EnΑπόφαση "σταθμός" από το Διεθνές Δικαστήριο Χάγης: Παράνομη η αδράνεια απέναντι στην κλιματική κρίση - Ανοίγει δρόμος για διεθνείς αποζημιώσεις
Ιστορική απόφαση για το διεθνές περιβαλλοντικό δίκαιο
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έκρινε ότι η μη λήψη μέτρων για την κλιματική αλλαγή μπορεί να θεωρηθεί παράνομη. Οι πληττόμενες χώρες θα μπορούσαν να αξιώσουν αποζημίωση
Με μια απόφαση-σταθμό, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης έκρινε ότι τα κράτη που δεν εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους απέναντι στην κλιματική αλλαγή παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Η απόφαση, αν και μη δεσμευτική, έχει τεράστια νομική και πολιτική βαρύτητα, καθώς ανοίγει τον δρόμο για πιθανές προσφυγές κατά κρατών και διεκδίκηση αποζημιώσεων από χώρες που πλήττονται σοβαρά από τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Η υπόθεση ξεκίνησε το 2019 με πρωτοβουλία φοιτητών από το νησιωτικό κράτος Βανουάτου, το οποίο απειλείται άμεσα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Το Δικαστήριο του ΟΗΕ, που αποτελεί την ανώτατη διεθνή δικαστική αρχή, απεφάνθη ομόφωνα ότι η συνεχιζόμενη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου συνιστά επείγουσα και υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα. Ο πρόεδρος του Δικαστηρίου, Γιούτζι Ιβασάβα, υπογράμμισε ότι τα κράτη έχουν σαφείς και αυστηρές νομικές υποχρεώσεις για την προστασία του κλιματικού συστήματος, τόσο για τις σημερινές όσο και για τις μελλοντικές γενιές.
Το σημαντικότερο μέρος της απόφασης, που αναμένεται ότι θα συναντήσει και τη μεγαλύτερη αντίσταση από τις πλούσιες χώρες, απορρέει, σύμφωνα με το Δικαστήριο, από τις υποχρεώσεις τους: τις αποζημιώσεις στις χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα όμως, το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι θα πρέπει να αποδεικνύεται μια άμεση και βέβαιη σχέση μεταξύ της «παράνομης ενέργειας» εκ μέρους μιας χώρας και της «ζημίας» που θα υποστεί η άλλη, κάτι ασφαλώς δύσκολο αλλά «όχι και αδύνατον».
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αυτή ήταν η πέμπτη φορά στα 80 χρόνια ύπαρξης του Δικαστηρίου που οι 15 δικαστές του καταλήγουν σε ομόφωνη απόφαση.
«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ακαδημαϊκή άσκηση… Τη ζούμε καθημερινά» είχε δηλώσει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο φοιτητής Βισάλ Πράσαντ από τα Φίτζι, ο οποίος ξεκίνησε την εκστρατεία αυτήν το 2019 μαζί με άλλους συμφοιτητές του από το Πανεπιστήμιο Νότιου Ειρηνικού, στο Βανουάτου.
Πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακτιβιστές ανέμεναν με ανυπομονησία τη συμβουλευτική γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου, οργισμένοι με την αδράνεια ή την κωλυσιεργία των μεγάλων ρυπαντών που δεν μειώνουν την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο, τον άνθρακα και το φυσικό αέριο. Μερικές δεκάδες περίμεναν σήμερα έξω από το Μέγαρο της Ειρήνης, την έδρα του Διεθνούς Δικαστηρίου, κρατώντας ένα πανώ με το σύνθημα: «Τα δικαστήρια μίλησαν – Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν τώρα».
Τα Ηνωμένα Έθνη, κατόπιν ψηφοφορίας στη Γενική Συνέλευση, είχαν αναθέσει στο Διεθνές Δικαστήριο να απαντήσει σε δύο ερωτήματα. Το πρώτο: ποιες υποχρεώσεις έχουν οι χώρες μέλη, με βάση το διεθνές δίκαιο, να προστατεύσουν τη Γη από τις εκπομπές αερίων, για τις παρούσες και τις μελλοντικές γενιές. Και το δεύτερο, ποιες είναι οι νομικές συνέπειες για τις χώρες, οι εκπομπές των οποίων προκάλεσαν περιβαλλοντική ζημία, ιδίως στα νησιωτικά, ευάλωτα κράτη χαμηλού υψομέτρου.
Το Δικαστήριο οργάνωσε μια από τις μεγαλύτερες ακροαματικές διαδικασίες στην ιστορία του, όπου πήραν τον λόγο περισσότερες από 100 χώρες και ομάδες, τον περασμένο Δεκέμβριο.
Σήμερα, έκρινε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην υγεία, μπορεί να απειληθούν από την κλιματική αλλαγή και ότι οι χώρες έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν δεσμευτικά μέτρα ώστε να συμμορφώνονται με τις συμφωνίες που έχουν υπογράψει. Οι βιομηχανικές χώρες, εξάλλου, έχουν υποχρέωση να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Η υπόθεση ξεκίνησε το 2019 με πρωτοβουλία φοιτητών από το νησιωτικό κράτος Βανουάτου, το οποίο απειλείται άμεσα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Το Δικαστήριο του ΟΗΕ, που αποτελεί την ανώτατη διεθνή δικαστική αρχή, απεφάνθη ομόφωνα ότι η συνεχιζόμενη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου συνιστά επείγουσα και υπαρξιακή απειλή για την ανθρωπότητα. Ο πρόεδρος του Δικαστηρίου, Γιούτζι Ιβασάβα, υπογράμμισε ότι τα κράτη έχουν σαφείς και αυστηρές νομικές υποχρεώσεις για την προστασία του κλιματικού συστήματος, τόσο για τις σημερινές όσο και για τις μελλοντικές γενιές.
Το σημαντικότερο μέρος της απόφασης, που αναμένεται ότι θα συναντήσει και τη μεγαλύτερη αντίσταση από τις πλούσιες χώρες, απορρέει, σύμφωνα με το Δικαστήριο, από τις υποχρεώσεις τους: τις αποζημιώσεις στις χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή. Παράλληλα όμως, το Δικαστήριο πρόσθεσε ότι θα πρέπει να αποδεικνύεται μια άμεση και βέβαιη σχέση μεταξύ της «παράνομης ενέργειας» εκ μέρους μιας χώρας και της «ζημίας» που θα υποστεί η άλλη, κάτι ασφαλώς δύσκολο αλλά «όχι και αδύνατον».
"Τα δικαστήρια μίλησαν - Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν τώρα", λένε οι ΜΚΟ μετά την απόφαση της Χάγης
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, αυτή ήταν η πέμπτη φορά στα 80 χρόνια ύπαρξης του Δικαστηρίου που οι 15 δικαστές του καταλήγουν σε ομόφωνη απόφαση.«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ακαδημαϊκή άσκηση… Τη ζούμε καθημερινά» είχε δηλώσει στο Γαλλικό Πρακτορείο ο φοιτητής Βισάλ Πράσαντ από τα Φίτζι, ο οποίος ξεκίνησε την εκστρατεία αυτήν το 2019 μαζί με άλλους συμφοιτητές του από το Πανεπιστήμιο Νότιου Ειρηνικού, στο Βανουάτου.
Πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις και ακτιβιστές ανέμεναν με ανυπομονησία τη συμβουλευτική γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου, οργισμένοι με την αδράνεια ή την κωλυσιεργία των μεγάλων ρυπαντών που δεν μειώνουν την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο, τον άνθρακα και το φυσικό αέριο. Μερικές δεκάδες περίμεναν σήμερα έξω από το Μέγαρο της Ειρήνης, την έδρα του Διεθνούς Δικαστηρίου, κρατώντας ένα πανώ με το σύνθημα: «Τα δικαστήρια μίλησαν – Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν τώρα».
Τα Ηνωμένα Έθνη, κατόπιν ψηφοφορίας στη Γενική Συνέλευση, είχαν αναθέσει στο Διεθνές Δικαστήριο να απαντήσει σε δύο ερωτήματα. Το πρώτο: ποιες υποχρεώσεις έχουν οι χώρες μέλη, με βάση το διεθνές δίκαιο, να προστατεύσουν τη Γη από τις εκπομπές αερίων, για τις παρούσες και τις μελλοντικές γενιές. Και το δεύτερο, ποιες είναι οι νομικές συνέπειες για τις χώρες, οι εκπομπές των οποίων προκάλεσαν περιβαλλοντική ζημία, ιδίως στα νησιωτικά, ευάλωτα κράτη χαμηλού υψομέτρου.
Το Δικαστήριο οργάνωσε μια από τις μεγαλύτερες ακροαματικές διαδικασίες στην ιστορία του, όπου πήραν τον λόγο περισσότερες από 100 χώρες και ομάδες, τον περασμένο Δεκέμβριο.
Σήμερα, έκρινε ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην υγεία, μπορεί να απειληθούν από την κλιματική αλλαγή και ότι οι χώρες έχουν υποχρέωση να λαμβάνουν δεσμευτικά μέτρα ώστε να συμμορφώνονται με τις συμφωνίες που έχουν υπογράψει. Οι βιομηχανικές χώρες, εξάλλου, έχουν υποχρέωση να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
