Ένα ιδιαίτερα σημαντικό μνημείο αποκαλύφθηκε πρόσφατα κοντά στην ’μφισσα στο πλαίσιο της επίβλεψης των εκσκαφών του έργου «Αρδευτικό έργο ελαιώνα ’μφισσας, Π.Ε. Φωκίδας».

Συγκεκριμένα, εντοπίστηκε θολωτός τάφος των μυκηναϊκών χρόνων, ο οποίος διαθέτει τα χαρακτηριστικά των μνημείων της κατηγορίας, δηλαδή μακρύ δρόμο με κτιστές τις πλευρές μήκους 9 μέτρων, βαθύ προθάλαμο και κυκλικής κάτοψης ταφικό θάλαμο, ο οποίος έχει εσωτερική μέγιστη διάμετρο 5,90 μέτρων.

Η ανωδομή της θολωτής οροφής, η οποία είναι κτισμένη με αργούς λίθους, είχε καταρρεύσει, ωστόσο τα τοιχώματα του θαλάμου διατηρήθηκαν σε ύψος σχεδόν 3 μέτρων.

Ο τάφος δεν έχει συληθεί, τουλάχιστον σε μεγάλο μέρος του, και τα κτερίσματα που βρέθηκαν στο δάπεδο επιτρέπουν τη διαχρονική χρήση του από τον 14ο έως και τα τέλη του 12ου π.Χ.

’ξια ιδιαίτερης μνείας είναι τα σαράντα τέσσερα αγγεία με γραπτή διακόσμηση, δύο χάλκινα αγγεία αποσπασματικά σωζόμενα, δαχτυλίδια χρυσά, από τα οποία ένα με έγγλυφη διακόσμηση στη σφενδόνη, και χάλκινα, κομβία και ψήφοι από ημιπολύτιμους λίθους, δυο χάλκινα εγχειρίδια, γυναικεία και ζωόμορφα ειδώλια, και μεγάλος αριθμός σφραγιδόλιθων με ζωικά, φυτικά και γραμμικά μοτίβα.

Στο τέλος του δρόμου αποκαλύφθηκε αποθέτης με άφθονη την παρουσία κεραμικής που προέρχονται πιθανώς από αγγεία πόσεως, κρατήρες, υδρίες, αμφορείς.

Ο θολωτός τάφος της ’μφισσας είναι ένα μοναδικό εύρημα, το πρώτο αυτού του είδους που αποκαλύπτεται στη Φωκίδα και ένα από τα ελάχιστα στη Στερεά Ελλάδα.

Η επιστημονική δημοσίευσή του αναμένεται να προσφέρει σημαντικά στοιχεία τόσο για την εγκατάσταση στην περιοχή της ’μφισσας κατά την μυκηναϊκή περίοδο, αλλά και για την ιστορική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής και μάλιστα του ιερού των Δελφών.

Για την προστασία του μνημείου καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας η Εφορεία με επικεφαλής την Προϊσταμένη αρχαιολόγο κ. Αθανασία Ψάλτη  μερίμνησε για την παρουσία αρμοδίων υπαλλήλων σε εικοσιτετράωρη βάση, ενώ διαρκής ήταν και η μέριμνα στης Αστυνομικής Διεύθυνσης Φωκίδας.