Η μοναξιά των ανθρώπων φαίνεται πως είναι η βασική αιτία που τα social media τα επόμενα χρόνια θα συνεχίσουν την ανοδική τους πορεία και μάλιστα με ακόμα μεγαλύτερες δυνατότητες και πιο σύγχρονα εργαλεία. Αν αναλογιστούμε ότι το 65,7% του παγκόσμιου πληθυσμού της γης είναι αυτή τη στιγμή χρήστες, εύκολα καταλαβαίνει κάποιος ότι η συνήθεια της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι σίγουρο ότι θα υπάρχει για πολλά, πολλά ακόμα χρόνια.
Αυτό που όμως θα αλλάξει, είναι τα εργαλεία πρόσβασης που θα χρησιμοποιούμε στο μέλλον. Η τεχνολογική εξέλιξη σύμφωνα με τους ειδικούς θα είναι ραγδαία και στην ουσία θα βοηθήσει αυτή μας η συνήθεια να γίνει ακόμα πιο εθιστική.
Social Media: Πώς ξεκίνησαν όλα
Πάμε να δούμε με μια σύντομη αναδρομή για το πως ξεκίνησαν όλα… Όταν πριν από χρόνια στα γραφεία μας είχαμε τους μεγάλους υπολογιστές με τις οθόνες που στο πίσω μέρος τους υπήρχε ενσωματωμένο ένα τεράστιο κουτί σίγουρα δεν είχαμε φανταστεί όλα όσα θα ζούσαμε σήμερα. Και όμως από τότε έκαναν δειλά – δειλά την εμφάνιση τους τα κοινωνικά δίκτυα με στόχο - τι άλλο; - Nα «συνδέσουν» τους ανθρώπους μεταξύ τους.
Στα 90s το πρώτο μεγάλο social media
Το πρώτο μεγάλης κλίμακας κοινωνικό δίκτυo εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’90 και συγκεκριμένα ήταν το SixDegrees (1997), εμπνευσμένο από τη θεωρία των έξι βαθμών διαχωρισμού, η οποία αρχικά προσδιορίστηκε από τον Frigyes Karinthy (Adeyemo, 2018). Η θεωρία υποστήριζε ότι ο καθένας απέχει έξι ή λιγότερες κοινωνικές συνδέσεις από τους άλλους (Jones, 2015). Δημιουργήθηκε για να διευκολύνει την επικοινωνία με άλλους, να καλλιεργεί σχέσεις και να αναπτύσσει το κοινωνικό δίκτυο του καθενός. Ο ιστότοπος χρησιμοποιούσε τη λεγόμενη «τεχνολογία μηχανής σύνδεσης», που επέτρεπε στα μέλη να χρησιμοποιούν προσωπικές και επαγγελματικές σχέσεις για να κάνουν νέες επαφές, να μοιράζονται πληροφορίες και να δημιουργούν κοινότητες ειδικού ενδιαφέροντος (Cleary & Hanrahan, 1999). Ακολούθησαν τα LiveJournal (1999) και Friendster (2002), που έδειξαν ότι η δημόσια ταυτότητα στο διαδίκτυο μπορεί να γίνει κοινή εμπειρία. Μετά ήρθε το MySpace (2003) το οποίο έβαλε στο παιχνίδι τη μουσική και την παραμετροποίηση του προφίλ, ανοίγοντας τον δρόμο στη κουλτούρα των δημιουργών.
Το Facebook «άλωσε» τις ζωές μας
Η «επέλαση» όμως του Facebook το 2004 ήταν που στην κυριολεξία «άλωσε» τη ζωή μας. Αν και στην αρχή είχε πολλούς αρνητές που το σνόμπαραν για να νιώθουν ξεχωριστοί, ακόμα και τα πιο δύσκολα «κάστρα» έπεσαν με τον καιρό καθώς το facebook απέδειξε ότι είναι πολυδιάστατο και όλοι κάτι είχαν να ωφεληθούν. Έφερε ανθρώπους πιο κοντά, ξαναζέστανε πεθαμένες φιλίες, έδωσε παρηγοριά, έγινε βήμα για να πει κάποιος την άποψη του και το βασικότερο από όλα έγινε απαραίτητο.
Ένα χρόνο αργότερα ήρθε το YouTube (2005) που όπως φάνηκε ήρθε για να μείνει ενώ ακολούθησε το Twitter το 2006 που στην πορεία έγινε X. Η δεύτερη «σοσιαλμιντιακή» επανάσταση φαίνεται πως έγινε με το Instagram το 2010 που αρχικά βάλθηκε να μας κάνει όλους φωτογράφους προτρέποντας μας να καταγράφουμε «στιγμές». Το Snapchat το 2011 απέκτησε το δικό του κοινό, ενώ το TikTok από το 2016 μέχρι και σήμερα «δίνει ρέστα» μεγαλώνοντας καθημερινά τη λίστα με τους χρήστες του.
Σταύρος Καπερώνης: Περάσαμε από το "συνδέομαι με τους φίλους μου" στο "προσαρμοσμένο περιεχόμενο στις ανάγκες μου"
Όπως μας εξηγεί ο Σταύρος Καπερώνης, UX | UIdesignerexpert, Επίκουρος Καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, «συμπυκνώνοντας την 25ετία σε μία φράση θα λέγαμε ότι περάσαμε από το, "συνδέομαι με τους φίλους μου", στο "προσαρμοσμένο περιεχόμενο στις ανάγκες μου", μετατοπίζοντας το κέντρο βάρους από το δίκτυο στον αλγόριθμο. Στην αρχή αντιμετωπίστηκαν με μείγμα ενθουσιασμού, σκεπτικισμού, περιέργειας και καχυποψίας. Η δημόσια συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από την ιδιωτικότητα και τη διαδικτυακή ευγένεια. Παρά ταύτα, ΜΜΕ, πολιτική και διαφήμιση τα υιοθέτησαν γρήγορα: Η αμφίδρομη διάδραση και η "ζωντανή" μέτρηση απήχησης ήταν πρωτόγνωρες. Το mobile first έβαλε το κινητό στην τσέπη των χρηστών, το ατέρμονο scroll μεγιστοποίησε τον χρόνο και συνήθεια, και το διαφημιστικό μοντέλο χρηματοδότησε δωρεάν υπηρεσίες, εργαλεία για δημιουργούς και στόχευση επιχειρήσεων. Τα Social Media αποτέλεσαν το σύστημα επικοινωνίας που περιλαμβάνει ενημέρωση και ψυχαγωγία μέχρι αγορές και εξυπηρέτηση».
Οι χρήστες των social media σε αριθμούς σήμερα
Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις που έγιναν τον Ιούλιο του 2025, παγκοσμίως 5,41 δισ. χρήστες είναι ενεργά μέλη των social media. Περισσότεροι δηλαδή από τον πληθυσμό της γης ανήκουν σε κάποιο από τα κοινωνικά δίκτυα. Συγκεκριμένα, το Facebook αριθμεί 3,07 δισ. χρήστες, το Instagram 3 δισ. το you tube 2,7 δισ. χρηστών και ακολουθούν το TikTok με 1,59 δισ. και το X (Twitter) με 0,61. Στη χώρα μας φαίνεται πως είμαστε φανατικοί των social καθώς 7,32 εκατ. είναι χρήστες σύμφωνα με έρευνα που έγινε στις αρχές του 2025. Στην Ελλάδα φαίνεται πως καταγράφεται υψηλή διείσδυση, με βάρος σε Instagram, Facebook, TikTok και YouTube.
Όπως μας εξηγεί ο καθηγητής Σταύρος Καπερώνης, UX | UIdesignerexpert, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού, Πάντειο Πανεπιστήμιο, το κάθε κοινωνικό κανάλι έχει χαράξει τη δική του πορεία, «το TikTok κερδίζει σε χρόνο χρήσης και έχει μεγάλη επιρροή στους νεότερους, αλλά το Facebook παραμένει το μεγαλύτερο σε απόλυτους χρήστες και κρίσιμο για κοινότητες/commerce. Φυσικά η αλήθεια είναι πιο σύνθετη καθώς μιλάμε για διαφορετικούς ρόλους και θα λέγαμε ότι το Facebook δεν πεθαίνει αλλά μετασχηματίζεται καθώς παραμένει στιβαρό αλλά στάσιμο εδώ και πολλά χρόνια όσο αφορά την εμπειρία που βιώνει ο χρήστης και την εμφάνιση του. Το TikTok έχει άλλο ρόλο και διαφορετική ηλικιακή εμπλοκή (νέους ηλικιακά). Διαθέτει εντυπωσιακό αλγόριθμο στην προσαρμογή των προτιμήσεων των χρηστών και με γρήγορες εναλλαγές εικόνας και βίντεο.
Πόσο εφικτή είναι όμως από τεχνικής άποψης η απαγόρευση για ανηλίκους;
«Είναι εφικτή, αν συνδυαστεί πολυεπίπεδα, όπως επαλήθευση ηλικίας, έλεγχος συσκευής και πολιτικές πλατφορμών. Στην Ελλάδα, το KidsWallet κάνει ακριβώς αυτό, δηλαδή παρέχει επαλήθευση ηλικίας μέσω TAXISnet (όχι από χειροκίνητη δήλωση), γονικό έλεγχο (όρια, ζώνες, μπλοκάρισμα εφαρμογών) σε επίπεδο συσκευής, με σταδιακή διασύνδεση σε ιστότοπους/υπηρεσίες που θα ζητούν απόδειξη ηλικίας κάνοντας την όποια προσπάθεια δήλωσης ψευδών στοιχείων πιο δύσκολη. Η χρήση των εργαλείων στο KidsWallet είναι εύκολη από τους γονείς προκειμένου να ορίσουν περιορισμούς από τις έτοιμες «ζώνες» (Ύπνος, Σχολείο), όρια/κλείδωμα ανά εφαρμογή (TikTok/Instagram/YouTube κ.λπ.) και στατιστικά χρήσης εβδομαδιαίως που διαθέτει η εφαρμογή. Φυσικά πάντα υπάρχουν τεχνικές δυνατότητες παράκαμψης των δικλίδων ασφαλείας και γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος και επίβλεψη των γονέων».
Τα social μεγάλωσαν. Εμείς; Οφέλη, ρίσκα και τι σημαίνει «υγιής χρήση», από τη δικτύωση στους αλγόριθμους
Τα χρόνια πέρασαν και τα Social Media μεγάλωσαν σε ηλικία. Το ερώτημα είναι εάν μεγαλώσαμε και εμείς μαζί τους; Εάν δηλαδή αποκτήσαμε την ωριμότητα που απαιτείται έτσι ώστε να τα χρησιμοποιούμε μόνο προς όφελος μας.
Τα social media θα μας πει ο κ. Καπερώνης «Δεν είναι δαίμονες ούτε σωτήρες. Είναι υποδομές οι οποίες με σωστό σχεδιασμό και ώριμη χρήση, μεγιστοποιούν το όφελος και περιορίζουν τον κίνδυνο. Το στοίχημα της επόμενης δεκαετίας είναι να γίνουν πιο ανθρώπινα, να σέβονται τον χρόνο μας, τη σκέψη μας και κυρίως τα παιδιά μας. Θα πρέπει να μάθουμε ή να επιβάλουμε τον περιορισμό του υπερβολικού χρόνου κατανάλωσης/doomscrolling, την παραπληροφόρηση και τον εκφοβισμό. Από την άλλη είναι σημαντικό να ενταχθούμε σε κοινότητες, να ενισχύσουμε τη μάθηση, την πρόσβαση σε αγορές/εργασία, και τη συμμετοχή στον δημόσιο διάλογο. Πρέπει να υπάρχει συνειδητή χρήση, διαφάνεια των αλγορίθμων και εργαλεία προστασίας. Επειδή τα κοινωνικά δίκτυα είναι επιχειρήσεις θα πρέπει να αναλάβουμε την προσωπική ατομική μας ευθύνη και να μην ελπίζουμε στην ευαισθησία των οργανισμών αυτών. Ας μην ξεχνάμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα δημιούργησαν και μια οικονομία δημιουργών, γνωστοί ως influencers. Μικρές επιχειρήσεις, με χαμηλό κόστος εισόδου, αλλά ξεκάθαρο όφελος. Για τη «γκρίζα ζώνη», η ΕΕ έχει εισαγάγει εργαλεία όπως το DAC7 (υποχρεωτική αναφορά πλατφορμών στις φορολογικές αρχές για έσοδα πωλήσεων/συναλλαγών). Το πλαίσιο υπάρχει το ζητούμενο είναι η εφαρμογή (διασταυρώσεις πληρωμών, τιμολόγηση, σήμανση διαφήμισης)».
Τι να περιμένουμε στο μέλλον;
«Τα feeds να γίνονται προσωποποιημένα από AI agents που καταλαβαίνουν τι περιεχόμενο/προσφορές/συνοψίσεις χρειάζεται ο χρήστης πριν το ψάξει. Η εικόνα/βίντεο/ήχος που είναι προϊόν ΑΙ θα φέρει σήμανση/υδατογραφήματα. Η χρήση θα μετατοπιστεί σε μικρές, ιδιωτικές κοινότητες και social commerce με αγορές μέσα στην εφαρμογή και υποστήριξη από bots. Οι πλατφόρμες θα ανοίξουν πύλες σε κρατικά eID/age-tokens (π.χ. Kids Wallet) για την παιδική προστασία και υγιείς προεπιλογές. Πρόσβαση στα social media μέσω γυαλιών και σταδιακή υποκατάσταση ορισμένων χρήσεων από γυαλιά/AR και ενίσχυση των gesture κινήσεων. Θεωρώ ότι θα υπάρχουν για πολλά χρόνια ίσως με διαφορετική μορφή. Προσωπικά πιστεύω ότι μια σημαντική αδυναμία του ανθρώπου είναι ότι δεν μπορεί να ζήσει μόνος του και είναι σημαντικό το κομμάτι της αποδοχής, δηλαδή να ανήκει κάπου. Αυτή ακριβώς την αδυναμία καλύπτουν τα κοινωνικά δίκτυα, να ανήκεις κάπου και να είσαι αποδεκτός. Πιθανότερος μετασχηματισμός να αποτελέσει η μετάβαση από κλειστές εφαρμογές σε ανοικτά πρωτόκολλα και από οθόνες σε περιβάλλοντα AR/φωνή/αυτοκίνητο/συσκευές. Σήμερα κυριαρχεί το κινητό, αλλά το αύριο θα περιλαμβάνει γυαλιά ως κινητό, μεγάλη οθόνη για θέαση, wearables/φωνή/AR για γρήγορες ροές. Το σημαντικό όμως στο μέλλον δεν θα είναι η συσκευή, αλλά το συνολικό οικοσύστημα εμπειρίας».
Η δυναμική των social media σήμερα, ανά κοινωνικό κανάλι:
Facebook: μεγάλη κλίμακα σε ομάδες & marketplace. Ισχυρότερο σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Instagram: ενοποιημένο οικοσύστημα εικόνας/βίντεο (Reels), δημιουργοί & social commerce.
YouTube: long-form + Shorts, αναζήτηση/εκπαίδευση, streaming όχι λήψεις
TikTok: κορυφαίο σε engagement και ανακάλυψη, ειδικά στους νέους.
X (Twitter): πραγματικός χρόνος για ειδήσεις/δημόσιο διάλογο.
En
