Εννέα χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την ημέρα που πάγωσε ολόκληρη η Κύπρος, την ημέρα του εφιάλτη. Εννέα χρόνια απουσίας, πόνου και αγώνα. Στις 14 Αυγούστου του 2005, ο «Ήλιος» έκοψε τόσο άδικα το νήμα της ζωής 121 ανθρώπων, μεταξύ των οποίων και ανήλικα παιδιά. 

Το χρονικό της αεροπορικής τραγωδίας

Η μοιραία πτήση 522 (HCY 522) της κυπριακής εταιρείας Helios Airways με αεροσκάφος τύπου Boeing 737-31S, απογειώθηκε στις 9:07 το πρωί από το αεροδρόμιο Λάρνακας. Εκτελούσε ένα από τα κλασικά δρομολόγιά του: Λάρνακα-Πράγα με ενδιάμεσο σταθμό το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος της Αθήνας. 

Στις 09:37 εισήλθε στο FIR Αθηνών, όπου έγινε αυτομάτως η ταυτοποίηση του αεροσκάφους στο ραντάρ της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας της Ελλάδας. Στις 10:07 ο Πύργος Ελέγχου του αεροδρομίου «Ελ. Βενιζέλος» επιχείρησε να επικοινωνήσει με το αεροσκάφος για να αρχίσει η διαδικασία καθόδου, χωρίς να υπάρξει ανταπόκριση. Ο Πύργος Ελέγχου συνέχισε τις επανειλημμένες κλήσεις και στη συχνότητα κινδύνου, χωρίς να καταστεί δυνατή η επικοινωνία. 

Στις 10:20 ο ελεγκτής της εναερίου κυκλοφορίας της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) τηλεφώνησε στο αεροδρόμιο Λάρνακας, απ’ όπου ενημερώθηκε ότι είχε αναφερθεί πρόβλημα στο σύστημα κλιματισμού του αεροσκάφους.

Λίγα λεπτά αργότερα, το αεροσκάφος χωρίς να επικοινωνεί, άρχισε να κάνει δεξιόστροφους κύκλους γύρω από την περιοχή Κέας, Κύθνου.

Στις 10:30 αεροσκάφη της πολεμικής αεροπορίας τίθενται σε ετοιμότητα και στις 10:55 απογειώνονται από την Αγχίαλο δυο F - 16. 

Στις 11:25 οι πιλότοι των F-16 πλησιάζουν σε κοντινή απόσταση. Ο χειριστής του πρώτου F-16 διαπίστωσε ότι ο συγκυβερνήτης ήταν πεσμένος στο πιλοτήριο, ίσως λιπόθυμος, ενώ ο κυβερνήτης δε βρισκόταν στη θέση του. Στην οπτική επαφή τους, οι χειριστές των πολεμικών αεροσκαφών διαπίστωσαν ότι οι μάσκες οξυγόνου στην καμπίνα του αεροσκάφους ήταν ενεργοποιημένες, ενώ διέκριναν ένα άτομο στο πιλοτήριο, το οποίο επιχείρησε ανεπιτυχώς να ανακτήσει τον έλεγχο του αεροσκάφους Κατευθυνόμενο προς Εύβοια, σε κάποια στιγμή το αεροπλάνο έστριψε νότια και στις 11:41 οι πιλότοι των μαχητικών είδαν τον αεροσυνοδό Ανδρέα Προδρόμου, ο οποίος είχε γνώσεις πιλότου, να προσπαθεί ανεπιτυχώς να πάρει τον έλεγχο του αεροσκάφους. 

Λίγα λεπτά αργότερα, τα καύσιμα του αεροπλάνου άρχισαν να τελειώνουν. Στις 11:50 σταμάτησε να λειτουργεί ο αριστερός κινητήρας, ενώ στις 12:00 σταμάτησε και ο δεξιός. Πέντε λεπτά αργότερα, το αεροσκάφος, με τους 121 επιβαίνοντες συνετρίβη 2,5 χιλιόμετρα έξω από το Γραμματικό, σε ορεινή, μη κατοικημένη περιοχή.

Από την σφοδρή πτώση του αεροσκάφους, ξεσπά πυρκαγιά που παίρνει διαστάσεις και καίει τη γύρω δασική περιοχή.

Ο μαύρος κατάλογος

1. Παρασκευάς Δημητρίου, 30 ετών 

2. Μαρία Ρίκκου, 27 ετών

3. Αδάμος Ευριπίδου, 61 ετών

4. Νίκη Ευριπίδου, 52 ετών

5.Ανδρούλλα Καρκανιά, 46 ετών

6. Παναγιώτης Καρκανιά, 48 ετών

7. Γεώργιος Ιακώβου, 54 ετών

8. Μαργαρίτα Ιακώβου, 46 ετών

9. Αναστάσιος Αγαθαγγέλου, 32 ετών

10. Κυριάκος Αλιούρης, 31 ετών

11. Ανδρέας Χριστοδούλου (Μαυρης), 44 ετών

12. Καλυψώ Χριστοδούλου, 42 ετών

13. Ελένη Κωνσταντίνου, 39 ετών

14. Θεοφάνης Κωνσταντίνου, 42 ετών

15. Δένα Καρακώστα, 43 ετών

16. Νίκος Καρακώστα, 53 ετών

17. Νίκος Νικολάου, 27 ετών.

18. Θέτη Νικολάου, 4 ετών

19. Νόνη Νεοκλέους, 30 ετών

20. Κώστας Χριστοδουλόπουλος, 45 ετών,

21. Φωτεινή Χριστοδουλόπουλου, 18 ετών 

22. Αναστάσιος Αναστασίου, 36 ετών

23. Στέφανη Χάσουλα, 18 ετών

24. Μαρία Καρακώστα, 43 ετών

25. Ανδρέας Καρακώστας, 46 ετών

26.Πάμπος Καζαμίας, 59 ετών

27. Πανίκος Κιτρομηλίδης, 43 ετών

28. Φάνη Καπετάνιου Κιτρομηλίδου, 42 ετών

29. Μαρίνα Νικολάου Χριστοδουλόπουλου, 43 ετών

30. Ελένη Ονησιφόρου, 27 ετών

31. Γιαννούλα Νεοφύτου, 55 ετών 

32. Μιχάλης Νεοφύτου, 28 ετών

33. Ελενα Μιχαήλ, 29 ετών 

34. Αντρη Κυπριανού, 28 ετών

35. Ευγενία Κέντα, 32 ετών

36. Σωτήρης Κατσέξου, 60 ετών

37. Μαρία Κατσέξου, 54 ετών

38. Οδυσέας Κουτσόφτα, 28 ετών 

39. Χρυσούλα Κουτσόφτα, 5 ετών 

40. Ξένια Κουτσόφτα Βρακά, 27 ετών

41. Γεώργιος Θεοφάνης

42. Μαρία Θεοφάνη

43. Αρτέμης Θεοφάνη

44. Μαρία Παπαγιάννη

45. Ιωάννης Αλεξανδρής, 37 ετών

46. Αρης Αδελίδης

47. Ιωάννης Παπαϊωάννου

48. Ευσταθία Μούσα

49. Θεόδωρος Δούνας, 38 ετών

50. Μιχαήλης Δούνα, 10 ετών

51. Βασιλική Δούνα, 8 ετών

52. Τάσος Δούνας, 5 ετών

53. Χριστίνα Τσοπανή , 34 ετών

54. Χρίστος Πυρίλης, 40 ετών

55.Αντωνία Μανώλη Πυρίλη, 36 ετών

56. Εύα Πυρίλλη, 12 ετών

57. Ξένιος Πυρίλλη, 10 ετών

58. Μάρκος Πυρίλλη, 6 ετών

59. Αντώνης Αντωνίου, 39 ετών

60. Μαρία Αντωνίου, 35 ετών

61. Χρίστος Αντωνίου, 9 ετών

62. Χριστίνα Αντωνίου, 6 ετών

63. Μιχάλης Γιωργαλλή, 51 ετών

64. Ανθούλλα Γιωργαλλή, 47 ετών

65. Αγάθη Ευριπίδου, 41 ετών

66. Ευριπίδης Ευριπίδου, 47 ετών

67. Πολίνα Ευριπίδου, 12 ετών

68. Στέφανη Ευριπίδου, 17 ετών

69. Κυριάκος Κυπριανού, 48 ετών

70. Αναστασία Κυπριανού, 44 ετών

71.Στέλλα Κυπριανού, 16 ετών 

72. Χρίστα Κυπριανού, 14 ετών 

73. Χριστόδουλος Κυπριανού, 5 ετών 

74. Τουτουντζιάν Αρα 16 ετών

75. Τουτουντζιάν Μπαριέτ 12 ετών

76.Tουτουντζιάν Χίλντα, 45 ετών

77. Tουτουντζιάν Χαγκοπ, 51 ετών 79. Ειρήνη Κωνσταντίνου, 36 ετών, Αρχ. Μακαρίου 21, Γέρι, τραπεζικός.

80. Μιχάλης Κωνσταντίνου, 39 ετών

81. Πέτρος Κωνσταντίνου, 13 ετών

82. Πολυξένη Σοφοκλέους, 30 ετών

83. Χριστόδουλος Προκοπίου, 34 ετών

84. Μαρία Πογιατζή, 23 ετών

85. Ιωάννης Παπαχριστοδούλου, 31 ετών

86. Μαίρη Γεωργίου, 42 ετών

87. Μιχάλης Κωνσταντίνου, 54 ετών

88. Καλλιόπη Κωνσταντίνου, 49 ετών

89. Χριστίνα Λαππά, 25 ετών

90. Καραπάμπας Κ

91. Αναστάσιος Κιρλακίτσης

92. Λιμπιτσούνη Ε.

93. Μιχαηλίδης Κ.

94. Γαβριηλίδου Ε. , 29 ετών 

95. Κλεόπας Νικολάου, 66 ετών

96. Δημήτριος 'Ομπασιης, 26 ετών

97. Γεώργιος Γ. ,25 ετών

98. Νίκος Νικολάου, 30 ετών

99. Γεώργιος Γεωργίου, 31 ετών

100. Ντίνα Κωνσταντινίδη

101. Αντριάνα Χρυσάνθου, 63 ετών

102. Σωτήρης Χρυσάνθου, 65 ετών

103. Νίκος Χαραλάμπους, 34 ετών

104. Κούλα Χαραλάμπους, 59 ετών

105. Κωνσταντίνα Χαραλάμπους, 6 ετών

106. Πανίκος Αναστασίου, 38 ετών

107. Μαρία Ελένη Γιασουμή, 9 ετών

108. Σύλβια Γιασουμή, 46 ετών

109. Ιάσονας Γιασουμή, 47 ετών.

110. Δήμος Ξιούρουππας, 39 ετών

111. Μαργαρίτα Ξιούρουππα, 34 ετών

112. Σοφία Ξιούρουππα, 10 ετών

113. Ιωάννα Ξιούρουππα, 9 ετών

114. Βασίλης Ρέγκο, 31 ετών

115. Περικλής Ψαρούδης, 34 ετών

Τα ονόματα των μελών του πληρώματος:

Marten Hans Jurgen, 50 ετών, κυβερνήτης

Πάμπος Χαραλάμπους, 40 ετών, συγκυβερνήτης

Λουΐζα Βουτέρη, 20-30 ετών, αεροσυνοδός

Μερόπη Σοφοκλέους, 20-30 ετών, αεροσυνοδός

Ανδρέας Προδρόμου, 20-30 ετών, αεροσυνοδός

Χάρις Χαραλάμπους, 20-30 ετών, αεροσυνοδός.

Ακολούθησε θρήνος και οδυρμός, ενώ αρκετοί εκ των συγγενών βρήκαν τη δύναμη να μεταβούν στην Αθήνα για το μακάβριο έργο της αναγνώρισης των δικών τους ανθρώπων. 

Οι επιβάτες ήταν ζωντανοί κατά τη σύγκρουση

Από το σημείο συντριβής ανασύρθηκαν 118 πτώματα, στο μεγαλύτερο μέρος τους απανθρακωμένα από την πυρκαγιά που ξέσπασε μετά την συντριβή. 

Όπως προκύπτει από την ιατροδικαστική έρευνα, ο θάνατος των συγκεκριμένων επιβατών προήλθε μόνο κατά τη συντριβή του αεροπλάνου στο Γραμματικό και όχι νωρίτερα. Ωστόσο, οι ιατροδικαστές, δεν ήταν σε θέση να απαντήσουν αν είχαν τις αισθήσεις τους ή όχι και ακόμη αν ήταν σε κατάσταση ψύξης πριν από την πρόσκρουση, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών που αναπτύχθηκαν μετά από αυτή. Οι τοξικολογικές εξετάσεις δεν έδειξαν να υπήρχε κάποια ουσία που μπορεί να ανέπνευσαν ή να κατάπιαν. Η αναγνώριση των πτωμάτων έγινε κυρίως μέσω σύγκρισης του DNA τους με δείγματα από συγγενείς πρώτου βαθμού. Όσα αναγνωρίστηκαν, μεταφέρθηκαν και τάφηκαν στην Κύπρο.

Το πόρισμα Τσολάκη 

Οι πρώτες έρευνες που διεξήχθησαν, κατέδειξαν ότι το πρόβλημα στο αεροσκάφος προκλήθηκε από απότομη αποσυμπίεση του εσωτερικού του αεροπλάνου, το οποίο είχε ιστορικό προβλημάτων στο σύστημα κλιματισμού. Περισσότερο φως στα αίτια της τραγωδίας, έριξε το πόρισμα της Ελληνικής Επιτροπής Διερεύνησης Αεροπορικών Δυστυχημάτων, υπό τον πρόεδρο τον Ακριβό Τσολάκη, στο οποίο αναφερόταν ότι ο ανθρώπινος παράγοντας ήταν η βασική αιτία της πτώσης του μοιραίου αεροσκάφους.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην τριών σελίδων «περίληψη του πορίσματος», «το ατύχημα προήλθε από ενεργά και λανθάνοντα αίτια». Τα ενεργά ήταν:

• Η παραμονή του διακόπτη συμπίεσης του αεροσκάφους στη χειροκίνητη ρύθμιση κατά τον έλεγχο πριν από την πτήση. Αυτό είχε ως επακόλουθο να μειώνονται όσο περνούσε η ώρα τα επίπεδα της ατμοσφαιρικής πίεσης και κατ' επέκταση τα επίπεδα του οξυγόνου στο εσωτερικό του αεροπλάνου.

• Τα συστήματα ελέγχου του αεροπλάνου εντόπισαν το πρόβλημα με την ατμοσφαιρική πίεση και στο πιλοτήριο ήχησε ο συναγερμός. Ωστόσο, οι πιλότοι συνέχισαν την ανοδική πορεία χωρίς να δώσουν σημασία, καθώς το προειδοποιητικό ηχητικό σήμα ήταν ίδιο με αυτό που ακούγεται και σε άλλη «ακίνδυνη» περίπτωση. Λίγο αργότερα, λόγω υποξίας, βρέθηκαν σε αδυναμία χειρισμού του αεροσκάφους, το οποίο συνέχισε την πτήση του με τον υπολογιστή και τον αυτόματο πιλότο, έως ότου εξαντλήθηκαν τα καύσιμα.

Τα «λανθάνοντα αίτια» ήταν:

• Ελλείψεις της «Ηλιος» στην οργάνωση, διαχείριση ποιότητας και στη νοοτροπία της ασφάλειας πτήσεων.

• Διαχρονική αδυναμία της Ρυθμιστικής Αρχής της Κύπρου για την εκτέλεση των υποχρεώσεών της στην επίβλεψη της ασφάλειας πτήσεων.

• Αναποτελεσματικότητα των μέτρων που πήρε η κατασκευάστρια εταιρεία «Μπόινγκ» εξαιτίας προγενέστερων συμβάντων σχετικών με τη συμπίεση στο συγκεκριμένο τύπο αεροσκαφών («Μπόινγκ 737»).

Πόρισμα Καλλή – ευθύνες... στα συρτάρια 

Στο μεταξύ, το υπουργικό Συμβούλιο στην Κύπρο διόρισε τον Μάιο του 2006 Μονομελή Διερευνητική Επιτροπή, υπό τον Παναγιώτη Καλλή, για να εξετάσει το θέμα των ευθυνών για το αεροπορικό δυστύχημα .Τον Ιανουάριο του 2007 το πόρισμα της Επιτροπής είχε ολοκληρωθεί και πήρε το δρόμο για τη Νομική Υπηρεσία, προκειμένου να μελετηθεί και να επιδοθούν τα κατηγορητήρια για την έναρξη της δίκης. 

Ωστόσο, το πόρισμα, δεν δόθηκε στη δημοσιότητα τότε, αλλά τον Δεκέμβριο του 2011, όταν το Κακουργιοδικείου στην Κύπρο είχε πλέον αποφανθεί ότι οι πέντε κατηγορούμενοι (ο Εκτελεστικός Πρόεδρος της «Ήλιος» Ανδρέας Δράκος, η εταιρεία A Jet Aviation, πρώην «Ήλιος», ο Διευθύνων Σύμβουλος της «Ήλιος» Δημήτρης Πανταζής, ο Διευθυντής Πτητικών Γιώργος Κικκίδης και ο Βούλγαρος αρχιπιλότος της εταιρείας Γιάνκο Στοϊμένοφ) ήταν αθώοι, καθώς, όπως επισημάνθηκε, με βάση τη μαρτυρία που είχε ενώπιον του το Δικαστήριο, δεν υπήρχε οποιαδήποτε πιθανότητα στοιχειοθέτησης των κατηγοριών.

Τα επτά στελέχη της Πολιτικής Αεροπορίας, εισηγείτο το πόρισμα Καλλή, έπρεπε να διωχθούν, με βάση το κεφάλαιο 154 του Ποινικού Κώδικα, άρθρο 134, σύμφωνα με το οποίο δημόσιος λειτουργός, ο οποίος εσκεμμένα παραμελεί εκτέλεση καθήκοντος, το οποίο έχει σύμφωνα με τον νόμο υποχρέωση να εκτελέσει, είναι ένοχος πλημμελήματος. Κάτι τέτοιο όμως δεν έγινε ποτέ. 

Όπως φάνηκε μετά τη δημοσιοποίηση του, το πόρισμα Καλλή απέδιδε ποινικές ευθύνες όχι μόνο στα πέντε πρόσωπα που κάθισαν στο εδώλιο του Κατηγορουμένου, αλλά σε συνολικά 12 πρόσωπα, εκ των οποίων οι επτά, ήταν στελέχη του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας της Κύπρου.

Το πόρισμα καταλογίζει επίσης σοβαρότατες ευθύνες τόσο προς την αεροπορική εταιρεία ΗΛΙΟΣ, όσο και στους χειριστές του μοιραίου Boeing. Συγκεκριμένα, εντοπίζει: 

1. Ελλείψεις του εκμεταλλευόμενου στην οργάνωση, διαχείριση ποιότητας (quality management) και στην νοοτροπία της ασφάλειας πτήσεων (safety culture) όπως κατεγράφησαν διαχρονικά σε πολυάριθμες αξιολογήσεις. 

2. Διαχρονική αδυναμία εκτέλεσης από πλευράς της Ρυθμιστικής Αρχής, των υποχρεώσεων επίβλεψης ώστε να εξασφαλίζει το ασφαλές επιχειρησιακό έργο των υπό την δικαιοδοσία της αεροπορικών εταιρειών και η ανεπαρκής ανταπόκριση στις παραλείψεις που είχαν καταγραφεί σε πολυάριθμες αξιολογήσεις. 3

3. Μη επαρκή εφαρμογή από το πλήρωμα των αρχών του C.R.M.

4. Αναποτελεσματικότητα και ανεπάρκεια των μέτρων που ελήφθησαν από την κατασκευάστρια εταιρεία εξαιτίας προγενέστερων συμβάντων σχετιζομένων με τη συμπίεση στο συγκεκριμένο τύπο α/φ, τόσο όσο αφορά σε τροποποιήσεις στα συστήματα του α/φ όσο και σε οδηγίες στα πληρώματα.

Υπό αυτά τα δεδομένα, εγέρθηκαν εύλογα ερωτηματικά από τους συγγενείς για το περιεχόμενο του κατηγορητηρίου και της τελικής ετυμηγορίας αθώωσης των πέντε.