Σε συναγερμό θέτει την επιστημονική κοινότητα η πιθανότητα εκδήλωσης τσουνάμι στην Ελλάδα, με τέσσερις περιοχές να χαρακτηρίζονται από την UNESCO ως ζώνες υψηλού κινδύνου. Κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνάντησης κορυφαίων Ευρωπαίων ειδικών στο Παρίσι, επισημάνθηκε ότι ένα τσουνάμι στον ελλαδικό χώρο δεν θα περιοριζόταν σε τοπικές επιπτώσεις, αλλά θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντικές περιφερειακές συνέπειες.

Οι περιοχές αυτές πρόκειται να ενταχθούν σε ειδικό πρόγραμμα της UNESCO με στόχο την ανακήρυξή τους ως Tsunami Ready, ώστε να ενισχυθεί ο μηχανισμός έγκαιρης προειδοποίησης και να προετοιμαστούν οι Αρχές και οι πολίτες απέναντι σε ένα ενδεχόμενο θαλάσσιο χτύπημα. Η πρωτοβουλία εντάσσεται στο πλαίσιο της Διακυβερνητικής Ωκεανογραφικής Επιτροπής της UNESCO, που εκπροσωπεί περισσότερα από 190 κράτη παγκοσμίως και αξιολογεί κρίσιμες περιοχές για φυσικές καταστροφές.

Διαβάστε: Το καταστροφικό τσουνάμι 524 μέτρων του κόλπου Lituya που έπνιξε την Αλάσκα (Εικόνες&Βίντεο)


Τσουνάμι στην Ελλάδα: Τι αναφέρουν οι ειδικοί για τις πιθανότητες εκδήλωσης αλλά και τους κινδύνους

Ειδικότερα, η πρόσφατη διεθνής διάσκεψη συγκέντρωσε κορυφαίους επιστήμονες από διάφορους τομείς, όπως σεισμολογία, τεκτονική και θαλάσσια γεωλογία, με στόχο να εντοπίσουν και να μελετήσουν τις βασικές πηγές που μπορούν να προκαλέσουν μεγάλα κύματα τσουνάμι στη Μεσόγειο και τον Βορειοανατολικό Ατλαντικό. Όπως εξηγεί στα «ΝΕΑ» ο σεισμολόγος Γεράσιμος Παπαδόπουλος, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου και τεχνικός σύμβουλος της συνάντησης, οι επιστήμονες επιδίωξαν να εμβαθύνουν στην κατανόηση αυτών των επικίνδυνων φαινομένων.

Κατά τη διάρκεια της τριήμερης συνάντησης, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε δύο κρίσιμες γεωτεκτονικές ζώνες. Η πρώτη αφορά το Ελληνικό Σεισμικό Τόξο, μια περιοχή που εκτείνεται από το Ιόνιο Πέλαγος, περνάει από τη Δυτική Πελοπόννησο, την Κρήτη και καταλήγει στη Ρόδο. Εκεί συγκρούονται η αφρικανική και η ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα, δημιουργώντας μια δυναμική «μάχη» που προκαλεί ισχυρούς σεισμούς. Η δεύτερη σημαντική γεωτεκτονική δομή που αναλύθηκε καλύπτει την περιοχή από τις Αζόρες έως το Γιβραλτάρ, όπου στο παρελθόν έχουν σημειωθεί επίσης μεγάλοι σεισμοί και τσουνάμι.

«Ένα τσουνάμι στον ελλαδικό χώρο θα μπορούσε να φτάσει τα 10 μέτρα σε ύψος και ανάλογα με τη μορφολογία της ακτογραμμής να διεισδύσει ακόμη και μέχρι τρία χιλιόμετρα στο εσωτερικό της ακτής. Κατά συνέπεια όλα αυτά τα δεδομένα θα πρέπει να συνδυαστούν και με άλλα προγράμματα έρευνας που θα καθορίσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον κίνδυνο ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιοχής» λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος. «Σε κάθε περίπτωση ένα μεγάλο τσουνάμι στην Ελλάδα θα είχε επιρροή σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Η UNESCO εκπονεί μακροπρόθεσμα προγράμματα για τη μείωση του κινδύνου από τσουνάμι σε παγκόσμια κλίμακα και στο πλαίσιο αυτό έχει εκδώσει συστάσεις που υποστηρίζονται μεν επιστημονικά από την UNESCO αλλά πηγαίνουν πλέον σε επιχειρησιακό επίπεδο» λέει ο Γεράσιμος Παπαδόπουλος.

Είναι έτοιμη η χώρα να αντιμετωπίσει τσουνάμι στο Αιγαίο; 

Οι ενέργειες που ζητούνται από τα κράτη για να λάβει μια περιοχή τη «σημαία Tsunami Ready» όπως λαμβάνουν οι παραλίες τη «Γαλάζια Σημαία» περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων δράσεις εκπαίδευσης του πληθυσμού, τον καθορισμό ζωνών κινδύνου κατακλυσμού - δηλαδή το πόσο μέσα στην ξηρά μπορεί να διεισδύσει το κύμα ανά περιοχή - την τοποθέτηση των κατάλληλων σημάνσεων ώστε να γνωρίζουν κάτοικοι και επισκέπτες προς τα πού θα διαφύγουν σε περίπτωση κινδύνου, να διατίθεται σχετικό ενημερωτικό υλικό και να έχουν καταρτιστεί σχέδια εκτάκτου ανάγκης. «Στην Ελλάδα τους δείκτες της Tsunami Ready περιοχής έχει κατακτήσει η παράκτια ζώνη της Σάμου, όπου υπενθυμίζουμε ότι στις 30 Οκτωβρίου 2020 σημειώθηκε σεισμός μεγέθους 7 ρίχτερ συνοδευόμενος από τσουνάμι μετρίου μεγέθους» λέει ο δρ Παπαδόπουλος.

Στο πλαίσιο προστασίας από τσουνάμι εντάσσεται και το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για τσουνάμι που αναπτύχθηκε στην Ευρώπη μετά το φονικό τσουνάμι του 2004 στον Ινδικό Ωκεανό και στο οποίο συμμετέχουν τα επιχειρησιακά κέντρα χωρών της Μεσογείου υπό τον συντονισμό της UNESCO.


UNESCO: Αυτές είναι οι τέσσερις περιοχές της Ελλάδας που κινδυνευούν περισσότερο

Νοτιοδυτικά της Κρήτης

Η θαλάσσια περιοχή στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, όπου στις 21 Ιουλίου 365 μ.Χ. σημειώθηκε ο ισχυρότερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη. Ένας σεισμός, μεγέθους κατ' εκτίμηση 8,5 ρίχτερ, που προκάλεσε μεγάλες καταστροφές σε ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως λόγω του τσουνάμι που ακολούθησε. Το τσουνάμι υπολογίζεται ότι είχε ύψος 12 μέτρων στην Κρήτη, όπου καταστράφηκαν περισσότεροι από 100 οικισμοί, προξένησε σοβαρές καταστροφές στην Πελοπόννησο και σε περιοχές της Μεσογείου ακόμη και στο Δέλτα του Νείλου. Χαρακτηριστική είναι η περιγραφή του Μαρκελλίνου, ο οποίος μεταξύ άλλων γράφει πως «τα πλοία ανέβηκαν στις στέγες των σπιτιών». Αρχαιολογικές ανασκαφές αποκάλυψαν ερείπια στον Κίσσαμο, στην Ελεύθερνα και στη Γόρτυνα που αποδίδονται σε αυτό τον σεισμό.

Νότια της Κρήτης

Η περιοχή νότια της Κρήτης, για την οποία δεν είναι γνωστή η εκδήλωση κάποιου ισχυρού σεισμού ή τσουνάμι, όμως οι επιστήμονες την κατατάσσουν στις επίφοβες περιοχές καθώς θεωρούν ότι έχει το δυναμικό για να προκαλέσει ένα καταστροφικό φαινόμενο στο μέλλον. Στη συγκεκριμένη ζώνη, όπου δεν έχει καταγραφεί κάποιο ισχυρό συμβάν κατά τους ιστορικούς χρόνους, εντοπίζονται μεγάλα σεισμικά ρήγματα τα οποία είναι ενεργά. Τον Μάιο του 2020 στην περιοχή αυτή, νότια της Ιεράπετρας, εκδηλώθηκε σεισμός μεγέθους 6,6 ρίχτερ συνοδευόμενος από μικρό τσουνάμι.

Μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού

Η περιοχή μεταξύ Σαντορίνης και Αμοργού, όπου στις 9 Ιουλίου 1956 εκδηλώθηκε το μεγαλύτερο τσουνάμι του 20ού και 21ου αιώνα στη Μεσόγειο. Προκλήθηκε από καταστροφικό σεισμό μεγέθους 7,7 ρίχτερ. Στην ίδια περιοχή του Νοτίου Αιγαίου, έχουν, άλλωστε, σημειωθεί και δύο μεγάλα τσουνάμι ηφαιστειακής προέλευσης. Το πρώτο οφείλεται στην περίφημη Μινωική Έκρηξη, τη μεγαλύτερη έκρηξη ηφαιστείου που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα τα τελευταία τουλάχιστον 10.000 χρόνια, την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας, που συνέβη την άνοιξη του 1613 π.Χ.

Τα πρώτα 24ωρα μετά την έκρηξη, σύμφωνα με τους επιστήμονες, σταμάτησε κάθε είδος ζωής σε ακτίνα 100 χιλιομέτρων, καταστράφηκαν ολόκληρα νησιά ενώ κατά τη διάρκεια του φαινομένου δημιουργήθηκε η καλντέρα της Σαντορίνης. Το δεύτερο ηφαιστειακό τσουνάμι στην περιοχή εκδηλώθηκε το 1650 μ.Χ. από την έκρηξη του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπος στη Σαντορίνη, το οποίο αναδύθηκε από τη θάλασσα και άρχισε να εκτοξεύει πυρακτωμένη λάβα. Σύννεφα καπνού, φωτιές και αστραπές γέμιζαν τον ουρανό. Το τσουνάμι έφτασε σε ύψος τα 20 μέτρα.

Ανατολικά της Κρήτης, μεταξύ Κρήτης και Ρόδου

Η θαλάσσια περιοχή στα ανατολικά της Κρήτης, μεταξύ Κρήτης και Ρόδου, όπου το 1303 εκδηλώθηκε ένας επίσης πολύ ισχυρός σεισμός, εκτιμώμενου μεγέθους 8 ρίχτερ, συνοδευόμενος από τσουνάμι ύψους έως και 10 μέτρων. Ο σεισμός, για τον οποίο υπάρχουν πολλές αναφορές σε βυζαντινές, αραβικές και λατινικές ιστορικές πηγές, κατέστρεψε πόλεις και χωριά και άφησε πίσω του πολλά ανθρώπινα θύματα. Μερικά λεπτά μετά την εκδήλωσή του, το τσουνάμι χτύπησε με τρομερή δύναμη την Κάρπαθο και τη Ρόδο και στη συνέχεια την Κρήτη ενώ μία ώρα αργότερα κύματα ύψους 5 μέτρων έφτασαν στην Αλεξάνδρεια πλημμυρίζοντας την παράκτια ζώνη και προκαλώντας βλάβη στις λιμενικές εγκαταστάσεις. Μιάμιση ώρα μετά την εκδήλωση του σεισμού, το τσουνάμι χτύπησε το Ισραήλ πνίγοντας πολλούς ανθρώπους.