Με νέα όπλα η επιστήμη κατά του καρκίνου - Τι λένε στα «Π» κορυφαίοι επιστήμονες για τις σύγχρονες μεθόδους ιατρικής
Οι σύγχρονες πρακτικές και τα επιτεύγματα της ογκολογίας
Βασιλης Βενιζελος
Η αναγνώριση ενός συµπτώµατος µπορεί να αποτελεί το πρώτο βήµα για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου. ∆υστυχώς, πολλοί άνθρωποι δεν δίνουν σηµασία σε αυτά τα προειδοποιητικά σηµάδια. Πολλές φορές καθυστερούν ακόµα και µήνες πριν πραγµατοποιήσουν επίσκεψη στον γιατρό, µε αποτέλεσµα η πρόγνωση της νόσου να καθίσταται πιο δυσχερής. Ηδη στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, εφαρµόζεται το τσεκάπ σε µεγάλη κλίµακα δύο φορές τον χρόνο. Μπαίνουν, δηλαδή, οι ασφαλισµένοι στα νοσοκοµεία δύο φορές τον χρόνο και κάνουν όλες τις γενικές εξετάσεις. Το µέτρο αυτό είναι προληπτικό, ώστε να διαγνωστούν έγκαιρα όλες οι περιπτώσεις αρχόµενου καρκίνου, οι οποίες µε νέες θεραπείες αντιµετωπίζονται µε µεγαλύτερη επιτυχία.
«Η επιστηµονική έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει δείξει ότι ο καρκίνος κάθε ασθενούς είναι διαφορετικός. Ασθενείς µε τον ίδιο τύπο καρκίνου και στο ίδιο στάδιο είναι πιθανό να χρειάζονται διαφορετική θεραπεία. Αντιµετωπίζουµε πλέον τον κάθε ασθενή ξεχωριστά και όχι την ασθένειά του γενικά. Αποτέλεσµα αυτής της αντιµετώπισης είναι ότι η χηµειοθεραπεία, ως πιο γενική µορφή θεραπείας, χάνει σταδιακά τη θέση της και τη σηµασία της, παραχωρώντας την στην εξατοµικευµένη ιατρική και θεραπεία. Τι ακριβώς σηµαίνει, όµως, ο όρος “εξατοµικευµένη ιατρική”; Στην εποχή µας διαθέτουµε εργαλεία ανάλυσης του µοριακού προφίλ κάθε όγκου και κάθε ασθενούς. Μπορούµε εύκολα και µε σχετικά χαµηλό κόστος να αναλύσουµε τα γονίδια κάθε ασθενούς και να προσδιορίσουµε τα υπεύθυνα για τη δηµιουργία και ανάπτυξη του συγκεκριµένου όγκου που τον ταλαιπωρεί. Να ανακαλύψουµε τις ή τη βασική µετάλλαξη, αυτήν που οδηγεί στην καρκινογένεση. Ανάλογα µε τα αποτελέσµατα που θα βρούµε θα προχωρήσουµε και σε θεραπευτικές λύσεις. Μπορεί, π.χ., να διαπιστώσουµε ότι υπάρχει ήδη θεραπεία για τη συγκεκριµένη µετάλλαξη ή ότι στη θεραπεία της εµπλέκονται πολλά µόρια που είναι ήδη σε έρευνα, µε στόχο µια αξιόπιστη θεραπεία σε λίγο καιρό. Αυτή η µορφή θεραπείας είναι εύκολη, αλλά έχει δύο προβλήµατα: το υψηλό κόστος των φαρµάκων και τη διαφορετική µορφή τοξικότητας σε σχέση µε τη χηµειοθεραπεία».
«1. Η ανάλυση όλων των γονιδίων του ανθρώπου (WGS) είναι η ανάλυση όλης της αλληλουχίας του DNA όλων των γονιδίων, η οποία αποκαλύπτει τη µοριακή βάση για οποιοδήποτε γενετικό νόσηµα. Βοηθά στην κατανόηση τόσο των αιτίων του καρκίνου όσο και στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
2. Η ογκολογία ακριβείας (precision oncology) περιλαµβάνει τη µελέτη της γενετικής σύνθεσης και των µοριακών χαρακτηριστικών των καρκινικών όγκων σε µεµονωµένους ασθενείς. Αυτό οδηγεί στην εντόπιση των αλλαγών σε κυτταρικό επίπεδο, οι οποίες µπορεί να προκαλούν την ανάπτυξη και εξάπλωση του καρκίνου στον συγκεκριµένο ασθενή.
3. Η χρήση της Τεχνητής Νοηµοσύνης και της µηχανικής µάθησης (machine learning) κερδίζει έδαφος στον χώρο της ογκολογίας. Εχουµε την ανίχνευση πρώιµων σηµείων καρκίνου ακόµα και ένα έτος πριν η νόσος είναι δυνατόν να διαγνωστεί µε τις υπάρχουσες έως σήµερα µεθόδους.
4. Τα CAR-T-λεµφοκύτταρα (Τ-λεµφοκύτταρα φέροντα χιµαιρικό υποδοχέα αντιγόνου, chimeric antigen receptor T-cells) αποτελούν µια καινοτόµο ανοσοθεραπευτική προσέγγιση, ειδικά όσον αφορά τις αιµατολογικές κακοήθειες. Πρόκειται για γενετικά τροποποιηµένα Τ-λεµφοκύτταρα, των οποίων ο συνθετικός υποδοχέας στοχεύει αντιγόνο στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Σήµερα η θεραπεία CAR-T-cells ερευνάται σε διάφορες κακοήθειες, πέραν των αιµατολογικών».
Η εποχή της εξατοµικευµένης θεραπείας
Βρισκόµαστε στην εποχή της εξατοµικευµένης θεραπείας, εξηγεί στα «Π» ο διευθυντής της Γ’ Ογκολογικής Κλινικής του ιδιωτικού νοσοκοµείου της Αθήνας Metropolitan Hospital, Βασίλης Μπαρµπούνης, ο οποίος είναι διεξοδικός και πολύ σαφής:ΒΑΣΙΛΗΣ ΜΠΑΡΜΠΟΥΝΗΣ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γ’ ΟΓΚΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ METROPOLITAN HOSPITAL: Αντιµετωπίζουµε πλέον τον κάθε ασθενή ξεχωριστά και όχι την ασθένειά του γενικά
«Η επιστηµονική έρευνα τα τελευταία χρόνια έχει δείξει ότι ο καρκίνος κάθε ασθενούς είναι διαφορετικός. Ασθενείς µε τον ίδιο τύπο καρκίνου και στο ίδιο στάδιο είναι πιθανό να χρειάζονται διαφορετική θεραπεία. Αντιµετωπίζουµε πλέον τον κάθε ασθενή ξεχωριστά και όχι την ασθένειά του γενικά. Αποτέλεσµα αυτής της αντιµετώπισης είναι ότι η χηµειοθεραπεία, ως πιο γενική µορφή θεραπείας, χάνει σταδιακά τη θέση της και τη σηµασία της, παραχωρώντας την στην εξατοµικευµένη ιατρική και θεραπεία. Τι ακριβώς σηµαίνει, όµως, ο όρος “εξατοµικευµένη ιατρική”; Στην εποχή µας διαθέτουµε εργαλεία ανάλυσης του µοριακού προφίλ κάθε όγκου και κάθε ασθενούς. Μπορούµε εύκολα και µε σχετικά χαµηλό κόστος να αναλύσουµε τα γονίδια κάθε ασθενούς και να προσδιορίσουµε τα υπεύθυνα για τη δηµιουργία και ανάπτυξη του συγκεκριµένου όγκου που τον ταλαιπωρεί. Να ανακαλύψουµε τις ή τη βασική µετάλλαξη, αυτήν που οδηγεί στην καρκινογένεση. Ανάλογα µε τα αποτελέσµατα που θα βρούµε θα προχωρήσουµε και σε θεραπευτικές λύσεις. Μπορεί, π.χ., να διαπιστώσουµε ότι υπάρχει ήδη θεραπεία για τη συγκεκριµένη µετάλλαξη ή ότι στη θεραπεία της εµπλέκονται πολλά µόρια που είναι ήδη σε έρευνα, µε στόχο µια αξιόπιστη θεραπεία σε λίγο καιρό. Αυτή η µορφή θεραπείας είναι εύκολη, αλλά έχει δύο προβλήµατα: το υψηλό κόστος των φαρµάκων και τη διαφορετική µορφή τοξικότητας σε σχέση µε τη χηµειοθεραπεία».
Εξελίξεις τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία
Εστιάζοντας στις εξελίξεις τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία του καρκίνου, η διευθύντρια-ογκολόγος του νοσοκοµείου The Beatson του Ηνωµένου Βασιλείου, Ιωάννα Φραγκανδρέα-Νίξον, αναφέρει στα «Π» τα εξής επιτεύγµατα της σύγχρονης ογκολογίας:«1. Η ανάλυση όλων των γονιδίων του ανθρώπου (WGS) είναι η ανάλυση όλης της αλληλουχίας του DNA όλων των γονιδίων, η οποία αποκαλύπτει τη µοριακή βάση για οποιοδήποτε γενετικό νόσηµα. Βοηθά στην κατανόηση τόσο των αιτίων του καρκίνου όσο και στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.
ΙΩΑΝΝΑ ΦΡΑΓΚΑΝ∆ΡΕΑ-ΝΙΞΟΝ ΟΓΚΟΛΟΓΟΣ-∆ΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΤΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ THE BEATSON: Ανάλυση γονιδίων, ογκολογία ακριβείας, Τεχνητή Νοηµοσύνη, CAR-T-λεµφοκύτταρα
2. Η ογκολογία ακριβείας (precision oncology) περιλαµβάνει τη µελέτη της γενετικής σύνθεσης και των µοριακών χαρακτηριστικών των καρκινικών όγκων σε µεµονωµένους ασθενείς. Αυτό οδηγεί στην εντόπιση των αλλαγών σε κυτταρικό επίπεδο, οι οποίες µπορεί να προκαλούν την ανάπτυξη και εξάπλωση του καρκίνου στον συγκεκριµένο ασθενή.
3. Η χρήση της Τεχνητής Νοηµοσύνης και της µηχανικής µάθησης (machine learning) κερδίζει έδαφος στον χώρο της ογκολογίας. Εχουµε την ανίχνευση πρώιµων σηµείων καρκίνου ακόµα και ένα έτος πριν η νόσος είναι δυνατόν να διαγνωστεί µε τις υπάρχουσες έως σήµερα µεθόδους.
4. Τα CAR-T-λεµφοκύτταρα (Τ-λεµφοκύτταρα φέροντα χιµαιρικό υποδοχέα αντιγόνου, chimeric antigen receptor T-cells) αποτελούν µια καινοτόµο ανοσοθεραπευτική προσέγγιση, ειδικά όσον αφορά τις αιµατολογικές κακοήθειες. Πρόκειται για γενετικά τροποποιηµένα Τ-λεµφοκύτταρα, των οποίων ο συνθετικός υποδοχέας στοχεύει αντιγόνο στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων. Σήµερα η θεραπεία CAR-T-cells ερευνάται σε διάφορες κακοήθειες, πέραν των αιµατολογικών».
Η χρήση της Τεχνητής Νοηµοσύνης και της µηχανικής µάθησης (machine learning) κερδίζει έδαφος στον χώρο της ογκολογίας
