Η αποδοχή του αιτήματος του Πάνου Ρούτσι και των υπόλοιπων συγγενών των θυμάτων της τραγωδίας στα Τέμπη, από την αρμόδια εισαγγελία της Λάρισας, για την εκταφή και τη διενέργεια τοξικολογικών εξετάσεων, στις σορούς, έχει σημαντικές προεκτάσεις σε νομικό, κοινωνικό και ηθικό επίπεδο. Οι δικαστικές αρχές της Λάρισας έκριναν τα αιτήματα βάσιμα και προχώρησαν στην έκδοση σχετικής απόφασης, επιτρέποντας τη διενέργεια των τοξικολογικών εξετάσεων από αρμόδιους πραγματογνώμονες, όπως προβλέπει η νομοθεσία. Το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο επιτρέπει τη διεξαγωγή εκταφής και τοξικολογικών εξετάσεων όταν υφίστανται βάσιμες αμφιβολίες σχετικά με τα αίτια θανάτου. Οι συγκεκριμένες εξετάσεις δύνανται να συμβάλουν στη διαλεύκανση των περιστάσεων, αποκαλύπτοντας πιθανά στοιχεία για παραβάσεις ή αμέλειες, ενώ εγκρίνονται ύστερα από εισαγγελική απόφαση και αιτήματα οικογενειών ή ενδιαφερομένων μερών. 

Tοξικολογικές εξετάσεις: Τι συμπληρωματικά στοιχεία μπορούν να δώσουν

Σε νομικό επίπεδο, η διαδικασία εκταφής και τοξικολογικής ανάλυσης προβλέπεται από το ισχύον νομικό πλαίσιο όταν υφίστανται τεκμηριωμένες αμφιβολίες ή ανεξήγητα ερωτήματα σχετικά με την αιτία θανάτου. Οι εξετάσεις αυτές μπορούν να ρίξουν φως σε κρίσιμα ζητήματα, ενδεχομένως αποκαλύπτοντας παρανομίες ή παραλείψεις στη διαδικασία, και διενεργούνται με εισαγγελική εντολή, ύστερα από αίτημα συγγενών ή άλλων ενδιαφερομένων.

Οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν πως είναι σχεδόν αδύνατον, με βάση τις εξετάσεις και τις αναλύσεις που μπορούν να διενεργηθούν αυτή τη χρονική στιγμή, να απαντηθεί με βεβαιότητα αν το θύμα έχασε τη ζωή του κατά τη σύγκρουση ή αν κάηκε ζωντανό από την πυρκαγιά που ακολούθησε. Τέτοια συμπεράσματα θα μπορούσαν να εξαχθούν μόνο μέσα από εργαστηριακές εξετάσεις που θα είχαν πραγματοποιηθεί άμεσα, κατά τον εντοπισμό των σορών.

Στην παρούσα φάση, αυτό που ενδεχομένως μπορεί να μελετηθεί –ανάλογα πάντα με τον τρόπο ταφής και τη διατήρηση των σορών– είναι οι κακώσεις. Ωστόσο, αυτές θα έπρεπε να έχουν καταγραφεί κατά την αρχική νεκροψία-νεκροτομή, τουλάχιστον στις περιπτώσεις όπου ήταν εφικτό να γίνει τέτοια εξέταση.

Σε αυτό το στάδιο μπορούν να πραγματοποιηθούν τοξικολογικές εξετάσεις, οι οποίες ενδεχομένως - σύμφωνα με τους αρμοδίους - να προσφέρουν πρόσθετα στοιχεία για ουσίες που υπήρχαν στον οργανισμό των θυμάτων όσο ήταν ακόμα εν ζωή. 

Ακόμα πιο σύνθετο είναι το ερώτημα κατά πόσο είναι εφικτό να εντοπιστούν ίχνη οργανικών διαλυτών, όπως το ξυλόλιο ή το τολουόλιο, στους ιστούς, δυόμισι χρόνια μετά την ταφή. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι οι διαλύτες, ως λιπόφιλες ουσίες, έχουν την ικανότητα να ανακατανέμονται στον λιπώδη ιστό και στο δέρμα, γεγονός που ενδέχεται να επιτρέψει την ανίχνευσή τους σε βάθος χρόνου.

Σύμφωνα με τη διαθέσιμη επιστημονική τεκμηρίωση, αν η δειγματοληψία είχε πραγματοποιηθεί αμέσως μετά τον εντοπισμό των σορών και υπό κατάλληλες συνθήκες –όπως η χρήση αεροστεγών δοχείων– θα υπήρχε πιθανότητα ανίχνευσης των συγκεκριμένων ουσιών, εφόσον πράγματι υπήρχαν, έστω και σε χαμηλότερες συγκεντρώσεις λόγω της φωτιάς και των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύχθηκαν.

Αιτήματα εκταφής: Οι προϋποθέσεις - Πώς επηρεάζει τη δίκη

Στην Ελλάδα, η εκταφή και μεταφορά οστών πραγματοποιείται μετά από τρία έτη, εκτός εάν χορηγηθεί ειδική άδεια για ανακριτικούς σκοπούς. Πριν από το ελάχιστο όριο των τριών ετών και χωρίς εισαγγελική εντολή, τα συγγενικά πρόσωπα δεν δύνανται να προβούν σε εκταφή. Πρακτικά, μετά την 28η Φεβρουαρίου 2026, όταν συμπληρωθούν τρία χρόνια από το τραγικό συμβάν, οι οικογένειες μπορούν να προχωρήσουν σε εκταφή.

Η επίδραση στην πορεία της ανάκρισης εξαρτάται από τη φύση του εκάστοτε αιτήματος εκταφής. Σύμφωνα με ανακοίνωση της Εισαγγελίας Αρείου Πάγου, εξετάζονται τα αιτήματα που στοχεύουν στην επαλήθευση και πιστοποίηση της ταυτότητας των σορών που παραδόθηκαν προς ενταφιασμό κατά τη διάρκεια της αυτεπάγγελτης προανάκρισης.

Το αίτημα που εγκρίθηκε για λόγους ταυτοποίησης δεν επηρεάζει την εξέλιξη της υπόθεσης των Τεμπών, καθώς είναι ανεξάρτητο από το σιδηροδρομικό δυστύχημα και δεν σχετίζεται με τη δικογραφία.

Καθυστέρηση στην πορεία της υπόθεσης θα προκύψει μόνο εάν εγκριθεί αίτημα εκταφής για διαπίστωση, παραδείγματος χάριν, ουσιών που αποδεικνύουν παρουσία παράνομου φορτίου, αφού κάτι τέτοιο αφορά την κύρια δικογραφία. Σε τέτοια περίπτωση, ο νόμος καθορίζει ότι εάν ο εισαγγελέας διατάξει ή το αρμόδιο δικαστικό συμβούλιο εγκρίνει συμπληρωματική ανάκριση, ο ανακριτής υποχρεούται να την ολοκληρώσει εντός τριάντα ημερών από την παραλαβή της δικογραφίας.

Αξιοπιστία και δυνατότητες ανάλυσης

Στη σημερινή φάση, ανάλογα με τη μέθοδο ταφής και την κατάσταση των νεκρών σωμάτων, δύνανται να εξεταστούν αποκλειστικά οι κακώσεις που φέρουν οι σοροί, κάτι που είχε διερευνηθεί κατά την αρχική νεκροτομή όπου ήταν εφικτό. Σύμφωνα με ιατροδικαστικές πηγές, σε αυτό το στάδιο μπορούν να πραγματοποιηθούν τοξικολογικές εξετάσεις που ενδέχεται να παράσχουν συμπληρωματικά δεδομένα για ουσίες που υπήρχαν στον οργανισμό κατά τη διάρκεια ζωής των θυμάτων.

Εάν - σύμφωνα με σχετική επιστημονική βιβλιογραφία - η δειγματοληψία πραγματοποιείτο άμεσα μετά τον εντοπισμό των σορών, ιδίως υπό ειδικές συνθήκες με αεροστεγή δοχεία, θα ήταν πιθανώς ανιχνεύσιμες αυτές οι ουσίες εφόσον υπήρχαν, αν και πιθανότατα σε μειωμένες συγκεντρώσεις λόγω της υψηλής θερμοκρασίας από την πυρκαγιά.

Μετά την πάροδο του συγκεκριμένου χρονικού διαστήματος, θεωρείται από τους ειδικούς θεωρητικά απίθανο, αλλά όχι αδύνατο, να εντοπιστούν συγκεντρώσεις διαλυτών σε υπολείμματα ιστών, οστά ή οδοντοστοιχία. Εάν υπάρχουν, οι συγκεντρώσεις τους θα είναι τόσο χαμηλές που θα απαιτηθεί ιδιαίτερα ευαίσθητος εξοπλισμός προηγμένης τεχνολογίας για την ανίχνευσή τους. Όλα αυτά εξαρτώνται επίσης από τον τρόπο ενταφιασμού.