ESM στη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με φυσικό αέριο που προωθεί ο όμιλος Κοπελούζου στην Αλεξανδρούπολη, ενώ συζητά και τη συμμετοχή της με 10% στην εταιρεία διαχείρισης του FSRU στα ανοικτά της Αλεξανδρούπολης. Η τελική επενδυτική απόφαση (FID) για τη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής του ομίλου Κοπελούζου, ισχύος 840 MW, αναμένεται να ληφθεί τις προσεχείς εβδομάδες.
Στο τελικό στάδιο βρίσκεται και η υπόθεση του FSRU που προωθεί η εταιρεία Gastrade, αρχικός μέτοχος της οποίας ήταν ο όμιλος Κοπελούζου. Στη συνέχεια το μετοχικό σχήμα διευρύνθηκε με τη συμμετοχή της GasLog, της ΔΕΠΑ Εμπορίας, της βουλγαρικής Bulgartransgaz EAD, αλλά και του ΔΕΣΦΑ (εκκρεμεί η τυπική ολοκλήρωση της διαδικασίας απόκτησης του 20% της Gastrade). Η επένδυση θα φτάσει τα 380 εκατ. ευρώ και το FSRU θα εγκατασταθεί 17,6 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του λιμένα της Αλεξανδρούπολης, θα έχει αποθηκευτικούς χώρους 170.000 κυβικών μέτρων και δυνατότητα παροχής φυσικού αερίου που θα ξεπερνά τα 5,5 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως.
Σε τροχιά κατασκευής έχει μπει και η μεγάλη μονάδα ηλεκτροπαραγωγής που προωθεί η Θερμοηλεκτρική Κομοτηνής, στην οποία συμμετέχουν από κοινού η Motor Oil Renewable Energy (MORE) και η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, ανέθεσε την κατασκευή του σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στην ΤΕΡΝΑ, η οποία με τη σειρά της υπέγραψε σύμβαση προμήθειας με τη Siemens Energy για το βασικό εξοπλισμό της μονάδας, δυναμικότητας 877 ΜW. Το συνολικό κόστος της επένδυσης εκτιμάται στα 375 εκατ. ευρώ. Στο στάδιο κατασκευής του Σταθμού θα δημιουργηθούν 500 θέσεις εργασίας, ενώ 100 θέσεις εργασίας θα δημιουργηθούν κατά την περίοδο λειτουργίας. Η έναρξη εμπορικής λειτουργίας της μονάδας προγραμματίζεται για τις αρχές του 2024.
