Βραβείο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» στον Αντόνιο Γκουτέρες στη Θεσσαλονίκη: "Οι πόλεμοι και η κλιματική αλλαγή η μεγαλύτερη απειλή της ανθρωπότητας"

«Ο ανθρωπιστικός νόμος είναι υπεράνω όλων των άλλων νόμων» τόνισε στην εκδήλωση απονομής του φετινού βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ 2023», στη Ροτόντα, ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου και πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (2009-2014), Χέρμαν βαν Ρομπέι (Herman Achille Van Rompuy).

«Οι πόλεμοι και το κλίμα είναι η μεγαλύτερη απειλή της ανθρωπότητας» τόνισε ο κ. Ρομπέι και, με αφορμή την απονομή του φετινού βραβείου στον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, εξήρε τις προσπάθειες και τις πρωτοβουλίες του ΟΗΕ για την ειρήνευση και για την αντιμετώπιση των διεθνών προκλήσεων.

Ο κ. Ρομπέι στην αρχή της ομιλίας του εστίασε στον ισχυρό συμβολισμό της περσινής βράβευσης, με το ίδιο βραβείο, του παγκοσμίου φήμης μαέστρου, Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ για την πρωτοβουλία του να δημιουργήσει τη μικτή, από Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους, West - Eastern Divan Orchestra, με στόχο την προβολή του ρόλου της Τέχνης, ως μέσο συνεργασίας και αλληλοκατανόησης.

«Αυτό το ιδανικό, αυτό το όραμα, είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ για να τελειώσει ο εφιάλτης, που βιώνουμε σήμερα» είπε ο κ. Ρομπέι και πρόσθεσε: «Ξεκινάμε και τελειώνουμε όλες τις συζητήσεις μας, ανεξάρτητα από το πόσο αμφιλεγόμενες είναι, με τη θεμελιώδη κατανόηση ότι είμαστε όλοι ίσοι άνθρωποι, που αξίζουν την ειρήνη, την ελευθερία και την ευτυχία. Έχουμε καθήκον να παραμείνουμε αισιόδοξοι. Η ελπίδα είναι υποχρέωση».

«Η Αυτοκράτειρα Θεοφανώ ήταν μια βυζαντινή πριγκίπισσα που έγινε γερμανίδα αυτοκράτειρα»

Ο κ. Ρομπέι επεσήμανε ότι «κάποιοι» επιχειρούν να παρουσιάσουν την «τραγωδία» που εξελίσσεται στις μέρες μας στη Μέση Ανατολή, ως «μάχη μεταξύ Ανατολής και Δύσης» και πρόσθεσε: «Η ίδια η Αυτοκράτειρα Θεοφανώ (πριν χίλια και πλέον χρόνια) ήταν μια ζωντανή απόδειξη ότι αυτή η αντίθεση μπορεί να γεφυρωθεί. Μια βυζαντινή πριγκίπισσα που έγινε γερμανίδα αυτοκράτειρα. Σήμερα, πολιτικά μιλώντας, οι όροι Ανατολή και Δύση έχουν διαφορετική έννοια. Είναι συχνά μια τεχνητή αντιπαλότητα, επειδή οι πολίτες και στις δύο πλευρές δεν θέλουν τίποτε περισσότερο από το να έχουν μια φυσιολογική ζωή για τα παιδιά τους, τις οικογένειες τους και τον εαυτό τους».

Ο κ. Ρομπέι σημείωσε ότι επιδίωξη όλων των απλών ανθρώπων, όπου και εάν βρίσκονται, είναι η καλή περίθαλψη, η επαρκής τροφής, η ελευθερία και η ασφάλεια, η ειρήνη και η ευτυχία και σημείωσε ότι, ακριβώς, η ίδρυση του ΟΗΕ το 1945 ήταν η «απάντηση» στην «κραυγή» των «απλών ανθρώπων». Υπογράμμισε, ότι «αυτή η βαθιά λαχτάρα είναι πιο επίκαιρη από ποτέ στον ολοένα και πιο βάναυσο και επικίνδυνο κόσμο, στον οποίο ζούμε σήμερα», επισημαίνοντας πάντως, ότι μετά την ίδρυση του ΟΗΕ αποφεύχθηκε η «επανάληψη του τρελού πρώτου μισού του 20ου αι.», εννοώντας τους δύο παγκόσμιους πολέμους.

«Οι λαϊκιστές και οι εθνικιστές πάνε και οι δύο μαζί. Οι λαϊκιστές και οι εθνικιστές είναι ενάντια στους πολυμερείς οργανισμούς. Επειδή δεν ενδιαφέρονται για την ειρήνη και την αρμονία. Ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανσουά Μιτεράν είπε κάποτε ότι εθνικισμός σημαίνει πόλεμος. Και αυτό ισχύει ακόμη και σήμερα. Αν μιλούσα για τρομοκράτες , όλα αυτά ισχύουν ακόμη περισσότερο, στην πραγματικότητα είναι μηδενιστές. Όσο περισσότερη επίθεση δέχεται η πολυμέρεια, τόσο περισσότερο πρέπει να την υπερασπιστούμε» είπε ο κ. Ρομπέι και συνέχισε: «Πρέπει να επιστρέψουμε στην προτεραιότητα, τις αξίες του κάθε ανθρώπου και συνεπώς στις αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της αλληλεγγύης της αδελφοσύνης, της μετριοπάθειας -αγαπώ τόσο πολύ αυτή τη λέξη - καθώς και της ελπίδας. Όλα αυτά σε απάντηση στις αρνητικές αξίες του μίσους, του φθόνου, της τυφλής εκδίκησης, της σκληρότητας του φόβου και της βίας. Οι αξίες στις οποίες βασίζεται ο ΟΗΕ δεν είναι παρωχημένες… Η σιωπή και η τυφλή υπακοή δεν αντικαθιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι δημοκρατίες σχεδόν ποτέ δεν επιτίθενται σε άλλες δημοκρατίες, αντιθέτως δέχονται συχνά οι ίδιες επιθέσεις. Αλλά ακόμη και τότε μπορεί να μην υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Οι δημοκρατίες δεν είναι τέλειες, αλλά επιπλέον συνολικά παράγουν πολύ περισσότερη κατά κεφαλήν ευημερία και ευμάρεια από τα αυταρχικά καθεστώτα».

Ο κ. Ρομπέι έκανε ειδική αναφορά στις διεθνείς εξελίξεις, ιδιαίτερα μετά τη έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. «Ωστόσο, τα γεγονότα από την 24η Φεβρουαρίου 2022 έως σήμερα, δείχνουν ότι είμαστε στο λάθος δρόμο. Έκτοτε έχει επαναληφθεί η συζήτηση για τη δυνατότητα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων» συνέχισε ο κ. Ρομπέι και πρόσθεσε: «Ο φόβος μας δεν είναι ο φόβος των δειλών. Η πραγματική παρακμή είναι η έναρξη ενός πολέμου. Αν κάθε κράτος και κάθε κυβέρνηση αναγνώριζε την πραγματική αξία κάθε ανθρώπου τότε δε θα μπορούσε να υπάρξει πόλεμος. Τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πάνω από τα δικαιώματα των κομμάτων, μιας κλίκας και ενός δικτάτορα. Ο ανθρωπιστικός νόμος είναι υπεράνω όλων των άλλων νόμων. Το να είναι κανείς άνθρωπος δε σημαίνει ότι είμαστε αδύναμοι. Η Ιστορία εβδομήντα ετών ειρήνης μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. αποδεικνύει ότι τα πράγματα μπορούν να είναι διαφορετικά».
Ο κ. Ρομπέι σημείωσε ότι ο ΟΗΕ, ως διεθνής οργανισμός, είναι «όσο ισχυρός όσο θέλουν τα 193 κράτη - μέλη του να είναι», αλλά αυτό δεν αποτρέπει την ηγεσία και τον γενικό γραμματέα του Οργανισμού να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες, όπως αυτή με τα ουκρανικά σιτηρά, η οποία «για λόγους, που δεν είναι κατανοητοί», όπως είπε, δεν παρατάθηκε και πρόσθεσε: «Το δικαίωμα στην τροφή και το νερό είναι ένα βασικό δικαίωμα για όλους, παντού, ανά πάσα στιγμή».
Ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αναφέρθηκε στον πρωτοποριακό ρόλο του ΟΗΕ στις προσπάθειες για την ειρήνευση και επίσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και έδωσε συγχαρητήρια στη ηγεσία του, λέγοντας: «Ο κ. Γκουτέρες εκφράζει αυτό που του ζητά η συνείδηση του να εκφράσει. Ακόμη και σε δύσκολους καιρούς».

«Ωστόσο, ο ίδιος ο ΟΗΕ θα πρέπει να είναι σε θέση προσαρμοστεί στη νέα εποχή» συνέχισε ο κ. Ρομπέι, λέγοντας ότι θεωρητικά όλες οι χώρες είναι ίσες, ως μέλη του, αλλά «μερικές είναι πιο ίσες από άλλες» και πρόσθεσε: «Η μικρή ομάδα εθνών με δικαίωμα βέτο, το 1945, δεν είναι πλέον αντιπροσωπευτική του κόσμου, όπως αυτός είναι σήμερα. Οι πρώην αποικίες έχουν γίνει πλέον μεγάλοι περιφερειακοί παράγοντες, ή μερικές φορές ακόμη και παγκόσμιοι παράγοντες. Η Ε.Ε. , έχοντας την μεγαλύτερη ενιαία αγορά στον κόσμο, το ευρώ που είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο αποθεματικό νόμισμα στον κόσμο, θέτοντας τα πρότυπα σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένων των κλιματικών ζητημάτων, είναι επίσης μια νέα πραγματικότητα. Αυτή η προσαρμογή στις τρέχουσες πραγματικότητες θα ενίσχυε την επιρροή και την αξιοπιστία του ΟΗΕ. Ξέρω, ότι δεν είναι εφικτό να συμβεί αύριο. Αλλά θα εξακολουθούμε να συνεργαζόμαστε με τις υπερδυνάμεις του 1945, το 2045; Αλλά, είναι ακόμη πιο σημαντικό οι χώρες, μεγάλες και μικρές, να παραμείνουν πιστές στις αξίες, που κατοχυρώνονται στο Χάρτη (του ΟΗΕ). Ο σεβασμός σε ότι είχε υπογραφεί εκείνη την εποχή είναι ακόμη πιο σημαντικός από οποιαδήποτε μεταρρύθμιση των Ηνωμένων Εθνών».

Ο κ. Ρομπέι υπογράμμισε ότι «ο κόσμος βρίσκεται σε ένα σημείο καμπής» και ότι «η βαρβαρότητα μεγαλώνει», ενώ «η παγκοσμιοποίηση κινδυνεύει να μετατραπεί σε κατακερματισμό μεταξύ των συνασπισμών των λεγόμενων ομοϊδεατών χωρών». «Δεν είναι πλέον ένας ψυχρός πόλεμος, αλλά ένας θερμός πόλεμος» συνέχισε ο κ. Ρομπέι και πρόσθεσε : «Εάν αν δεν είναι δυνατή η διεθνής κατανόηση σε μεγάλο βαθμό, τότε πρέπει να ξεπεράσουμε αυτή τη δυσπιστία για να συνεργαστούμε τουλάχιστον για τα βασικά το κλίμα και τα τρόφιμα. Επιστροφή στις βασικές αρχές».

Ο πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σημείωσε ότι οι κυβερνήτες έπρεπε να έχουν γίνει «πιο σοφοί» μετά το 1990 και να γνωρίζουν ότι «καμία αυτοκρατορία και κανένα καθεστώς, δεν είναι αιώνια» και «ιδίως σε αυτούς τους καιρούς της ταχείας αλλαγής, σε οποιοδήποτε μέτωπο» και ότι «η ισχύς είναι προσωρινή και οι υπερδυνάμεις ακόμη περισσότερο» και πρόσθεσε: «Ο ΟΗΕ είναι ένα μήνυμα και ένας οργανισμός. Όσο λιγότερο ώριμος είναι ο χρόνος για αυτόν, τόσο περισσότερα πρέπει να κάνουμε για να ωριμάσει ο χρόνος. Πρέπει να είμαστε ακτιβιστές για την ανθρωπότητα. Το βραβείο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» θέλει να συμβάλει σε αυτό. Σε αυτόν τον απλό και ευγενή σκοπό».
 

«Στις προκλήσεις η απάντηση είναι περισσότερη κατανόηση και αλληλεγγύη» τόνισε ο Απόστολος Τζιτζικώστας

«Σε μια πολύ κρίσιμη συγκυρία, με δυο συγκρούσεις σε εξέλιξη στην ευρύτερη γειτονιά μας, η βράβευση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες είναι ο πιο ισχυρός συμβολισμός για το παγκόσμιο αίτημα και την προσπάθεια, να βρεθούν δίκαιες και βιώσιμες λύσεις, που θα οδηγήσουν με ασφάλεια σε μια καλύτερη περίοδο ειρήνης» τόνισε στο χαιρετισμό του ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας και πρόσθεσε ότι στο πρόσωπο του τιμώμενου βραβεύεται και το διαχρονικό έργο του ΟΗΕ και οι «άοκνες προσπάθειες του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για πραγματική αλληλεγγύη και ανθρωπισμό ως θεμέλια για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων και κρίσεων».

«'Αλλωστε κοινός στόχος όλων μας είναι να χτίζουμε γέφυρες μεταξύ των εθνών, γιατί μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει πρόοδος και ευημερία και κάθε άνθρωπος να νοιώθει ασφαλής εκεί που ζει. Στις προκλήσεις, στις αντιθέσεις, στις κρίσεις, η απάντηση είναι, περισσότερη κατανόηση, περισσότερη αλληλεγγύη» είπε ο περιφερειάρχης.

«Το βραβείο "Αυτοκράτειρα Θεοφανώ" είναι ένας θεσμός που προωθεί το ευρωπαϊκό ιδεώδες, την ιστορία της Ευρώπης και τις κοινές μας αξίες, τον ανθρωπισμό, την αλληλεγγύη, τη δημοκρατία, την ειρήνη, τη συνεργασία και την κοινή ευρωπαϊκή μας ταυτότητα» συνέχισε ο κ. Τζιτζικώστας και αφού εξήρε την πρωτοβουλία του Σταύρου Ανδρεάδη για τη θεσμοθέτηση του βραβείου σε συνεργασία, πριν από τρία χρόνια, με την ΠΚΜ, πρόσθεσε:
«Είναι ο θεσμός, που σταθερά αναδεικνύει την αξία της αλληλοκατανόησης μεταξύ των λαών και του σεβασμού κάθε διαφορετικού πολιτισμού και κουλτούρας. Και ταυτόχρονα, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, η οποία διαχρονικά αποτέλεσε κορυφαίο σταυροδρόμι πολιτισμών, το βραβείο "Αυτοκράτειρα Θεοφανώ" προβάλλει τον τόπο μας, σε όλο τον κόσμο, τις αξίες που πρεσβεύει η σύγχρονη Ελλάδα, αλλά και τα μεγάλα και σταθερά βήματα που κάνει η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ως τόπος δημιουργίας και εξωστρέφειας, με ισχυρό πλέον ρόλο και λόγο στα ευρωπαϊκά κέντρα λήψης των αποφάσεων».
 

«Ας βάλουμε την Ειρήνη στο κέντρο του λόγου και των πράξεών μας» τόνισε ο Σταύρος Ανδρεάδης

 «Η φετινή βράβευση βρίσκει τον πλανήτη, και ειδικότερα την ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου, σε μια πραγματικά θλιβερή και κρίσιμη στιγμή για την Ειρήνη και την Ευημερία των ανθρώπων της» τόνισε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Θεοφανώ, Σταύρος Ανδρεάδης, στην τελετή απονομής του βραβείου «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» και αναφέρθηκε στους λόγους για τους οποίους για τη φετινή διάκριση επιλέχθηκε ο ΟΗΕ και το πρόσωπο του ηγέτη του, του γενικού γραμματέα του, Αντόνιο Γκουτέρες.

«Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών με τις πρωτοβουλίες του, ιδιαίτερα σε καταστάσεις κρίσης, δείχνει τον δρόμο για το πως ο ανθρωπισμός μπορεί και πρέπει να βρεθεί στο επίκεντρο της πολιτικής ηγεσίας, και πως αυτοί που ασκούν την πολιτική ηγεσία έχουν την ευθύνη να διασφαλίσουν ένα καλύτερο αύριο για τους πολίτες, όχι μόνο μιας χώρας αλλά όλου του κόσμου. Για όλη την ανθρωπότητα, για τον πλανήτη μας» είπε ο κ. Ανδρεάδης και πρόσθεσε: «Η ένθερμη αποδοχή της βράβευσης από τον κ. Αντόνιο Γκουτέρες αποτελεί ιδιαίτερη τιμή για το Ίδρυμα μας και το Βραβείο. Δυστυχώς η κρισιμότητα της επικαιρότητας και των όσων τραγικών συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή, δεν επιτρέπει στον ίδιο να βρίσκεται σήμερα μαζί μας. Τον εκπροσωπεί όμως μια κορυφαία διεθνής προσωπικότητα ο κ. Μιγκέλ Άνχελ Μορατίνος, αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών και Ύπατος Εκπρόσωπος του Alliance of Civilizations".

Ο κ. Ανδρεάδης αναφέρθηκε και στην παρουσία του κ. Μορατίνος στην εκδήλωση, επισημαίνοντας τη βαρύτητα του συμβολισμού της. «Αξιότιμε κύριε Μορατίνος, η παρουσία σας σήμερα εδώ είναι κάτι περισσότερο από συμβολική. Η σημερινή επικαιρότητα αναδεικνύει την ανάγκη της Συμμαχίας των Πολιτισμών. Μας θυμίζει την κοινή μας ευθραυστότητα και την αλληλένδετη μας μοίρα και υπογραμμίζει ότι μόνη μας επιλογή είναι η ενότητα και η αλληλεγγύη σε κοινωνίες χωρίς αποκλεισμούς. Και όπως αναφέρει και το motto της Συμμαχίας "Πολλοί Πολιτισμοί, Μια Ανθρωπότητα", είναι στο χέρι όλων μας - και κυρίως βέβαια στο χέρι των ηγετών μας- να προωθήσουν την πολιτιστική πολυμορφία, τον θρησκευτικό πλουραλισμό και τον αμοιβαίο σεβασμό».
Ο κ. Ανδρεάδης αναφέρθηκε και στο μοναδικό, για την αρχαιολογική του αξία, μνημείο, που φιλοξένησε και φέτος την εκδήλωση των βραβείων «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ», τη Ροτόντα.

«Η εξαίσια Ροτόντα που υπήρξε ρωμαϊκή, βυζαντινή, οθωμανική και χριστιανική, σημείο αναφοράς της αλληλουχίας των ανθρώπων, των εθνών, των θρησκειών, αλλά και της κοινής μας ευρωπαϊκής ιστορίας. Κυρίαρχο στοιχείο του ψηφιδωτού διακόσμου της, που συγκαταλέγεται στα αριστουργήματα της τέχνης της Ύστερης Αρχαιότητας, είναι οι ανθρώπινες μορφές. Πολλές από αυτές βρίσκονται σε στάση δέησης. Στην κρίσιμη αυτή παγκόσμια συγκυρία, λοιπόν, η δέηση όλων μας -στο θρήσκευμα που εκφράζει τον καθένα- είναι κοινή και μία: Ειρήνη και Αλληλεγγύη για την Ανθρωπότητα». Ο κ. Ανδρεάδης χρησιμοποίησε μια φράση του ίδιου του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες , ότι «πρέπει να υπερβούμε τις διαφορές μας για να μεταμορφώσουμε το μέλλον μας». «Οπότε, ας βάλουμε την Ειρήνη στο κέντρο του λόγου και των πράξεών μας» υπογράμμισε ο κ. Ανδρεάδης.
 
Η Θεοφανώ (960 - 15 Ιουνίου 991) ήταν Ρωμαία πριγκίπισσα από τους καταγόμενη από Οίκους των Σκληρών και των Φωκάδων, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, και ήταν αυτοκράτειρα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το Βραβείο «Αυτοκράτειρα Θεοφανώ» (Empress Theophano) απονέμεται μία φορά το έτος, από το ομώνυμο «Ίδρυμα Θεοφανώ» (Theophano Foundation).  Βραβεύονται, με αυτό, πρόσωπα ή οργανισμοί για τη συμβολή τους «στην κατανόηση των αρχών που συνιστούν την ευρωπαϊκή ιδέα, όπως και των ιστορικών αλληλοεξαρτήσεων των εθνών».