Τεκμήρια: Παγίδα για οικογένειες με ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα
Χιλιάδες οικογένειες με ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα στερούνται κάθε χρόνο το δικαίωμα να εισπράξουν κοινωνικά επιδόματα ή και να απαλλαγούν μερικώς από τη φορολογία ακινήτων ή εισπράττουν, αδίκως, σημαντικά μειωμένα ποσά επιδομάτων εξαιτίας μιας απίστευτης παγίδας, που λειτουργεί κάθε χρόνο, κατά την υποβολή και εκκαθάριση των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων. Εξαιτίας της παγίδας αυτής χιλιάδες έγγαμοι φορολογούμενοι, οι οποίοι βαρύνονται με ένα ή περισσότερα τέκνα άνω των 18 ετών, αναμένεται να χάσουν και φέτος δικαιώματα είσπραξης οικογενειακών επιδομάτων από τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ) ή να εισπράξουν οικογενειακά επιδόματα χαμηλότερα από αυτά που δικαιούνται στην πραγματικότητα. Αναμένεται επίσης να πληρώσουν ΕΝΦΙΑ διπλάσιο από αυτόν που θα έπρεπε πραγματικά να χρεωθούν, λόγω απώλειας του δικαιώματος έκπτωσης 50% επί του συγκεκριμένου φόρου.
Η παγίδα, που αποκαλύπτουμε σήμερα, κρύβεται πίσω από τη συνδυαστική εφαρμογή πέντε διαφορετικών διατάξεων του ισχύοντος Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ). Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές του ΚΦΕ:
Το συνολικό οικογενειακό εισόδημα προκύπτει από το άθροισμα όλων των φορολογουμένων και απαλλασσομένων επιμέρους εισοδημάτων των δύο συζύγων καθώς επίσης και των τέκνων, εφόσον αυτά υποβάλλουν δική τους φορολογική δήλωση.
Σε περίπτωση που τα δηλωθέντα ετήσια εισοδήματα των συζύγων ή και των τέκνων είναι μικρότερα από αυτά που προκύπτουν με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, τότε το συνολικό οικογενειακό εισόδημα προσδιορίζεται με βάση το άθροισμα των συγκεκριμένων τεκμηρίων.
Ως εξαρτώμενο τέκνο το οποίο θεωρείται ότι βαρύνει τον φορολογούμενο και τη σύζυγό του, λαμβάνεται υπόψη κάθε τέκνο, ανήλικο ή ενήλικο, το οποίο συνοικεί (διαμένει στην ίδια οικία) με τους γονείς του (ή έστω διαμένει σε ενοικιαζόμενη οικία λόγω φοίτησης σε κάποιο ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ κ.λπ.), και έχει, κατά το εκάστοτε προηγούμενο έτος, ετήσιο εισόδημα μέχρι 3.000 ευρώ, πραγματικό ή προσδιοριζόμενο βάσει τεκμηρίων.
Υπόχρεος υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων είναι κάθε πολίτης ο οποίος κατά τη διάρκεια του εκάστοτε προηγούμενου έτους έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του ακόμη κι αν είναι εξαρτώμενο τέκνο, εφόσον κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους έχει αποκτήσει έστω και 0,01 ευρώ πραγματικό εισόδημα ή, ακόμη κι αν δεν έχει εισπράξει οποιουδήποτε ύψους πραγματικό εισόδημα, εφόσον βαρύνεται από κάποιο τεκμήριο διαβίωσης (π.χ. λόγω χρήσης κατοικίας, ΙΧ αυτοκινήτου κ.λπ.) ή και από κάποιο τεκμήριο απόκτησης περιουσιακού στοιχείου (π.χ. έχει πραγματοποιήσει κάποια δαπάνη αγοράς ακινήτου, Ι.Χ. αυτοκινήτου κ.λπ.) ή έχει στο όνομά του κάποια ατομική ή άλλου είδους επιχείρηση.
Κάθε φορολογούμενος που υποβάλλει δική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος, αν έχει αποκτήσει πραγματικό εισόδημα από οποιανδήποτε πηγή, ύψους έστω και 0,01 ευρώ (π.χ. από τόκους καταθέσεων), ακόμη κι αν δεν βαρύνεται από κάποιο τεκμήριο διαβίωσης ή απόκτησης περιουσιακού στοιχείου, χρεώνεται από τη φορολογική διοίκηση, κατά την εκκαθάριση της δήλωσης, με ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος.
Από τον συνδυασμό όλων των παραπάνω διατάξεων προκύπτει ότι, σε κάθε περίπτωση οικογένειας με εξαρτώμενο άγαμο τέκνο ηλικίας άνω των 18 ετών (ενήλικο άγαμο τέκνο που συνοικεί με τους γονείς του ή είναι φοιτητής και έχει ετήσιο εισόδημα μέχρι 3.000 ευρώ), το τέκνο αυτό, αν κατά το προηγούμενο έτος απέκτησε έστω και ένα πενιχρό εισόδημα από τόκους καταθέσεων ή από οποιανδήποτε άλλη πηγή, υποχρεούται κατά το τρέχον έτος να υποβάλει δική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος. Στη δήλωση αυτή οφείλει να αναγράψει το ποσό του εισοδήματός του, όποιο κι αν είναι αυτό. Στην περίπτωση αυτή θα θεωρηθεί από τις φορολογικές αρχές ότι το τέκνο αυτό απέκτησε κατά το προηγούμενο έτος εισόδημα (τεκμαρτό) ύψους 3.000 ευρώ, λόγω της εφαρμογής του ελαχίστου τεκμηρίου των 3.000 ευρώ. Αν το ενήλικο αυτό τέκνο είναι και φοιτητής που διαμένει σε ενοικιαζόμενη κατοικία μακριά από τον τόπο διαμονής της οικογενείας του, τότε χρεώνεται και με επιπλέον τεκμαρτό εισόδημα για την φοιτητική κατοικία που νοικιάζει. Στην περίπτωση αυτή και με δεδομένο ότι μια συνήθης φοιτητική κατοικία έχει επιφάνεια τουλάχιστον 25 τ.μ. έως και 80 τ.μ., το ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα του ενηλίκου σπουδάζοντος τέκνου εκτινάσσεται στα επίπεδα των 4.000 – 7.840 ευρώ.
Συνέπεια των παραπάνω εξελίξεων είναι κάθε οικογένεια με ένα ή περισσότερα ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα:
α) να χάνει το δικαίωμα είσπραξης του καταβαλλόμενου από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α. επιδόματος στήριξης τέκνων, το οποίο χορηγείται βάσει εισοδηματικών κριτηρίων:
– είτε επειδή το συνολικό εισόδημά της, εξαιτίας της προσμέτρησης του τεκμαρτού εισοδήματος των 3.000 ευρώ καθενός ενηλίκου εξαρτώμενου τέκνου της, υπερβαίνει το κατά περίπτωση ισχύον εισοδηματικό όριο για την χορήγηση του συγκεκριμένου επιδόματος.
– είτε επειδή το τεκμαρτό εισόδημα του ενήλικου τέκνου υπερέβη, λόγω τεκμηρίου φοιτητικής κατοικίας, τα 3.000 ευρώ, καθώς τότε το τέκνο παύει να θεωρείται εξαρτώμενο και έτσι ο αριθμός των τέκνων για τα οποία η οικογένεια δικαιούται το επίδομα μειώνεται κατά 1 ή… μηδενίζεται, με αποτέλεσμα, στην μεν πρώτη περίπτωση να ισχύει σημαντικά χαμηλότερο εισοδηματικό όριο στην δε δεύτερη να μην υπάρχει πλέον κανένα εξαρτώμενο τέκνο!
β) να χάνει το δικαίωμα είσπραξης και οποιουδήποτε άλλου κοινωνικού επιδόματος χορηγείται με βάση εισοδηματικά κριτήρια, για τον ίδιο με τον παραπάνω λόγο,
γ) εναλλακτικά, να εισπράττει από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α. επίδομα στήριξης τέκνων χαμηλότερο από αυτό που δικαιούται, λόγω της ανόδου σε υψηλότερη εισοδηματική κλίμακα που μπορεί να προκαλέσει η προσμέτρηση του τεκμαρτού εισοδήματος των 3.000 ευρώ κάθε ενήλικου εξαρτώμενου τέκνου της στο συνολικό της ετήσιο εισόδημα
δ) να χάνει την μερική ή την ολική απαλλαγή από τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), λόγω της ανόδου του συνολικού εισοδήματός της πάνω από το ισχύον κατά περίπτωση εισοδηματικό όριο το οποίο προβλέπει το άρθρο 7 του ν. 4223/2013, την οποία (άνοδο) έχει προκαλέσει η προσμέτρηση του τεκμαρτού εισοδήματος των 3.000 κάθε ενηλίκου εξαρτώμενου τέκνου της στο συνολικό της ετήσιο εισόδημα!
Αναλυτικό παράδειγμα
Για να γίνουν καλύτερα αντιληπτά τα όσα προαναφέραμε, παραθέτουμε το ακόλουθο παράδειγμα:
Οικογένεια αποτελείται από 2 γονείς και 3 εξαρτώμενα τέκνα, δύο ανήλικα κι ένα ενήλικο. Το συνολικό εισόδημα των δύο γονέων ανέρχεται στο ποσό των 31.000 ευρώ για το έτος 2020. Στο όνομα του ενηλίκου τέκνου έχουν πιστωθεί τόκοι καταθέσεων 0,32 ευρώ για το έτος 2020, οπότε το τέκνο αυτό υποχρεούται να υποβάλει δική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος, από την εκκαθάριση της οποίας προκύπτει ότι το ετήσιο εισόδημά του για το έτος 2020 ήταν 3.000 ευρώ, λόγω προσδιορισμού του με βάση το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ. Εξαιτίας, λοιπόν, της εφαρμογής του ελαχίστου τεκμηρίου διαβίωσης των 3.000 ευρώ στην περίπτωση του ενηλίκου τέκνου της συγκεκριμένης οικογένειας, στο συνολικό εισόδημά της συνυπολογίζεται και το τεκμαρτό εισόδημα των 3.000 ευρώ του τέκνου αυτού, με αποτέλεσμα το εν λόγω εισόδημα να εκτινάσσεται στα 34.000 ευρώ και η οικογένεια να χάνει το δικαίωμα να εισπράξει φέτος από τον ΟΠΕΚΑ το επίδομα στήριξης τέκνων! Κι αυτό διότι, για την είσπραξη του επιδόματος αυτού από τρίτεκνη οικογένεια ισχύει ανώτατο εισοδηματικό όριο 33.750 ευρώ. Εάν δεν προσμετράτο το – ανύπαρκτο στην πραγματικότητα – «εισόδημα» των 3.000 ευρώ του ενηλίκου τέκνου στο συνολικό εισόδημα της συγκεκριμένης οικογένειας, τότε ως ετήσιο εισόδημά της θα λαμβανόταν υπόψη το ποσό των 31.000 ευρώ και η οικογένεια αυτή θα δικαιούτο φέτος να εισπράξει επίδομα στήριξης τέκνων συνολικού ύψους 1.344 ευρώ (112 ευρώ ανά μήνα Χ 12 μήνες).
Η παγίδα, που αποκαλύπτουμε σήμερα, κρύβεται πίσω από τη συνδυαστική εφαρμογή πέντε διαφορετικών διατάξεων του ισχύοντος Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος (ΚΦΕ). Σύμφωνα με τις διατάξεις αυτές του ΚΦΕ:
Το συνολικό οικογενειακό εισόδημα προκύπτει από το άθροισμα όλων των φορολογουμένων και απαλλασσομένων επιμέρους εισοδημάτων των δύο συζύγων καθώς επίσης και των τέκνων, εφόσον αυτά υποβάλλουν δική τους φορολογική δήλωση.
Σε περίπτωση που τα δηλωθέντα ετήσια εισοδήματα των συζύγων ή και των τέκνων είναι μικρότερα από αυτά που προκύπτουν με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων, τότε το συνολικό οικογενειακό εισόδημα προσδιορίζεται με βάση το άθροισμα των συγκεκριμένων τεκμηρίων.
Ως εξαρτώμενο τέκνο το οποίο θεωρείται ότι βαρύνει τον φορολογούμενο και τη σύζυγό του, λαμβάνεται υπόψη κάθε τέκνο, ανήλικο ή ενήλικο, το οποίο συνοικεί (διαμένει στην ίδια οικία) με τους γονείς του (ή έστω διαμένει σε ενοικιαζόμενη οικία λόγω φοίτησης σε κάποιο ΑΕΙ ή ΑΤΕΙ κ.λπ.), και έχει, κατά το εκάστοτε προηγούμενο έτος, ετήσιο εισόδημα μέχρι 3.000 ευρώ, πραγματικό ή προσδιοριζόμενο βάσει τεκμηρίων.
Υπόχρεος υποβολής δήλωσης φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων είναι κάθε πολίτης ο οποίος κατά τη διάρκεια του εκάστοτε προηγούμενου έτους έχει συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του ακόμη κι αν είναι εξαρτώμενο τέκνο, εφόσον κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους έχει αποκτήσει έστω και 0,01 ευρώ πραγματικό εισόδημα ή, ακόμη κι αν δεν έχει εισπράξει οποιουδήποτε ύψους πραγματικό εισόδημα, εφόσον βαρύνεται από κάποιο τεκμήριο διαβίωσης (π.χ. λόγω χρήσης κατοικίας, ΙΧ αυτοκινήτου κ.λπ.) ή και από κάποιο τεκμήριο απόκτησης περιουσιακού στοιχείου (π.χ. έχει πραγματοποιήσει κάποια δαπάνη αγοράς ακινήτου, Ι.Χ. αυτοκινήτου κ.λπ.) ή έχει στο όνομά του κάποια ατομική ή άλλου είδους επιχείρηση.
Κάθε φορολογούμενος που υποβάλλει δική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος, αν έχει αποκτήσει πραγματικό εισόδημα από οποιανδήποτε πηγή, ύψους έστω και 0,01 ευρώ (π.χ. από τόκους καταθέσεων), ακόμη κι αν δεν βαρύνεται από κάποιο τεκμήριο διαβίωσης ή απόκτησης περιουσιακού στοιχείου, χρεώνεται από τη φορολογική διοίκηση, κατά την εκκαθάριση της δήλωσης, με ελάχιστο τεκμαρτό εισόδημα 3.000 ευρώ αν είναι άγαμος ή 2.500 ευρώ αν είναι έγγαμος.
Από τον συνδυασμό όλων των παραπάνω διατάξεων προκύπτει ότι, σε κάθε περίπτωση οικογένειας με εξαρτώμενο άγαμο τέκνο ηλικίας άνω των 18 ετών (ενήλικο άγαμο τέκνο που συνοικεί με τους γονείς του ή είναι φοιτητής και έχει ετήσιο εισόδημα μέχρι 3.000 ευρώ), το τέκνο αυτό, αν κατά το προηγούμενο έτος απέκτησε έστω και ένα πενιχρό εισόδημα από τόκους καταθέσεων ή από οποιανδήποτε άλλη πηγή, υποχρεούται κατά το τρέχον έτος να υποβάλει δική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος. Στη δήλωση αυτή οφείλει να αναγράψει το ποσό του εισοδήματός του, όποιο κι αν είναι αυτό. Στην περίπτωση αυτή θα θεωρηθεί από τις φορολογικές αρχές ότι το τέκνο αυτό απέκτησε κατά το προηγούμενο έτος εισόδημα (τεκμαρτό) ύψους 3.000 ευρώ, λόγω της εφαρμογής του ελαχίστου τεκμηρίου των 3.000 ευρώ. Αν το ενήλικο αυτό τέκνο είναι και φοιτητής που διαμένει σε ενοικιαζόμενη κατοικία μακριά από τον τόπο διαμονής της οικογενείας του, τότε χρεώνεται και με επιπλέον τεκμαρτό εισόδημα για την φοιτητική κατοικία που νοικιάζει. Στην περίπτωση αυτή και με δεδομένο ότι μια συνήθης φοιτητική κατοικία έχει επιφάνεια τουλάχιστον 25 τ.μ. έως και 80 τ.μ., το ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα του ενηλίκου σπουδάζοντος τέκνου εκτινάσσεται στα επίπεδα των 4.000 – 7.840 ευρώ.
Συνέπεια των παραπάνω εξελίξεων είναι κάθε οικογένεια με ένα ή περισσότερα ενήλικα εξαρτώμενα τέκνα:
α) να χάνει το δικαίωμα είσπραξης του καταβαλλόμενου από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α. επιδόματος στήριξης τέκνων, το οποίο χορηγείται βάσει εισοδηματικών κριτηρίων:
– είτε επειδή το συνολικό εισόδημά της, εξαιτίας της προσμέτρησης του τεκμαρτού εισοδήματος των 3.000 ευρώ καθενός ενηλίκου εξαρτώμενου τέκνου της, υπερβαίνει το κατά περίπτωση ισχύον εισοδηματικό όριο για την χορήγηση του συγκεκριμένου επιδόματος.
– είτε επειδή το τεκμαρτό εισόδημα του ενήλικου τέκνου υπερέβη, λόγω τεκμηρίου φοιτητικής κατοικίας, τα 3.000 ευρώ, καθώς τότε το τέκνο παύει να θεωρείται εξαρτώμενο και έτσι ο αριθμός των τέκνων για τα οποία η οικογένεια δικαιούται το επίδομα μειώνεται κατά 1 ή… μηδενίζεται, με αποτέλεσμα, στην μεν πρώτη περίπτωση να ισχύει σημαντικά χαμηλότερο εισοδηματικό όριο στην δε δεύτερη να μην υπάρχει πλέον κανένα εξαρτώμενο τέκνο!
β) να χάνει το δικαίωμα είσπραξης και οποιουδήποτε άλλου κοινωνικού επιδόματος χορηγείται με βάση εισοδηματικά κριτήρια, για τον ίδιο με τον παραπάνω λόγο,
γ) εναλλακτικά, να εισπράττει από τον Ο.Π.Ε.Κ.Α. επίδομα στήριξης τέκνων χαμηλότερο από αυτό που δικαιούται, λόγω της ανόδου σε υψηλότερη εισοδηματική κλίμακα που μπορεί να προκαλέσει η προσμέτρηση του τεκμαρτού εισοδήματος των 3.000 ευρώ κάθε ενήλικου εξαρτώμενου τέκνου της στο συνολικό της ετήσιο εισόδημα
δ) να χάνει την μερική ή την ολική απαλλαγή από τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), λόγω της ανόδου του συνολικού εισοδήματός της πάνω από το ισχύον κατά περίπτωση εισοδηματικό όριο το οποίο προβλέπει το άρθρο 7 του ν. 4223/2013, την οποία (άνοδο) έχει προκαλέσει η προσμέτρηση του τεκμαρτού εισοδήματος των 3.000 κάθε ενηλίκου εξαρτώμενου τέκνου της στο συνολικό της ετήσιο εισόδημα!
Αναλυτικό παράδειγμα
Για να γίνουν καλύτερα αντιληπτά τα όσα προαναφέραμε, παραθέτουμε το ακόλουθο παράδειγμα:
Οικογένεια αποτελείται από 2 γονείς και 3 εξαρτώμενα τέκνα, δύο ανήλικα κι ένα ενήλικο. Το συνολικό εισόδημα των δύο γονέων ανέρχεται στο ποσό των 31.000 ευρώ για το έτος 2020. Στο όνομα του ενηλίκου τέκνου έχουν πιστωθεί τόκοι καταθέσεων 0,32 ευρώ για το έτος 2020, οπότε το τέκνο αυτό υποχρεούται να υποβάλει δική του δήλωση φορολογίας εισοδήματος, από την εκκαθάριση της οποίας προκύπτει ότι το ετήσιο εισόδημά του για το έτος 2020 ήταν 3.000 ευρώ, λόγω προσδιορισμού του με βάση το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ. Εξαιτίας, λοιπόν, της εφαρμογής του ελαχίστου τεκμηρίου διαβίωσης των 3.000 ευρώ στην περίπτωση του ενηλίκου τέκνου της συγκεκριμένης οικογένειας, στο συνολικό εισόδημά της συνυπολογίζεται και το τεκμαρτό εισόδημα των 3.000 ευρώ του τέκνου αυτού, με αποτέλεσμα το εν λόγω εισόδημα να εκτινάσσεται στα 34.000 ευρώ και η οικογένεια να χάνει το δικαίωμα να εισπράξει φέτος από τον ΟΠΕΚΑ το επίδομα στήριξης τέκνων! Κι αυτό διότι, για την είσπραξη του επιδόματος αυτού από τρίτεκνη οικογένεια ισχύει ανώτατο εισοδηματικό όριο 33.750 ευρώ. Εάν δεν προσμετράτο το – ανύπαρκτο στην πραγματικότητα – «εισόδημα» των 3.000 ευρώ του ενηλίκου τέκνου στο συνολικό εισόδημα της συγκεκριμένης οικογένειας, τότε ως ετήσιο εισόδημά της θα λαμβανόταν υπόψη το ποσό των 31.000 ευρώ και η οικογένεια αυτή θα δικαιούτο φέτος να εισπράξει επίδομα στήριξης τέκνων συνολικού ύψους 1.344 ευρώ (112 ευρώ ανά μήνα Χ 12 μήνες).
