Δεν είναι καθόλου λίγο ο κορυφαίος Έλληνας καθηγητής Κοινωνιολογίας, Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, προερχόμενος από την Αριστερά, όχι μόνο να εκλέγεται ως τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, αλλά ο ίδιος να εξάρει την κοινωνική σημασία, την διανοητική αξία και την πνευματική λάμψη του εν λόγω κορυφαίου Ιδρύματος της χώρας μας, το οποίο έχει δεχθεί, κατά καιρούς, ουκ ολίγες φραστικές επιθέσεις και προσπάθειες υποτίμησή του.
Κωνσταντίνος Τσουκαλάς: Tο διακύβευμα της σύγχρονης πλανητικής εποχής μας είναι "ή όλοι μας ή κανείς"
Κατά τη Δημόσια Συνεδρία Υποδοχής του ως τακτικού μέλους της Ακαδημίας Αθηνών, ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, ένας από τους πλέον σπουδαίους πανεπιστημιακούς δασκάλους της χώρας μας, δεν μάσησε τα λόγια του ούτε χαρίστηκε στα κουτσομπολιά του συρμού: «Δεν είναι εύκολο να βρω λόγια για να εκφράσω τη βαθειά συγκίνηση που νοιώθω σήμερα. Η Ακαδημία Αθηνών που μου έκανε την ύψιστη τιμή να με εκλέξει ως μέλος της είναι ο κορυφαίος πνευματικός θεσμός της χώρας. Η Ακαδημία όμως δεν είναι απλώς ένας θεσμός. Είναι και μια ζώσα πραγματικότητα. Ένας τόπος ικανός να παράγει νέα γνώση, να παροτρύνει στην αναζήτηση απαντήσεων σε αδιατύπωτα ακόμα ερωτήματα. Και για μένα προσωπικά είναι επίσης και κάτι «άλλο». Κάτι ακόμα πιο πολύτιμο ίσως. Είναι ένας τόπος που έμμεσα έχει συμβάλει ενεργά στη δική μου ατομική αυτογνωσία, ένας τόπος που ζωντανεύει μέσα μου μια σειρά από αξέχαστες προσωπικές αναμνήσεις».
Ο θαυμάσιος αυτός άνθρωπος της έρευνας, της σκέψης και της γνώσης, ακαδημαϊκός, πλέον, τόλμησε επίσης τα παρακάτω λόγια, χωρίς τον παραμικρό δογματισμό ή/και ιδεολογικό ενδοιασμό: «Ήδη όμως από το τέλος της περασμένης χιλιετίας, τα πράγματα είχαν αρχίσει να αλλάζουν. Όλα τα αυτονόητα και «κανονικά» νοηματικά σχήματα συνοδεύονταν πια από ένα μεγάλο ερωτηματικό. Ακόμα και οι αμετακίνητες βεβαιότητες και «κατακτήσεις» του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού έμοιαζαν να τίθενται υπό αμφισβήτηση. Η άκρατη συστημική «αισιοδοξία» που θεμελιώνονταν στην παντοδυναμία του ελευθέρου λόγου, έχει αρχίσει να κλονίζεται. Κανείς πλέον δεν τολμά να ισχυρίζεται μετά λόγου γνώσεως πως οι κοινωνίες είναι πάντα δυνατόν να οδεύουν προς το «καλύτερο». Μοιραία λοιπόν υπό τις νέες αυτές συνθήκες, μετατοπίζονταν αποφασιστικά η πανάρχαια συζήτηση για το «δέον γενέσθαι», και μαζί με αυτήν ο προβληματισμός γύρω από την έννοια της «προόδου». Το μέλλον δεν εμφανίζονταν πλέον απλά ως απρόβλεπτο. Αναδεικνύονταν σε αόριστο και ανοριοθέτητο διακύβευμα. Ακόμα και όταν έμοιαζαν να διατηρούνται ζωντανές, οι μείζονες πολιτικές και ιδεολογικές συγκρούσεις που σφράγιζαν το δυτικό κόσμο από το τέλος του 18ου αιώνα μέχρι το τέλος του 20ου δεν αντιστοιχούσαν πλέον σε ασύμβατες μεταξύ τους εναλλακτικές προτάσσεις. Τόσο η ιστορική αντιπαράθεση ανάμεσα στη «Δεξιά» και την «Αριστερά» όσο και η μεταγενέστερη διαφοροποίηση ανάμεσα στη «συντήρηση» και τη «μεταρρύθμιση» είχαν παψει να εκφράζουν σαφώς αλληλοαποκλειομενα κοινωνικά προστάγματα».
Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς αναμετρήθηκε διανοητικά με την ίδια την Ύβρη: «Αυτή ακριβώς είναι η πεμπτουσία της αρχαιοελληνικής Ύβρης. Είναι μια ακόρεστη επίδειξη μιας δύναμης που υπερβαίνει τα τρέχοντα ήθη, η έμπρακτη παραβίαση του κάθε μέτρου, ανθρώπινου ή θεέου. Είναι η παρανοϊκή αυτάρκεια όσων δεν ξέρουν να συμβιβάζονται με τα όριά τους. Είναι η παράνοια όσων επιχειρούν να αντικαταστήσουν τις θειες δυνάμεις με τη δική τους ακόρεστη βούληση. Είναι ο παραλογισμός όσων επιδιώκουν να υπερβούν τη φυσική τους θνητότητα. Είναι δηλαδή ο,τι παραμένει από όσους βαυκαλίζονται πως μπορούν να οικοδομήσουν τον εαυτό τους αψηφώντας όχι μόνο τους Θεούς αλλά και τους δαίμονες. Και γιαυτο ακριβώς θα πρέπει να τιμωρηθούν. Η Ύβρις οδηγεί στη Νέμεση. Ο μύθος του Ίκαρου είναι χαρακτηριστικός. Παρασυρμένος από την ύβρη μιας ελευθερίας χωρίς όρους και όρια, ο γιος του Δαίδαλου θέλησε να ανταγωνιστεί τη ίδια του την ανθρώπινη φύση. Θέλησε να πετάξει ψηλότερα απ’ ό,τι του το επέτρεπαν τα εύθραυστα κέρινα φτερά του. Δεν δίσταζε μπροστά σε τίποτε και προσέβλεπε στα πάντα».
Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς δεν θα μπορούσε, βεβαίως, στην κατακλείδα της σπουδαίας του ομιλίας στην Ακαδημία Αθηνών, να μην είναι συγκλονιστικά σκεπτόμενος, διανοούμενος με την πιο “γεμάτη” έννοια της κακοποιημένης αυτής λέξης, απρόβλεπτα διορατικός και ένας συγκινητικά και πλήρως κοινωνικοποιημένος συνάνθρωπος:
«Το νέο κοινωνικό συμβόλαιο για μια άλλη ανθρωπότητα, για μια άλλη ανθρώπινη ανθρωπότητα, δεν μπορεί να αναφέρεται ούτε σε αυτό που πιστεύουμε πως υπάρχει, ούτε σε εκείνο που «κληρονομήσαμε» από τους προγόνους μας, ούτε σε αυτό που δεν επιτρέπεται να γίνει, ούτε όμως απλώς σε αυτό που δεν υπάρχει ακόμα. Το σημερινό πλανητικό διακύβευμα δεν αντιπαραθέτει πια συντηρητικούς και μεταρρυθμιστές, δεξιούς και αριστερούς, φτωχούς και πλούσιους, ορθολογιστές και παραλογιζόμενους. Το πραγματικό δίλλημα των σκεπτόμενων σήμερα ανθρώπων συνοψίζεται στην ανάγκη να επιλέξουμε ανάμεσα στο "όλοι μας" και στο "κανείς"».
En
