Σε γόρδιο δεσμό, αλλά και σε αιτία έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ) και συμβολαιογράφων εξελίσσεται το ζήτημα της διαδικασίας υποβολής δηλώσεων φορολογίας μεταβιβάσεων ακινήτων (ΦΜΑ). Θύματα χιλιάδες φορολογούμενοι, των οποίων οι υποθέσεις αγοραπωλησίας ακινήτων έχουν «φρακάρει» στις ΔΟΥ, προκαλώντας πρωτοφανείς στα χρονικά καθυστερήσεις στην κατάρτιση των συμβολαίων και στην ολοκλήρωση των μεταβιβάσεων.

Εν μέσω πανδημίας, όπου οι δυνατότητες της δια ζώσης επικοινωνίας και συνεννόησης των πολιτών με τις φορολογικές υπηρεσίες περιορίστηκαν δραματικά, η ΑΑΔΕ αναγκάστηκε αρχικά, το καλοκαίρι του 2020, να καθιερώσει μια νέα διαδικασία για τη χειρόγραφη συμπλήρωση και υποβολή των δηλώσεων ΦΜΑ, η οποία προβλέπει, σε κάθε περίπτωση, την αποστολή μέσω ταχυδρομείου ή μέσω e-mail, κατόπιν σκαναρίσματος, του συμπληρωμένου εντύπου της δήλωσης και των προβλεπόμενων δικαιολογητικών στην αρμόδια ΔΟΥ, την άμεση εκκαθάριση του φόρου εντός τριών ημερών από την παραλαβή του φακέλου κάθε υπόθεσης, χωρίς ουσιαστικό έλεγχο και την διενέργεια εκ των υστέρων ελέγχου μέσα σε χρονική προθεσμία 60 ημερών από την εκκαθάριση της υποβληθείσας δήλωσης.

Η απόφαση για την εφαρμογή της νέας αυτής διαδικασίας ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων από τους συμβολαιογράφους καθώς, σύμφωνα με τις καταγγελίες τους, προκάλεσε μεγάλη αύξηση στους χρόνους διεκπεραίωσης των υποθέσεων φορολογίας μεταβιβάσεων ακινήτων και, σε συνδυασμό με τις τεράστιες ελλείψεις προσωπικού στις ΔΟΥ, οδήγησε στη συσσώρευση πλήθους εκκρεμών υποθέσεων στις φορολογικές υπηρεσίες και εν τέλει στο μπλοκάρισμα μεγάλου αριθμού συμβολαίων. Κι αυτό συνέβη διότι οι ΔΟΥ, αφού προηγουμένως είχαν υποστεί σημαντική συρρίκνωση στο εν ενεργεία προσωπικό τους εξαιτίας και της πανδημίας, βρέθηκαν ξαφνικά αντιμέτωπες και με πρωτόγνωρες χρονοβόρες και άκρως γραφειοκρατικές διαδικασίες παραλαβής μέσω των ταχυδρομείων ενός πλήθους ογκωδών φυσικών φακέλων με δηλώσεις και δικαιολογητικά ή με διαδικασίες παραλαβής ενός τεράστιου πλήθους ηλεκτρονικά σκαναρισμένων σελίδων εγγράφων, μέσω των e-mail των ελαχίστων υπαλλήλων τους! Οι χρόνοι που όριζε η απόφαση εκείνη ήταν αδύνατο να τηρηθούν.  Και δεν τηρούνται στις ΔΟΥ ούτε μέχρι σήμερα που εξακολουθεί να ισχύει η συγκεκριμένη απόφαση. Από την άλλη πλευρά οι υποθέσεις συσσωρεύονται με καταιγιστικούς ρυθμούς που φθάνουν τις 100 ανά ημέρα σε ορισμένες ΔΟΥ του Λεκανοπεδίου!

Απέναντι σε αυτή τη δραματική κατάσταση η ΑΑΔΕ σε συνεννόηση με το υπουργείο Οικονομικών προχώρησε στις 19 Φεβρουαρίου 2021 στην έκδοση μιας νέας απόφασης, της υπ’ αριθμόν Α1031/2021, με την οποία καθιερώθηκε διαδικασία ηλεκτρονικής υποβολής των δηλώσεων φορολογίας μεταβιβάσεων ακινήτων σε ειδική ηλεκτρονική εφαρμογή στο σύστημα TAXISnet. H νέα αυτή απόφαση προβλέπει ότι:

  1. Οι αρχικές εμπρόθεσμες δηλώσεις φόρου μεταβίβασης ακινήτων (δηλώσεις ΦΜΑ) για τη σύνταξη συμβολαιογραφικού εγγράφου πώλησης, που αφορούν ακίνητα τα οποία βρίσκονται σε περιοχές στις οποίες ισχύει το σύστημα αντικειμενικού προσδιορισμού αξίας ακινήτων, υποβάλλονται ηλεκτρονικά.
  2. Σε κάθε περίπτωση, η δήλωση ΦΜΑ συμπληρώνεται από τον πιστοποιημένο συμβολαιογράφο που πρόκειται να καταρτίσει την συμβολαιογραφική πράξη και υποβάλλεται από τους συμβαλλομένους με τη χρήση των προσωπικών τους κωδικών TAXISnet. Ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η δήλωση συμπληρώνεται από τον συμβολαιογράφο, η υποβολή αυτής από τους συμβαλλομένους συνεπάγεται την αποδοχή του περιεχομένου της και την ακρίβεια των δηλουμένων από αυτούς. Εφόσον ζητείται απαλλαγή πρώτης κατοικίας, η υποβολή της δήλωσης ΦΜΑ έχει για τον αγοραστή τις συνέπειες της υποβολής υπεύθυνης δήλωσης κατά το άρθρο 8 του ν. 1599/1986, ως προς τη συνδρομή των προϋποθέσεων της απαλλαγής.
  3. Κατά την ηλεκτρονική υποβολή της δήλωσης ΦΜΑ υπολογίζονται από τον συμβολαιογράφο η αξία των ακινήτων, με τη συμπλήρωση των φύλλων υπολογισμού, των απαλλαγών και του οφειλόμενου φόρου και συνυποβάλλονται τα κατά περίπτωση νόμιμα δικαιολογητικά.
  4. Με την ηλεκτρονική υποβολή της δήλωσης ΦΜΑ εκδίδονται αμέσως η πράξη διοικητικού προσδιορισμού του φόρου, η οποία κοινοποιείται στον υπόχρεο σε φόρο. Μετά τη σύνταξη του μεταβιβαστικού συμβολαίου ο συμβολαιογράφος υποχρεούται να καταχωρήσει τα στοιχεία αυτού και να το επισυνάψει στην ως άνω ηλεκτρονική εφαρμογή.
  5. Η αρμόδια ΔΟΥ ενημερώνεται ηλεκτρονικά αμέσως μετά την υποβολή της δήλωσης ΦΜΑ και ελέγχει την ακρίβεια των δηλούμενων και τη συνδρομή των προϋποθέσεων απαλλαγής μέσα σε 60 ημέρες από την υποβολή αυτής. Σε περίπτωση που απαιτούνται πρόσθετα δικαιολογητικά, ο φορολογούμενος καλείται από το Τμήμα Συμμόρφωσης και Σχέσεων με τους φορολογουμένους για την υποβολή των επιπλέον ζητούμενων δικαιολογητικών εντός 5 εργάσιμων ημερών.
  6. Η νέα αυτή διαδικασία ηλεκτρονικής υποβολής των δηλώσεων φορολογίας μεταβιβάσεων ακινήτων καθίσταται υποχρεωτική από την 1η Ιουνίου 2021. Μέχρι τις 31-5-2021 θα μπορεί να ακολουθηθεί ως εναλλακτική της ισχύουσας σήμερα διαδικασίας χειρόγραφης συμπλήρωσης και ταχυδρομικής αποστολής ή αποστολής μέσω e-mail.

Ωστόσο, απέναντι και  σε αυτή τη νέα διαδικασία  υποβολής δηλώσεων φορολογίας μεταβιβάσεων ακινήτων αντέδρασαν έντονα πολλοί συμβολαιογράφοι, οι οποίοι μάλιστα έφθασαν στο σημείο να προειδοποιήσουν την κυβέρνηση και την ΑΑΔΕ ότι θα απέχουν από την υποβολή των δηλώσεων, αν η απόφαση Α1031/2021 δεν τροποποιηθεί , ώστε να καθιερωθεί μια άλλη ηλεκτρονική διαδικασία που, όπως τονίζουν, «θα διευκολύνει υπηρεσίες, επαγγελματίες και κυρίως τους πολίτες».

Συγκεκριμένα, σε επιστολή τους προς τους συναρμοδίους υπουργούς Επικρατείας, Γεώργιο Γεραπετρίτη, και Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα, τον υφυπουργό Οικονομικών Απόστολο Βεσυρόπουλο και τον διοικητή της ΑΑΔΕ κ. Πιτσιλή, 565 συμβολαιογράφοι ζητούν να τροποποιηθεί η πρόσφατα εκδοθείσα από τον Διοικητή της ΑΑΔΕ απόφαση υπ’ αριθμόν Α.1031/2021 με θέμα «Ηλεκτρονική δήλωση φορολογίας μεταβίβασης ακινήτων – Δήλωση ΦΜΑ», ώστε ο υπολογισμός της αντικειμενικής αξίας κάθε μεταβιβαζόμενου ακινήτου να διενεργείται αυτόματα από την πλατφόρμα της ΑΑΔΕ (αντίστοιχα ή όμοια με τον ΕΝ.Φ.Ι.Α.), ο δε έλεγχος και η εκκαθάριση της δήλωσης φόρου μεταβίβασης ακινήτου (ΦΜΑ) να πραγματοποιούνται αμέσως, μετά την ηλεκτρονική υποβολή της και όχι μετά από 60 ημέρες.

Στην επιστολή τους, οι 565 συμβολαιογράφοι διαμαρτύρονται «για την προχειρότητα και τον αιφνιδιαστικό τρόπο με τον οποίο επιχειρείται μία σημαντική αλλαγή στον τρόπο μεταβίβασης των ακινήτων», όπως τονίζουν χαρακτηριστικά. Διευκρινίζουν δε ότι  «ανατίθεται στους συμβολαιογράφους, χωρίς ρωτηθούν και χωρίς να τους συμβουλευτούν, η αρμοδιότητα του τμήματος κεφαλαίου των εφοριών που εδώ και 70 χρόνια εφαρμόζει την απαρχαιωμένη νομοθεσία που αφορά την μεταβίβαση των ακινήτων, χωρίς καμία προετοιμασία και δίχως καμία πρόνοια για το κόστος της υλικοτεχνικής υποδομής που απαιτείται γι’ αυτό τόσο σε εξοπλισμό όσο και σε ανθρώπινο δυναμικό». Προσθέτουν δε ότι: «Επιχειρείται με αυτό τον τρόπο… η αποποίηση εκ μέρους της πολιτείας του ρόλου που έχει και πρέπει να έχει  στις συναλλαγές και αυτός δεν είναι άλλος από τον εκ μέρους της φορολογικής αρχής προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας των μεταβιβαζόμενων ακινήτων και τη βεβαίωση του φόρου μεταβίβασης πριν την υπογραφή του συμβολαίου ώστε ο πωλητής να γνωρίζει εξαρχής και επακριβώς τις υποχρεώσεις του. Η ευθύνη δε του εγχειρήματος αυτού, μεταφέρεται στις πλάτες του πολίτη-φορολογούμενου, ο οποίος παρέχει τα στοιχεία για τον υπολογισμό της αξίας του ακινήτου και καλείται να εγκρίνει αυτή την αξία και το περιεχόμενο της δήλωσης βάσει της οποίας θα υπολογιστεί ο φόρος μεταβίβασης».

Περαιτέρω, οι υπογράφοντες την επιστολή 565 συμβολαιογράφοι αναφέρουν ότι «με την παραπάνω απόφαση επιχειρείται να συντάσσει ο συμβολαιογράφος τη δήλωση ΦΜΑ και να προσδιορίζει την αντικειμενική αξία (ως αναρμόδιος γι’ αυτό) και ο πολίτης (ως ο επίσης αναρμόδιος) να αποδέχεται και υποβάλλει τη δήλωση αυτή με δική του ευθύνη και όχι της φορολογικής αρχής, αφού εκείνη θα αποφαίνεται επί του θέματος (περιεχόμενο της δήλωσης, τον υπολογισμό της αντικειμενικής αξίας, τα δικαιολογητικά που έχουν υποβληθεί κ.λπ.) μόνο 60 ημέρες μετά την υπογραφή (!) του συμβολαίου και θα καλεί τον φορολογούμενου για τα περαιτέρω (επιβάλλοντας πρόσθετους φόρους ή ακυρώνοντας απαλλαγές από φόρο)».

Οι συντάκτες της επιστολής ζητούν «τον εκ μέρους της φορολογικής αρχής προσδιορισμό της αντικειμενικής αξίας των μεταβιβαζόμενων ακινήτων και βεβαίωσης του φόρου μεταβίβασης πριν την υπογραφή του συμβολαίου» και, προς τούτο, προτείνουν:

  • την απλοποίηση της φορολογίας κεφαλαίου και την καθιέρωση λίγων βασικών και ξεκάθαρων κανόνων που δεν θα επιδέχονται ερμηνειών ώστε να καθίσταται αρχικά δυνατή ηλεκτρονικοποίηση της διαδικασίας,
  • τον δραστικό περιορισμό των απαραίτητων δικαιολογητικών και
  • μία απλή και εύχρηστη πλατφόρμα ηλεκτρονικής υποβολής των δηλώσεων, όπου με την απλή συμπλήρωση των βασικών προσδιοριστικών στοιχείων του ακινήτου, θα υπολογίζεται αυτόματα η αξία του και θα βεβαιώνεται ο αντίστοιχος φόρος με δεδομένα που θα παρέχει η ίδια φορολογική αρχή που είναι η μόνη αρμόδια ως προς αυτό.