Σοκ προκαλεί η αποκάλυψη ότι επτά κλινικές στην Ελλάδα είχαν λάβει σπέρμα από Δανό δότη που έφερε μια εξαιρετικά επικίνδυνη γενετική μετάλλαξη, η οποία αυξάνει δραματικά τον κίνδυνο καρκίνου στα παιδιά. Σύμφωνα με τη μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα, ο δότης, εν αγνοία του, ήταν φορέας της μετάλλαξης TP53, με αποτέλεσμα το σπέρμα του να χρησιμοποιηθεί σε πολλές χώρες της Ευρώπης και να οδηγήσει στη γέννηση τουλάχιστον 197 παιδιών, ανάμεσά τους και ελληνόπουλα.

Στην Ελλάδα έχουν ήδη εντοπιστεί τέσσερα παιδιά που φέρουν τη μετάλλαξη, τρία από την ίδια οικογένεια, ενώ ένα από αυτά πάσχει από καρκίνο. Η υπόθεση άρχισε να ξετυλίγεται το 2020, όταν Έλληνας γιατρός, ειδικός στον παιδικό καρκίνο, εντόπισε τη μετάλλαξη στα τρία αδέλφια που είχαν προέλθει από εξωσωματική γονιμοποίηση με σπέρμα του συγκεκριμένου δότη. Τα στοιχεία που ακολούθησαν προκάλεσαν ακόμη μεγαλύτερη ανησυχία, καθώς το 2023 εντοπίστηκε και τέταρτο παιδί στη χώρα μας.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος της Δανίας παραδέχθηκε ότι ο δότης είχε περάσει όλους τους προβλεπόμενους ελέγχους, αλλά η μετάλλαξη δεν μπορούσε να ανιχνευθεί προληπτικά. Μάλιστα, αναγνώρισε ότι το σπέρμα του χρησιμοποιήθηκε υπερβολικά πολύ σε ορισμένες χώρες, ενώ ορισμένα από τα παιδιά που γεννήθηκαν έχουν ήδη αναπτύξει καρκίνο ή και περισσότερους από έναν τύπους καρκίνου, με τραγικές απώλειες σε πολύ μικρή ηλικία.

Γιατροί από διάφορες χώρες έστειλαν προειδοποιήσεις στην Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Γενετικής όταν παρατήρησαν αυξημένα κρούσματα καρκίνου σε παιδιά με κοινό δότη. Σήμερα, ο αριθμός των παιδιών που έχουν τη μετάλλαξη εκτιμάται ότι ξεπερνά τα 197, με τις πραγματικές διαστάσεις της υπόθεσης να παραμένουν υπό διερεύνηση.

Τι δείχνουν τα στοιχεία για κάθε χώρα

Στο Βέλγιο, το υλικό του διανεμήθηκε σε 14 κλινικές και χρησιμοποιήθηκε από 38 γυναίκες, με αποτέλεσμα τη γέννηση 53 παιδιών, υπερβαίνοντας το εκεί νομικό όριο των έξι οικογενειών ανά δότη.


Στην Ισπανία, όπου το σπέρμα του πουλήθηκε σε τέσσερις κλινικές, οι αρχές επιβεβαιώνουν 35 γεννήσεις. Από τα 25 παιδιά που εξετάστηκαν, τρία βρέθηκαν φορείς της μετάλλαξης και ένα έχει ήδη εμφανίσει νόσο.

Στην Ελλάδα, επτά κλινικές προμηθεύτηκαν το σπέρμα του «Kjeld», όμως οι αρμόδιες αρχές επικαλούνται νομικά κωλύματα και δεν δίνουν στοιχεία. Έλληνας παιδοογκολόγος, που μίλησε ανώνυμα στο ebu.ch, έχει εντοπίσει τη μετάλλαξη TP53 σε τέσσερα παιδιά που συνελήφθησαν μέσω IVF (εξωσωματική γονιμοποίηση) από τον ίδιο δότη· δύο από αυτά νοσούν από καρκίνο.

Στη Γερμανία το σπέρμα του οδήγησε στη γέννηση δύο παιδιών, ένα εκ των οποίων είναι άρρωστο.

Από τη Σουηδία, τουλάχιστον οκτώ γυναίκες αναζήτησαν θεραπείες στο εξωτερικό με το σπέρμα του, με τον ακριβή αριθμό παιδιών να παραμένει άγνωστος — όμως υπάρχουν επιβεβαιωμένα περιστατικά παιδιών που δίνουν μάχη με τον καρκίνο.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία των δανικών αρχών, το σπέρμα του Δότη 7069 διακινήθηκε ακόμη σε Ιρλανδία, Πολωνία, Αλβανία και Κόσοβο, χωρίς ωστόσο να καταγραφούν γεννήσεις, ενώ δεν υπάρχουν επίσημες απαντήσεις από Κύπρο, Γεωργία, Ουγγαρία και Βόρεια Μακεδονία.

Το ζήτημα αναδεικνύει ένα κενό στη διεθνή νομοθεσία: πουθενά στον κόσμο δεν υπάρχει σαφές, καθολικό όριο στον αριθμό των παιδιών που μπορεί να αποκτηθούν από έναν και μόνο δότη σπέρματος.

Το προφίλ του «Δότη 7069»

Πίσω από την ταυτότητα του «Δότη 7069», γνωστού ως «Kjeld», βρίσκεται ένας Δανός φοιτητής που ξεκίνησε να προσφέρει σπέρμα το 2005 στην European Sperm Bank της Κοπεγχάγης, έχοντας περάσει όλους τους ιατρικούς ελέγχους.

Η μετάλλαξη TP53, η οποία αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου, δεν μπορούσε τότε να ανιχνευθεί, καθώς εντοπιζόταν σε ελάχιστα κύτταρα.

Μέχρι το 2013, το σπέρμα του είχε χρησιμοποιηθεί για τη σύλληψη 49 παιδιών σε τουλάχιστον 33 οικογένειες στη Δανία — ξεπερνώντας τη μη δεσμευτική σύσταση που όριζε ανώτατο όριο 25 οικογενειών ανά δότη.