«Σε ποιον ανήκει ο τάφος της Αμφίπολης; Στον Αλέξανδρο, στον Ηφαιστίωνα, στη Ρωξάνη, στο Νέαρχο ή στην Ολυμπιάδα», «είναι μακεδονικός ή ρωμαϊκός», «έχει συληθεί ή όχι» είναι μερικά μόνο από τα ερωτήματα στα οποία οι αρχαιολόγοι δίνουν τις πλέον αντιφατικές απαντήσεις.

Μετά τη σπουδαία ανακάλυψη από την αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη, η οποία είχε την τύχη να εντοπίσει τον τάφο της Αμφίπολης, ξέσπασε ένας άνευ προηγουμένου "πόλεμος" στην επιστημονική κοινότητα για την ερμηνεία των ευρημάτων που έρχονται στο φως από το μνημείο.

Ποιος είναι ο ένοικος του τάφου

Η ονοματολογία για τον ένοικο του τάφου είναι μία από τις κορυφαίες διαμάχες ανάμεσα στους αρχαιολόγους και τους ερευνητές. Ακόμη και ξένοι αρχαιολόγοι, με συνεντεύξεις τους σε μεγάλα ΜΜΕ του εξωτερικού εκφέρουν ο καθένας τη δική του άποψη και επιτείνουν την σύγχυση.

Ακούστηκαν πάρα πολλά ονόματα «ενοίκων» του τάφου στην αρχή.

Σταδιακά μειώθηκε ο αριθμός τους, αλλά όσο δεν υπάρχει επίσημη απάντηση από το... ίδιο το μνημείο τα σενάρια δίνουν και παίρνουν. Εχουν ακουστεί ονόματα όπως του Μεγάλου Αλεξάνδρου, της μητέρας του Ρωξάνης, της Περσίδας συζύγου του, του γιου του, του φίλου του Ηφαιστίωνα, του ναυάρχου Νεάρχου ακόμα και των πεσόντων στη μάχη των Φιλίππων.

Μενδώνη: Ο τάφος κρύβει έναν ή περισσότερους κοσμοπολίτες

Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία είναι πολύ προσεκτική στις δηλώσεις της και φειδωλή σε ανακοινώσεις, έχει υποστηρίξει πως «ο τύμβος κρύβει έναν ή περισσότερους κοσμοπολίτες. «Ενα μνημείο με εξέχοντα χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε διάφορες εποχές και πολιτισμούς». «Πρόκειται για ένα κοσμοπολίτικο μνημείο. Οποιος ή όποιοι φιλοξενούνται σ' αυτό -κάτι που θα δείξει η ανασκαφή-, είναι φανερό πως πρέπει να ήταν και οι ίδιοι κοσμοπολίτες» έχει δηλώσει η κ. Μενδώνη, η οποία συστήνει υπομονή στους ενδιαφερομένους.

Φάκλαρης: Δεν θα μάθουμε ίσως ποτέ ποιός είναι

Από την άλλη πλευρά ο γνωστός αρχαιολόγος Παναγιώτης Φάκλαρης εκτίμησε κάτι που δεν έχει προβλεφθεί μέχρι στιγμής για τον «ένοικο» του τάφου και που μπορεί να προκαλέσει μεγάλη απογοήτευση αν και εφόσον συμβεί. Όπως τόνισε, είναι πολύ πιθανό ακόμα κι αν βρεθεί ο νεκρός να μη μάθουμε ποτέ την ταυτότητά του αν δεν ανακαλυφθεί και κάποια επιγραφή!

«Υπολογίζουμε ότι ο τάφος ανήκει σε κάποιον στρατηγό, αν δεν βρούμε μια πινακίδα που να αναφέρει τον νεκρό, η ταυτότητα του μπορεί να παραμείνει άγνωστη» δήλωσε.

Ολγα Παλαγγιά: Ο τάφος είναι ρωμαϊκός, όχι μακεδονικός

Η εκτίμηση της καθηγήτριας Κλασσικής Αρχαιολογίας, Όλγας Παλαγγιά, είναι ότι στον τάφο της Αμφίπολης θαμμένοι είναι οι πεσόντες από τη μάχη των Φιλίππων.

«Στους Φιλίππους συγκρούστηκαν το 42 πΧ. οι στρατοί από τη μία του Οκταβιανού Αυγούστου και του Μάρκου Αντώνιου και από την άλλη του Βρούτου και του Κάσσιου, των δολοφόνων του Ιούλιου Κάισαρα. Οι νικητές (Οκταβιανός Αύγουστος, Μάρκος Αντώνιος) πιθανώς έθαψαν τους νεκρούς τους στο στρατόπεδό τους στην Αμφίπολη. Ίσως να χρησιμοποίησαν και μάρμαρο Θάσου. Αυτό το μνημείο έχει τόνους μαρμάρου, ενώ οι μακεδονικοί τάφοι ήταν κατασκευασμένοι από ασβεστόλιθο με επίχρυση επένδυση. Μαρμάρινες ήταν μόνο οι πόρτες τους» δήλωσε.

«Τέτοιου είδους γλυπτική δεν υπάρχει επ' ουδενί σε μακεδονικούς τάφους. Σφίγγες σε τάφους συναντούμε στην αρχαϊκή Αθήνα, αλλά όχι στα κλασικά χρόνια. Επομένως είναι περίεργο να τις βρίσκουμε σε μακεδονικό τάφο. Αντίθετα, στα ρωμαϊκά χρόνια δεν υπάρχουν μόνο σε τάφους αλλά αποτελούν το σύμβουλο του αυτοκράτορα Αυγούστου. Οι Καρυάτιδες ήταν το αγαπημένο του διακοσμητικό στοιχείο. Κλειδώνουν τη χρονολόγηση του μνημείου στη ρωμαϊκή εποχή και όχι νωρίτερα από τον 1ο αιώνα π.Χ.. Είναι αρχαϊστικές, δηλαδή φορούν λοξό ιμάτιο, όπως οι αρχαίες κόρες, αλλά το κεφάλι τους μοιάζει κλασικό και το έχει φτιάξει ο Πραξιτέλης. Πρόκειται για μία σύνθεση που συνηθιζόταν στα ρωμαϊκά χρόνια από την αγάπη για το παρελθόν», ανέφερε.

Μαυρογιάννης: Ο «ένοικος» είναι ο Ηφαιστίωνας

Για τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Θεόδωρο Μαυρογιάννη ένοικος του Τύμβου Καστά είναι ο Ηφαιστίωνας και ο μακεδονικός τάφος και οικοδομήθηκε περί το 325 π.Χ. κατά παραγγελία του Αλεξάνδρου για τον Ηφαιστίωνα.

Βρετανός αρχαιολόγος: Ο «ένοικος» είναι ο ναύαρχος Νέαρχος, ίσως η Ρωξάνη, ίσως...

Ο βρετανός αρχαιολόγος Νίκολας Σόντερς κάνει τρεις προβλέψεις. Στην πρώτη μιλάει για το ναυάρχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον Νέαρχο, του οποίου η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Αμφίπολη όταν εκείνος ήταν ακόμη παιδί. Στη δεύτερη μιλάει για τη γυναίκα και/ή ο γιος του. Η σύζυγος του Αλέξανδρου, Ρωξάνη και ο γιος της (Αλέξανδρος ο Δ'), ο μόνος νόμιμος κληρονόμος του, πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τον Κάσσανδρο και δολοφονήθηκαν εκεί στο 309 π.Χ.

Στην τρίτη αναφέρεται στην αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την Κλεοπάτρα, την οποία δολοφόνησε επίσης ο Κάσσανδρος το 309 π.Χ. - πιθανόν στην Αμφίπολη.

Το σενάριο του Μεγάλου Αλεξάνδρου -Σαράντης Καργάκος

Αλλα σενάρια είναι ακόμα πιο φιλόδοξα (υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι μπορεί να βρίσκεται εκεί ο Μέγας Αλέξανδρος, σενάριο που εξασθενεί όσο περνά ο καιρός, με μόνο τον ιστορικό Σαράντο Καργάκο να επιμένει σε αυτό) και άλλα εντελώς... απαισιόδοξα, καθώς διακινείται και το σενάριο ο τύμβος να είναι ένα κενοτάφιο, ή ένα μνημείο που χτίστηκε προς τιμήν κάποιου νεκρού και συγκεκριμένα του Μέγα Αλέξανδρου, χωρίς, όμως να ετάφη εκεί.

«Είναι μακεδονικός ή ρωμαϊκός ο τάφος»

Ενα από τα βασικά ερωτήματα και θέμα διαφωνίας των αρχαιολόγων είναι αν οι τάφος είναι μακεδονικός ή ρωμαϊκός. Η ομάδα της Κατερίνας Περιστέρη που εργάζεται στο χώρο θεωρεί πως ο τάφος είναι μακεδονικός-ελληνικός και χρονολογείται την περίοδο 325-300 π.Χ.

Με αυτή τη θεωρία συμφωνεί και η επίτιμη διευθύντρια Κλασικών Αρχαιοτήτων, Κατερίνα Ρωμιοπούλου, διότι όπως λέει «τα τοιχώματα είναι από πελεκητούς λίθους, έχει καμαρωτή στέγη, έχει κτιστό δρόμο που οδηγεί σε ορθογώνιους θαλάμους και διαδρόμους» και συμφωνεί με τη χρονολόγηση του 4ου αι. ή των αρχών του 3ου αι. π.Χ.

Εχει συληθεί ή όχι ο τάφος της Αμφίπολης

Και σε αυτό το ερώτημα οι απαντήσεις των αρχαιολόγων δεν είναι ξεκάθαρες. Αλλοι δηλώνουν βέβαιοι για σύληση του τύμβου, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως ο τάφος ήταν γεμάτος χώμα από την κατασκευή του για να αποτραπεί η είσοδος τυμβωρίχων.

Η γγ του υπουργείου Λίνα Μενδώνη, είχε δηλώσει πως οι ενδείξεις λένε ότι κάποια στιγμή στα αρχαία χρόνια, πρέπει να έγιναν κάποιες παραβιάσεις, κάποιες απόπειρες.

«Μέχρι ποιο σημείο φτάσανε δεν μπορούμε να το πούμε αυτό. Η ανασκαφή είναι αυτή που θα μας απαντήσει στο ερώτημα εάν ο τάφος είναι συλημένος, ή όχι».

Φάκλαρης: Ο τάφος είναι συλημένος

Από την πλευρά του ο αρχαιολόγος Παναγιώτης Φάκλαρης εμφανίσθηκε ιδιαίτερα κάθετος σχετικά με τη σύληση του τάφου, δηλώνοντας ότι όλα τα στοιχεία οδηγούν σε αυτό το συμπέρασμα.

«Έχει γίνει αρπαγή υλικού από τα εξωτερικά τμήματα του τάφου, από τις Σφίγγες της εισόδου έχουν κοπεί τα κεφάλια, ενώ οι τρύπες στο εσωτερικό των θαλάμων δείχνουν σύληση», δήλωσε ο κ. Φάκλαρης.

Αναφέρεται ακόμα και στο Λιοντάρι της Αμφίπολης, το οποίο το είχαν μετακινήσει από τη θέση του, ενώ προσθέτει ότι ο τάφος έχει γεμίσει με χώμα από τις τρύπες που άφησαν οι τυμβωρύχοι.