Οι άστεγοι στην Αθήνα αυξάνονται συνεχώς και ούτε οι φιλανθρωπίες ούτε ο εθελοντισμός μπορούν να φέρουν αποτελέσματα. Επισήμως προσεγγίζουν τους 1.000 και πανελλαδικά, όπως πρόσφατα είπε η αρμόδια υφυπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, υπερβαίνουν τους 1.600. Ομως, αρκεί μια βόλτα στην πόλη και θα καταλάβει κανείς ότι τα πράγματα είναι περίπλοκα, αφού πολλοί από αυτούς βρίσκονται στην κατάσταση αυτή όχι τόσο λόγω οικονομικής ανέχειας όσο λόγω ψυχικής ανεπάρκειας και αυτοπεριθωριοποίησης. Σήμερα στις μεγάλες ελληνικές πόλεις λειτουργούν περισσότερες από ποτέ δομές φιλοξενίας τους, ενώ τα παλαιά, ελλιπή «επιδόματα απορίας» έχουν αντικατασταθεί με στοχευμένες χρηματοδοτικές ενισχύσεις για όλα τα λαϊκά στρώματα, όπως οι συντάξεις ανασφάλιστων υπερηλίκων και οι πάγιες καταβολές για τη διασφάλιση στέγης και περίθαλψης, ακόμα και μέριμνας για τα παιδιά όσων κινούνται στα όρια της επιβίωσης.
Το φωτορεπορτάζ των «Παραπολιτικών» στην Αθήνα αποτυπώνει μερικώς την έκταση του προβλήματος, καθώς αστέγους βρίσκει κάποιος πολύ συχνά σε πεζοδρόμια και πλατείες του ιστορικού κέντρου. Στην 3ης Σεπτεμβρίου, στις κάθετες οδούς, στην Πατησίων έως τη Στουρνάρη, στη Σταδίου, στις Πλατείες Κλαυθμώνος και Κοραή, σε όλη την Πανεπιστημίου, στον μεγάλο περίβολο προς Ακαδημίας, αλλά και κάτω στην Αθηνάς και την Ερμού, υπάρχουν δεκάδες την ημέρα και εκατοντάδες τη νύχτα. Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν στο Μεταξουργείο, κυρίως στην Κεραμεικού και απέναντι, στην Πλατεία Βάθη, στον σταθμό Λαρίσης, στην Αχαρνών και στη Λιοσίων.
«Είμαι έξω πέντε χρόνια. Δεν ξαναμπαίνω μέσα, ούτως ή άλλως δεν ξέρω κανέναν πια», λέει ο Σπύρος, 70 ετών, που έχει φτιάξει το «πέρασμά» του στην Αθηνάς και Βορέου και τα βράδια, όταν κάνει κρύο, κοιμάται σε μια είσοδο πολυκατοικίας στου Ψυρρή. Μια κυρία στον πεζόδρομο της Κοραή οριοθέτησε τον χώρο της με χαρτόκουτα και έχει βάλει χριστουγεννιάτικο δέντρο. Είναι αρκετό καιρό εκεί, κάπου έναν χρόνο, και θεωρεί ότι το να κοιμάται στο Υπνωτήριο ή στα ξενοδοχεία που διαθέτει ο δήμος είναι κατά τι υποτιμητικό. «Το χρησιμοποιώ για να πλένομαι, αλλά τίποτα παραπάνω», λέει. Ο νεαρός Ράμι, στη διασταύρωση της Πανεπιστημίου με την Αμερικής, βάζει πιο πρακτικά το ζήτημα: «Αν μου δώσουν μια δουλειά, θα φύγω από δω...».
Οι συνθήκες
Η δράση «Νοιάζομαι» του Δήμου Αθηναίων έχει καταγεγραμμένους αστέγους με την ευρύτερη έννοια της αστεγίας. Σύμφωνα με τον ορισμό της αστεγίας, εκτός από τους διαβιούντες στον δρόμο, άστεγοι θεωρούνται και άνθρωποι ή οικογένειες που ζουν σε συνθήκες επισφαλούς ή ακατάλληλης κατοικίας. Αυτούς δεν τους βλέπει κανείς στον δρόμο, αλλά θεωρούνται άστεγοι και είναι δυνητικά ωφελούμενοι του προγράμματος. Επίσης, συχνά μένουν σε προφυλαγμένα σημεία στους δρόμους, σε εγκαταλελειμμένα κτίρια ή μπροστά από κλειστά καταστήματα. Μια μερίδα αστέγων που επαιτούν συστηματικά βρίσκουν σημεία μπροστά από πολυκαταστήματα.
Μια άλλη μερίδα τοξικοεξαρτημένων αστέγων σχηματίζουν κάποιες «πιάτσες». Σε αυτήν την τελευταία κατηγορία επεμβαίνουν ομάδες επιτόπιας παρέμβασης του ΟΚΑΝΑ- ΚΕΘΕΑ κυρίως και άλλων οργανώσεων, που ασχολούνται ειδικώς με τους τοξικοεξαρτημένους. Στις δομές του Δήμου Αθηναίων (Ξενώνα και Υπνωτήριο) φιλοξενούνται τώρα, μετά την πανδημία, περίπου 220 άτομα. Οι περισσότεροι έχουν αρκετό δρόμο να διανύσουν πριν επιστρέψουν σε αυτόνομη διαβίωση. Ακόμα κι αν εργάζονται περιοδικά, δεν είναι σε θέση να συντηρηθούν εξ ολοκλήρου μόνοι τους, κυρίως από ψυχολογική άποψη.
Η δράση «Νοιάζομαι» του δήμου, το πρόγραμμα «Στέγαση και εργασία», οι τοξικοεξαρτημένοι, οι υπερήλικοι και μαρτυρίες που συγκλονίζουν
Το φιλόδοξο πρόγραμμα «Στέγαση και εργασία για τους αστέγους», που παρουσίασε η κ. Μιχαηλίδου και χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό, προσφέρει, μεταξύ άλλων, στους δικαιούχους εξασφάλιση στέγης και επιδότηση ενοικίου για 24 μήνες, επιδότηση μισθού και ασφαλιστικών εισφορών για 12 μήνες και παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης. Στόχος η επανένταξη 600 νοικοκυριών και 800 ωφελουμένων την πρώτη διετία. Η υλοποίησή του έχει ξεκινήσει σε 43 δήμους και αναπτύσσεται περαιτέρω, ένεκα του αυξημένου ενδιαφέροντος.
«Η κυβέρνηση μετέτρεψε με νόμο το πολιτικό πρόγραμμα σε μόνιμη δημόσια πολιτική, με προϋπολογισμό 10 εκατ. ευρώ, και σε αυτήν την προσπάθεια οφείλουν να συμβάλουν όλοι, και οι εργοδότες», υπογράμμισε η υφυπουργός. Από την πλευρά της η Μελίνα Δασκαλάκη, πρόεδρος του ΚΥΑΔΑ, έθεσε ως προτεραιότητα την επανένταξη, τονίζοντας στα «Π» πως «η εργασία έρχεται ακόμα πριν κι από τη στέγη σε σημασία για το νέο ξεκίνημα του αστέγου, όχι μόνο για την οικονομική αυτοτέλεια που του προσφέρει και είναι απαραίτητη, αλλά κυρίως για την επανένωσή του με την κοινωνία, το αίσθημα του ανήκειν που του εξασφαλίζει και που είναι ψυχολογικά ζωτικής σημασίας».
