Τέχνη από... σωματικά υγρά!
Προκλητικά, αμφιλεγόμενα κι όμως έργα τέχνης!
Ποιος είπε ότι μια βόλτα στην γκαλερί είναι βαρετή;
Οι καλλιτέχνες στις μέρες μας είναι διατεθειμένοι να φτάσουν πολύ μακριά για να κάνουν τη διαφορά στον συναρπαστικό κόσμο της τέχνης και τα έργα της λίστας μας αυτό ακριβώς φανερώνουν!
Κι αν φαντάζει φρικιαστική η περφόρμανς με το κόψιμο αγελάδων στα δυο με αλυσοπρίονο (μη φρικάρετε, οι αγελάδες ήταν ήδη νεκρές), τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμη πιο... ιδιαίτερα.
Χωρίς περιστροφές λοιπόν, όταν η τέχνη αποφασίζει να σοκάρει το κοινό, το κάνει με το ιδιαίτερο εκείνο άγγιγμα που αποκαλούμε κοινώς έργο τέχνης.
Τα όρια διαρρηγνύονται για να περάσει το μήνυμα και νέα υλικά χρησιμοποιούνται για τη φόρμα: οι σωματικοί χυμοί...
Τα δοχεία με τα περιττώματα του καλλιτέχνη
Ο ιταλός καλλιτέχνης Piero Manzoni ήταν φημισμένος ως κατεργάρης, όχι μόνο στη ζωή αλλά και στον θάνατο. Όταν ο δημιουργός της εννοιολογικής τέχνης πέθανε λοιπόν στην πρώιμη ηλικία των 29 ετών, προετοίμασε μια τελευταία καλλιτεχνική φάρσα για το κοινό του: γέμισε όχι λιγότερες από 90 κονσέρβες με τα περιττώματά του! Τα 30 γραμμαρίων δοχεία, τιτλοφορημένα με τον εύγλωττο τίτλο «Merda dartista» (Περιττώματα του καλλιτέχνη), πουλιόνταν το 1961 προς 37 δολάρια έκαστο, με τον κόσμο της τέχνης να μην ξέρει αρχικά πώς να αντιδράσει. Έλα όμως που η φάρσα γύρισε μπούμερανγκ για τον καλλιτέχνη, καθώς το 2008 το δοχείο Νο 084 έπιασε σε δημοπρασία κάπου 150.000 δολάρια! Καθώς βέβαια τα δοχεία δεν έχουν ανοιχτεί ποτέ, κανείς δεν ξέρει ποιος θα γελάσει τελευταίος: ο καλλιτέχνης ή ο τολμηρός συλλέκτης που θα δοκιμάσει τελικά να ανοίξει μια κονσέρβα για να δει τι περιέχει πράγματι το έργο του Manzoni;
Το βάζο με τα ούρα και η εικόνα του Ιησού
’λλο ένα έργο με εύγλωττο τίτλο, το «Piss Christ» του Andres Serano είναι μια φωτογραφία του 1987 που απεικονίζει έναν μικρό πλαστικό σταυρό με τον Ιησού βυθισμένο μέσα σε ένα πορτοκαλο-κίτρινο υγρό που τυχαίνει να είναι ούρα. Το έργο ανήκει μάλιστα σε ξεχωριστή σειρά, με τον καλλιτέχνη να εμβαπτίζει μπόλικες κλασικές αναπαραστάσεις σε διαφόρων ειδών υγρά, από γάλα μέχρι και αίμα. Κι ενώ τα έργα του Serano έχουν προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από τον κόσμο της χριστιανοσύνης, ο Αμερικανός διατείνεται ότι η δουλειά του λειτουργεί ως σχόλιο για τον ευτελισμό και την εμπορευματοποίηση της θρησκείας στη σύγχρονη εποχή...
Οι προτομές από αίμα
Η αυτοπροσωπογραφία είναι μια αναπαράσταση που έχουν τιμήσει καλλιτέχνες και καλλιτέχνες ανά τους αιώνες, κανείς ωστόσο δεν έφτασε την πατροπαράδοτη απεικόνιση του εαυτού του σε τέτοια βάθη όσο ο Mark Quinn! Στις ιδιόμορφες -και ελαφρώς ενοχλητικές- αυτοπροσωπογραφίες του, ο καλλιτέχνης φιλοτεχνεί εικόνες του εαυτού του κάθε πέντε χρόνια χρησιμοποιώντας το δικό του (παγωμένο) αίμα. Κάθε εκμαγείο απαιτεί 4,5 λίτρα αίματος για να φτιαχτεί, τα οποία απομυζούνται από τον καλλιτέχνη σε μια περίοδο πέντε μηνών πριν από την ολοκλήρωση του έργου...
Οι μπαταρίες από ιδρώτα
Οι καλλιτέχνιδες των νέων μέσων Daniela Kostova και Olivia Robinson αξιοποιούν τα σωματικά υγρά για το καλό της ανθρωπότητας, κατασκευάζοντας μπαταρίες από ιδρώτα! Οι δυο τους χρησιμοποίησαν τον ιδρώτα εθελοντών (που φορούσαν ειδικές εφιδρωτικές στολές) για να ηλεκτροδοτήσουν έναν παγκόσμιο χάρτη καμωμένο από λυχνίες LED («Waste to Work: Everymans Source»). Το έργο δεν περιλαμβάνει μόνο την εγκατάσταση, αλλά και ένα διδακτικό βίντεο για το πώς συγκεντρώνεται ο ιδρώτας και μετατρέπεται σε ενέργεια. Οι Kostova και Robinson δεν σταμάτησαν ωστόσο εκεί και έχουν γενικεύσει πλέον την τεχνοτροπία τους παράγοντας κι άλλα έργα αντίστοιχης αισθητικής, με τη δουλειά τους να εξερευνεί τη σχέση μεταξύ εργασίας, ιδρώτα, πληρωμής και ανεργίας (ή έτσι διατείνονται τουλάχιστον)...
Τα ουρο-λουλούδια
Στη σύντομη ζωή της Helen Chadwick, η καλλιτέχνιδα πρόλαβε να δημιουργήσει μια σειρά από τα πλέον τολμηρά και προβοκατόρικα έργα της βρετανικής τέχνης του τελευταίου αιώνα. Έτσι τουλάχιστον υποδέχονται τη δουλειά της οι κριτικοί τέχνης, χρησιμοποιώντας τέτοιους χαρακτηρισμούς για να αναφερθούν σε μνημειώδη έργα της, όπως τα «Piss Flowers»: πρόκειται για 12 μπρούτζινα εκμαγεία, επισμαλτωμένα με λευκή ουσία, που σκαρώθηκαν από τρύπες που δημιουργήθηκαν στο φρέσκο χιόνι όταν αυτή και ο σύζυγός της έκαναν τη φυσική τους ανάγκη στο παγωμένο ύπαιθρο. Το concept της δουλειάς είναι η σχέση μεταξύ των δύο φύλων, με τα δικά της γλυπτά να θεωρούνται πιο φαλλικά από του συζύγου της (ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων!)...
Nexus Vomitus
Στην εμβληματική δουλειά της «Nexus Vomitus», η καλλιτέχνις Millie Brown συνεργάστηκε με τις υψίφωνους της όπερας Patricia Hammond και Zita Syme για να δημιουργήσει ένα υπερθέαμα μουσικής και... χρωματιστού εμετού! Την ώρα που η όπερα γεμίζει με ήχους το δωμάτιο, η Brown καταπίνει γάλα με χρωστικές, το οποίο αποβάλει κατόπιν βίαια από το στομάχι της φιλοτεχνώντας πανδαισίες χρωμάτων πάνω στον καμβά. Η ίδια μάλιστα επανέλαβε την ιδιαίτερη τεχνοτροπία της και σε βιντεοκλίπ της Lady Gaga...
Το κόκκινο είναι το απόλυτο χρώμα
Δεν είναι κραγιόν το κόκκινο χρώμα πάνω στα χείλη των γυναικών στα φωτογραφικά κολάζ της Ingrid Berthon-Moine, όχι, είναι εμμηνορροϊκό αίμα. Κάθε έργο ολοκληρώνεται μάλιστα με ένα ευφάνταστο όνομα για το ιδιαίτερο χρώμα του ακόμα πιο ιδιαίτερου αυτού «κραγιόν», όπως «Απαγορευμένο Κόκκινο» και άλλα τέτοια ωραία. Και κάτι ακόμα: είτε το πιστεύετε είτε όχι, η Berthon-Moine φοιτούσε ακόμα στο σχολείο όταν κυκλοφόρησε το 2009 τη σειρά με το εμμηνορροϊκό αίμα («Red is the Color»). Ταλέντο από τα γεννοφάσκια της δηλαδή...
Τα Κεφτεδάκια με το Λίπος του Μάρκο
Ας μην εξαντληθούμε σε ένα ανεπίκαιρο ντιμπέιτ για το αν το σωματικό λίπος περιλαμβάνεται στα σωματικά υγρά. Όταν ένας καλλιτέχνης μπαίνει στον κόπο να ρουφήξει το σωματικό του λίπος για να δημιουργήσει, περιλαμβάνεται και παραπεριλαμβάνεται! Ο Χιλιανός λοιπόν Marco Evaristti κάλεσε κάποιους φίλους σε δείπνο στο σπίτι του και τους σέρβιρε το τελευταίο του έργο τέχνης: κεφτεδάκια καμωμένα από μοσχαρίσιο κιμά και το δικό του σωματικό λίπος (αν τα έφαγαν, δεν είναι γνωστό). Κατόπιν μετέφερε το έργο του σε γκαλερί, συσκευάζοντας τις λιχουδιές σε 13 υπέροχες κονσέρβες («Polpette Al Grasso Di Marco»). Τι εννοείτε γιατί το έκανε; Μα ως σχόλιο φυσικά πάνω στην αηδιαστική φύση των συσκευασμένων κεφτέδων που κυκλοφορούν στα σουπερμάρκετ της οικουμένης, με το έργο του να εγείρει ερωτήματα για τον φυσικό κύκλο του φαγητού, της κατανάλωσης και τις επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού. Σαφές;
Οι πίνακες της οξείδωσης
Ο περίφημος καλλιτέχνης της ποπ αρτ, ’ντι Γουόρχολ, συνήθιζε να προκαλεί τα χρηστά ήθη μέχρι και τον θάνατό του το 1987. Στην τελευταία μάλιστα δεκαετία της ζωής του, φιλοτέχνησε μια σειρά σε συνεργασία με τον Victor Hugo. Μην προσλαμβάνετε βέβαια τη λέξη «συνεργασία» με την παραδοσιακή έννοια, καθώς η συνεισφορά του Hugo ήταν ιδιαίτερη: ο τύπος πληρωνόταν από τον ζωγράφο για να καταφτάσει στο εργαστήριό του, να κατεβάσει τα παντελόνια του και να ουρήσει πάνω στους φρεσκοζωγραφισμένους καμβάδες, τους οποίους προετοίμαζε ο Γουόρχολ λίγο πριν από την άφιξη του συνεργάτη του. Η χημική αντίδραση του όξινου ούρου με τον χαλκό της βαφής δημιουργούσε ένα ζωντανό μείγμα από κίτρινες, πορτοκαλί και πράσινες «πινελιές»...
Το σοκ ήτο τεράστιο
Η εγκατάσταση «The Homecoming Of Navel Strings» του Noritoshi Hirakawa άφησε το κοινό με το στόμα ανοιχτό στην έκθεση London Frieze Art Fair του 2004, και συνεχίζει να το κάνει σε όποιο μέρος του κόσμου στήνεται έκτοτε. Κι αυτό γιατί το installation του καλλιτέχνη παρουσιάζει μια γυναίκα που διαβάζει ένα μυθιστόρημα δίπλα ακριβώς σε έναν σωρό από ανθρώπινα περιττώματα, τα οποία μάλιστα επανεμφανίζονται φρέσκα-φρέσκα κάθε πρωί στις μέρες που διαρκεί η έκθεση! Και σαν να μη φτάνει αυτό, η εγκατάσταση συνοδεύεται από έναν πίνακα (πίσω από τη γυναίκα που διαβάζει) που παρουσιάζει έναν πρωκτικό σφιγκτήρα. Ποιος είπε ότι η σύγχρονη τέχνη είναι βαρετή;
Οι καλλιτέχνες στις μέρες μας είναι διατεθειμένοι να φτάσουν πολύ μακριά για να κάνουν τη διαφορά στον συναρπαστικό κόσμο της τέχνης και τα έργα της λίστας μας αυτό ακριβώς φανερώνουν!
Κι αν φαντάζει φρικιαστική η περφόρμανς με το κόψιμο αγελάδων στα δυο με αλυσοπρίονο (μη φρικάρετε, οι αγελάδες ήταν ήδη νεκρές), τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμη πιο... ιδιαίτερα.
Χωρίς περιστροφές λοιπόν, όταν η τέχνη αποφασίζει να σοκάρει το κοινό, το κάνει με το ιδιαίτερο εκείνο άγγιγμα που αποκαλούμε κοινώς έργο τέχνης.
Τα όρια διαρρηγνύονται για να περάσει το μήνυμα και νέα υλικά χρησιμοποιούνται για τη φόρμα: οι σωματικοί χυμοί...
Τα δοχεία με τα περιττώματα του καλλιτέχνη
Ο ιταλός καλλιτέχνης Piero Manzoni ήταν φημισμένος ως κατεργάρης, όχι μόνο στη ζωή αλλά και στον θάνατο. Όταν ο δημιουργός της εννοιολογικής τέχνης πέθανε λοιπόν στην πρώιμη ηλικία των 29 ετών, προετοίμασε μια τελευταία καλλιτεχνική φάρσα για το κοινό του: γέμισε όχι λιγότερες από 90 κονσέρβες με τα περιττώματά του! Τα 30 γραμμαρίων δοχεία, τιτλοφορημένα με τον εύγλωττο τίτλο «Merda dartista» (Περιττώματα του καλλιτέχνη), πουλιόνταν το 1961 προς 37 δολάρια έκαστο, με τον κόσμο της τέχνης να μην ξέρει αρχικά πώς να αντιδράσει. Έλα όμως που η φάρσα γύρισε μπούμερανγκ για τον καλλιτέχνη, καθώς το 2008 το δοχείο Νο 084 έπιασε σε δημοπρασία κάπου 150.000 δολάρια! Καθώς βέβαια τα δοχεία δεν έχουν ανοιχτεί ποτέ, κανείς δεν ξέρει ποιος θα γελάσει τελευταίος: ο καλλιτέχνης ή ο τολμηρός συλλέκτης που θα δοκιμάσει τελικά να ανοίξει μια κονσέρβα για να δει τι περιέχει πράγματι το έργο του Manzoni;
Το βάζο με τα ούρα και η εικόνα του Ιησού
’λλο ένα έργο με εύγλωττο τίτλο, το «Piss Christ» του Andres Serano είναι μια φωτογραφία του 1987 που απεικονίζει έναν μικρό πλαστικό σταυρό με τον Ιησού βυθισμένο μέσα σε ένα πορτοκαλο-κίτρινο υγρό που τυχαίνει να είναι ούρα. Το έργο ανήκει μάλιστα σε ξεχωριστή σειρά, με τον καλλιτέχνη να εμβαπτίζει μπόλικες κλασικές αναπαραστάσεις σε διαφόρων ειδών υγρά, από γάλα μέχρι και αίμα. Κι ενώ τα έργα του Serano έχουν προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων από τον κόσμο της χριστιανοσύνης, ο Αμερικανός διατείνεται ότι η δουλειά του λειτουργεί ως σχόλιο για τον ευτελισμό και την εμπορευματοποίηση της θρησκείας στη σύγχρονη εποχή...
Οι προτομές από αίμα
Η αυτοπροσωπογραφία είναι μια αναπαράσταση που έχουν τιμήσει καλλιτέχνες και καλλιτέχνες ανά τους αιώνες, κανείς ωστόσο δεν έφτασε την πατροπαράδοτη απεικόνιση του εαυτού του σε τέτοια βάθη όσο ο Mark Quinn! Στις ιδιόμορφες -και ελαφρώς ενοχλητικές- αυτοπροσωπογραφίες του, ο καλλιτέχνης φιλοτεχνεί εικόνες του εαυτού του κάθε πέντε χρόνια χρησιμοποιώντας το δικό του (παγωμένο) αίμα. Κάθε εκμαγείο απαιτεί 4,5 λίτρα αίματος για να φτιαχτεί, τα οποία απομυζούνται από τον καλλιτέχνη σε μια περίοδο πέντε μηνών πριν από την ολοκλήρωση του έργου...
Οι μπαταρίες από ιδρώτα
Οι καλλιτέχνιδες των νέων μέσων Daniela Kostova και Olivia Robinson αξιοποιούν τα σωματικά υγρά για το καλό της ανθρωπότητας, κατασκευάζοντας μπαταρίες από ιδρώτα! Οι δυο τους χρησιμοποίησαν τον ιδρώτα εθελοντών (που φορούσαν ειδικές εφιδρωτικές στολές) για να ηλεκτροδοτήσουν έναν παγκόσμιο χάρτη καμωμένο από λυχνίες LED («Waste to Work: Everymans Source»). Το έργο δεν περιλαμβάνει μόνο την εγκατάσταση, αλλά και ένα διδακτικό βίντεο για το πώς συγκεντρώνεται ο ιδρώτας και μετατρέπεται σε ενέργεια. Οι Kostova και Robinson δεν σταμάτησαν ωστόσο εκεί και έχουν γενικεύσει πλέον την τεχνοτροπία τους παράγοντας κι άλλα έργα αντίστοιχης αισθητικής, με τη δουλειά τους να εξερευνεί τη σχέση μεταξύ εργασίας, ιδρώτα, πληρωμής και ανεργίας (ή έτσι διατείνονται τουλάχιστον)...
Τα ουρο-λουλούδια
Στη σύντομη ζωή της Helen Chadwick, η καλλιτέχνιδα πρόλαβε να δημιουργήσει μια σειρά από τα πλέον τολμηρά και προβοκατόρικα έργα της βρετανικής τέχνης του τελευταίου αιώνα. Έτσι τουλάχιστον υποδέχονται τη δουλειά της οι κριτικοί τέχνης, χρησιμοποιώντας τέτοιους χαρακτηρισμούς για να αναφερθούν σε μνημειώδη έργα της, όπως τα «Piss Flowers»: πρόκειται για 12 μπρούτζινα εκμαγεία, επισμαλτωμένα με λευκή ουσία, που σκαρώθηκαν από τρύπες που δημιουργήθηκαν στο φρέσκο χιόνι όταν αυτή και ο σύζυγός της έκαναν τη φυσική τους ανάγκη στο παγωμένο ύπαιθρο. Το concept της δουλειάς είναι η σχέση μεταξύ των δύο φύλων, με τα δικά της γλυπτά να θεωρούνται πιο φαλλικά από του συζύγου της (ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων!)...
Nexus Vomitus
Στην εμβληματική δουλειά της «Nexus Vomitus», η καλλιτέχνις Millie Brown συνεργάστηκε με τις υψίφωνους της όπερας Patricia Hammond και Zita Syme για να δημιουργήσει ένα υπερθέαμα μουσικής και... χρωματιστού εμετού! Την ώρα που η όπερα γεμίζει με ήχους το δωμάτιο, η Brown καταπίνει γάλα με χρωστικές, το οποίο αποβάλει κατόπιν βίαια από το στομάχι της φιλοτεχνώντας πανδαισίες χρωμάτων πάνω στον καμβά. Η ίδια μάλιστα επανέλαβε την ιδιαίτερη τεχνοτροπία της και σε βιντεοκλίπ της Lady Gaga...
Το κόκκινο είναι το απόλυτο χρώμα
Δεν είναι κραγιόν το κόκκινο χρώμα πάνω στα χείλη των γυναικών στα φωτογραφικά κολάζ της Ingrid Berthon-Moine, όχι, είναι εμμηνορροϊκό αίμα. Κάθε έργο ολοκληρώνεται μάλιστα με ένα ευφάνταστο όνομα για το ιδιαίτερο χρώμα του ακόμα πιο ιδιαίτερου αυτού «κραγιόν», όπως «Απαγορευμένο Κόκκινο» και άλλα τέτοια ωραία. Και κάτι ακόμα: είτε το πιστεύετε είτε όχι, η Berthon-Moine φοιτούσε ακόμα στο σχολείο όταν κυκλοφόρησε το 2009 τη σειρά με το εμμηνορροϊκό αίμα («Red is the Color»). Ταλέντο από τα γεννοφάσκια της δηλαδή...
Τα Κεφτεδάκια με το Λίπος του Μάρκο
Ας μην εξαντληθούμε σε ένα ανεπίκαιρο ντιμπέιτ για το αν το σωματικό λίπος περιλαμβάνεται στα σωματικά υγρά. Όταν ένας καλλιτέχνης μπαίνει στον κόπο να ρουφήξει το σωματικό του λίπος για να δημιουργήσει, περιλαμβάνεται και παραπεριλαμβάνεται! Ο Χιλιανός λοιπόν Marco Evaristti κάλεσε κάποιους φίλους σε δείπνο στο σπίτι του και τους σέρβιρε το τελευταίο του έργο τέχνης: κεφτεδάκια καμωμένα από μοσχαρίσιο κιμά και το δικό του σωματικό λίπος (αν τα έφαγαν, δεν είναι γνωστό). Κατόπιν μετέφερε το έργο του σε γκαλερί, συσκευάζοντας τις λιχουδιές σε 13 υπέροχες κονσέρβες («Polpette Al Grasso Di Marco»). Τι εννοείτε γιατί το έκανε; Μα ως σχόλιο φυσικά πάνω στην αηδιαστική φύση των συσκευασμένων κεφτέδων που κυκλοφορούν στα σουπερμάρκετ της οικουμένης, με το έργο του να εγείρει ερωτήματα για τον φυσικό κύκλο του φαγητού, της κατανάλωσης και τις επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού. Σαφές;
Οι πίνακες της οξείδωσης
Ο περίφημος καλλιτέχνης της ποπ αρτ, ’ντι Γουόρχολ, συνήθιζε να προκαλεί τα χρηστά ήθη μέχρι και τον θάνατό του το 1987. Στην τελευταία μάλιστα δεκαετία της ζωής του, φιλοτέχνησε μια σειρά σε συνεργασία με τον Victor Hugo. Μην προσλαμβάνετε βέβαια τη λέξη «συνεργασία» με την παραδοσιακή έννοια, καθώς η συνεισφορά του Hugo ήταν ιδιαίτερη: ο τύπος πληρωνόταν από τον ζωγράφο για να καταφτάσει στο εργαστήριό του, να κατεβάσει τα παντελόνια του και να ουρήσει πάνω στους φρεσκοζωγραφισμένους καμβάδες, τους οποίους προετοίμαζε ο Γουόρχολ λίγο πριν από την άφιξη του συνεργάτη του. Η χημική αντίδραση του όξινου ούρου με τον χαλκό της βαφής δημιουργούσε ένα ζωντανό μείγμα από κίτρινες, πορτοκαλί και πράσινες «πινελιές»...
Το σοκ ήτο τεράστιο
Η εγκατάσταση «The Homecoming Of Navel Strings» του Noritoshi Hirakawa άφησε το κοινό με το στόμα ανοιχτό στην έκθεση London Frieze Art Fair του 2004, και συνεχίζει να το κάνει σε όποιο μέρος του κόσμου στήνεται έκτοτε. Κι αυτό γιατί το installation του καλλιτέχνη παρουσιάζει μια γυναίκα που διαβάζει ένα μυθιστόρημα δίπλα ακριβώς σε έναν σωρό από ανθρώπινα περιττώματα, τα οποία μάλιστα επανεμφανίζονται φρέσκα-φρέσκα κάθε πρωί στις μέρες που διαρκεί η έκθεση! Και σαν να μη φτάνει αυτό, η εγκατάσταση συνοδεύεται από έναν πίνακα (πίσω από τη γυναίκα που διαβάζει) που παρουσιάζει έναν πρωκτικό σφιγκτήρα. Ποιος είπε ότι η σύγχρονη τέχνη είναι βαρετή;
