EnΣεισμοί: Γιατί κάποιοι δεν αισθάνονται τις δονήσεις - Το φαινόμενο "Never Feeler" και οι εξηγήσεις των ειδικών
Αυτοί που δεν χαμπαριάζουν από… ρίχτερ
Γιατί κάποιοι δεν αισθάνονται σεισμικές δονήσεις - Τι αναφέρουν οι ειδικοί για τους παράγοντες που καθορίζουν το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας τους σεισμούς
Δημητρα Τσιπη
Η πρόσφατη σεισµική δόνηση των 5,2 Ρίχτερ στην Εύβοια, µε επίκεντρο τα Νέα Στύρα, που έγινε αισθητή και στην Αττική, επανέφερε στο προσκήνιο ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ερώτηµα: γιατί κάποιοι άνθρωποι αντιλαµβάνονται άµεσα τους σεισµούς, ενώ άλλοι δεν αισθάνονται απολύτως τίποτα, ακόµα και όταν βρίσκονται στην ίδια περιοχή; Οι επιστήµονες έχουν προσδιορίσει µια σειρά από παράγοντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη αντίληψη απέναντι σε έναν σεισµό: φυσιολογικούς, ψυχολογικούς, αλλά και περιβαλλοντικούς.
Διαβάστε: Λέκκας για σεισμό στο Άγιον Όρος: Από τις αρχές τους 2024 έχουν εκδηλωθεί πάνω από 1000 δονήσεις
Οπως επισηµαίνει στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» ο Ευθύµης Λέκκας, πρόεδρος του ΟΑΣΠ, η αντίληψη ενός σεισµού εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το άτοµο εκείνη τη στιγµή. «Αναµφισβήτητα παίζει ρόλο η κατάσταση του ατόµου. Πρόσφατα, µε τον σεισµό στην Εύβοια, τον κατάλαβε σχεδόν ολόκληρη η Αθήνα. Οκτώ στους δέκα τον αισθάνθηκαν, αλλά, αν ήταν µέρα, το ποσοστό θα ήταν πέντε στους δέκα. Ειδικά όταν κάποιος πέφτει για ύπνο ή µόλις έχει ξυπνήσει, είναι πιο πιθανό να τον αντιληφθεί».
Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνει και την παλαιότερη ανάλυση του Julian Lozos, αναπληρωτή καθηγητή Γεωφυσικής στο Cal State Northridge, που τόνιζε ότι όσοι βρίσκονται σε κατάσταση ηρεµίας ή εγρήγορσης είναι πιο πιθανό να «πιάσουν» τα πρώτα δευτερόλεπτα µιας σεισµικής δόνησης. Το λεγόµενο φαινόµενο «never feeler» περιγράφει ανθρώπους που δεν έχουν αισθανθεί ποτέ σεισµό, παρότι ζουν σε σεισµογενείς περιοχές. Ο καθηγητής Lozos έχει παρατηρήσει το φαινόµενο στους φοιτητές του και το αποδίδει σε πολλούς παράγοντες: από την απασχόληση τη στιγµή του σεισµού µέχρι την απευαισθητοποίηση λόγω συχνής έκθεσης.
Η επιστηµονική έρευνα κατατάσσει τους «never feelers» σε τρεις κύριες κατηγορίες: Ατοµα που επηρεάζονται από τη φυσική τους θέση και το περιβάλλον. Ατοµα µε υψηλό όριο ευαισθησίας λόγω ιατρικών συνθηκών ή εµπειριών. Ατοµα που είναι τόσο απασχοληµένα, που δεν παρατηρούν τις σεισµικές δονήσεις. Από την άλλη, ο κ. Λέκκας σχολιάζει γενικότερα: «Εγκειται στην ευαισθησία του καθενός το πώς αισθάνεται τους σεισµούς. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετική περίπτωση. ∆εν υπάρχει µία ενιαία απάντηση»
Οι σεισµολόγοι και οι γεωεπιστήµονες, λόγω της εξοικείωσης και της καθηµερινής τους τριβής µε τα σεισµικά φαινόµενα, συχνά αποκτούν αυξηµένη ικανότητα να εντοπίζουν ακόµα και µικρές δονήσεις. Ο κ. Λέκκας εξηγεί ότι «γενικά εµείς έχουµε ξεπεράσει το αίσθηµα της αίσθησης του σεισµού. Πάµε κατευθείαν να δούµε τις φάσεις: αν είναι κοντά ή µακριά, από ποια διεύθυνση ήρθε. Είναι και λίγο η “διαστροφή” του επαγγέλµατος αυτό». Αντίθετα, ένας µέσος πολίτης χωρίς σχετική εµπειρία µπορεί να έχει αισθανθεί σεισµό χωρίς να το καταλάβει, ειδικά αν πρόκειται για βραχύ και ασθενές φαινόµενο, κάτι πολύ συνηθισµένο.
Η ανθρώπινη αίσθηση και κρίση παραµένουν, προς το παρόν, αδύνατο να αντικατασταθούν πλήρως από τεχνολογικά εργαλεία. Η ικανότητα να αισθανόµαστε έναν σεισµό είναι τελικά ένα πολύπλοκο φαινόµενο, που εξαρτάται από τη σωµατική κατάσταση και τη δραστηριότητά µας, το περιβάλλον και τη θέση µας, την ψυχολογική µας προδιάθεση, τον τύπο και την ένταση του σεισµού, καθώς και τη συχνότητα της έκθεσης και την εµπειρία. Οι «never feelers» δεν είναι απλώς αφηρηµένοι ή αδιάφοροι, αποτελούν µια υπαρκτή και επιστηµονικά ενδιαφέρουσα κατηγορία ανθρώπων, που «φωτίζει» το πώς συνδυάζεται η επιστήµη µε την ανθρώπινη εµπειρία.
Διαβάστε: Λέκκας για σεισμό στο Άγιον Όρος: Από τις αρχές τους 2024 έχουν εκδηλωθεί πάνω από 1000 δονήσεις
Λέκκας: Η αντίληψη ενός σεισμού εξαρτάται από την κατάσταση του ατόμου τη στιγμή της δόνησης
Οπως επισηµαίνει στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» ο Ευθύµης Λέκκας, πρόεδρος του ΟΑΣΠ, η αντίληψη ενός σεισµού εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το άτοµο εκείνη τη στιγµή. «Αναµφισβήτητα παίζει ρόλο η κατάσταση του ατόµου. Πρόσφατα, µε τον σεισµό στην Εύβοια, τον κατάλαβε σχεδόν ολόκληρη η Αθήνα. Οκτώ στους δέκα τον αισθάνθηκαν, αλλά, αν ήταν µέρα, το ποσοστό θα ήταν πέντε στους δέκα. Ειδικά όταν κάποιος πέφτει για ύπνο ή µόλις έχει ξυπνήσει, είναι πιο πιθανό να τον αντιληφθεί». Η παρατήρηση αυτή επιβεβαιώνει και την παλαιότερη ανάλυση του Julian Lozos, αναπληρωτή καθηγητή Γεωφυσικής στο Cal State Northridge, που τόνιζε ότι όσοι βρίσκονται σε κατάσταση ηρεµίας ή εγρήγορσης είναι πιο πιθανό να «πιάσουν» τα πρώτα δευτερόλεπτα µιας σεισµικής δόνησης. Το λεγόµενο φαινόµενο «never feeler» περιγράφει ανθρώπους που δεν έχουν αισθανθεί ποτέ σεισµό, παρότι ζουν σε σεισµογενείς περιοχές. Ο καθηγητής Lozos έχει παρατηρήσει το φαινόµενο στους φοιτητές του και το αποδίδει σε πολλούς παράγοντες: από την απασχόληση τη στιγµή του σεισµού µέχρι την απευαισθητοποίηση λόγω συχνής έκθεσης.
Η επιστηµονική έρευνα κατατάσσει τους «never feelers» σε τρεις κύριες κατηγορίες: Ατοµα που επηρεάζονται από τη φυσική τους θέση και το περιβάλλον. Ατοµα µε υψηλό όριο ευαισθησίας λόγω ιατρικών συνθηκών ή εµπειριών. Ατοµα που είναι τόσο απασχοληµένα, που δεν παρατηρούν τις σεισµικές δονήσεις. Από την άλλη, ο κ. Λέκκας σχολιάζει γενικότερα: «Εγκειται στην ευαισθησία του καθενός το πώς αισθάνεται τους σεισµούς. Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετική περίπτωση. ∆εν υπάρχει µία ενιαία απάντηση»
Οι εφαρµογές µπορούν έως έναν βαθµό να βοηθήσουν. Οµως µπορούν κάλλιστα να δώσουν και ψευδή αίσθηση
Η εμπειρία ενός σεισμού επηρεάζεται από το περιβάλλον, το κτίριο και τον όροφο που βρίσκεται κανείς
Η εµπειρία ενός σεισµού δεν καθορίζεται µόνο από την ανθρώπινη κατάσταση, αλλά και από το περιβάλλον και το κτίριο στο οποίο βρίσκεται κάποιος. Σύµφωνα µε τον πρόεδρο του ΟΑΣΠ: «Αν είναι ψηλό το κτίριο, είναι πιο ευαίσθητο σε µακρινό σεισµό, ενώ ένα χαµηλό κτίριο επηρεάζεται περισσότερο από κοντινούς σεισµούς. Επίσης, παίζει ρόλο και σε ποιον όροφο είσαι. Ολα εξαρτώνται από την απόσταση, από το επίκεντρο και τον τύπο του εδάφους». Αυτό εξηγεί γιατί δύο άνθρωποι στον ίδιο δρόµο, αλλά σε διαφορετικά κτίρια, µπορεί να έχουν εντελώς διαφορετική αίσθηση για τον ίδιο σεισµό. Παρόµοια παραδείγµατα έχουν παρατηρηθεί και διεθνώς. Σε συνέδριο στην Ιαπωνία, σεισµός 4,9 Ρίχτερ έγινε αντιληπτός πολύ διαφορετικά από άτοµα που βρίσκονταν σε διαφορετικούς ορόφους του ίδιου κτιρίου.
Ποια η σημασία της εξοικείωσης
Οι σεισµολόγοι και οι γεωεπιστήµονες, λόγω της εξοικείωσης και της καθηµερινής τους τριβής µε τα σεισµικά φαινόµενα, συχνά αποκτούν αυξηµένη ικανότητα να εντοπίζουν ακόµα και µικρές δονήσεις. Ο κ. Λέκκας εξηγεί ότι «γενικά εµείς έχουµε ξεπεράσει το αίσθηµα της αίσθησης του σεισµού. Πάµε κατευθείαν να δούµε τις φάσεις: αν είναι κοντά ή µακριά, από ποια διεύθυνση ήρθε. Είναι και λίγο η “διαστροφή” του επαγγέλµατος αυτό». Αντίθετα, ένας µέσος πολίτης χωρίς σχετική εµπειρία µπορεί να έχει αισθανθεί σεισµό χωρίς να το καταλάβει, ειδικά αν πρόκειται για βραχύ και ασθενές φαινόµενο, κάτι πολύ συνηθισµένο.
Οι εφαρμογές που προειδοποιούν για σεισμούς
Την τελευταία δεκαετία έχουν εµφανιστεί εφαρµογές για κινητά τηλέφωνα που προειδοποιούν για σεισµούς ακόµα και λίγα δευτερόλεπτα πριν φτάσει το κύµα. Παρά την τεχνολογική τους πρόοδο, όµως, ο κ. Λέκκας παραµένει επιφυλακτικός: «Οι εφαρµογές µπορούν έως έναν βαθµό να βοηθήσουν. Οµως µπορούν κάλλιστα να δώσουν και ψευδή αίσθηση. Να περιπλανήσουν τον κόσµο και να δηµιουργηθούν τεράστια προβλήµατα».Η ανθρώπινη αίσθηση και κρίση παραµένουν, προς το παρόν, αδύνατο να αντικατασταθούν πλήρως από τεχνολογικά εργαλεία. Η ικανότητα να αισθανόµαστε έναν σεισµό είναι τελικά ένα πολύπλοκο φαινόµενο, που εξαρτάται από τη σωµατική κατάσταση και τη δραστηριότητά µας, το περιβάλλον και τη θέση µας, την ψυχολογική µας προδιάθεση, τον τύπο και την ένταση του σεισµού, καθώς και τη συχνότητα της έκθεσης και την εµπειρία. Οι «never feelers» δεν είναι απλώς αφηρηµένοι ή αδιάφοροι, αποτελούν µια υπαρκτή και επιστηµονικά ενδιαφέρουσα κατηγορία ανθρώπων, που «φωτίζει» το πώς συνδυάζεται η επιστήµη µε την ανθρώπινη εµπειρία.
