Για το ευρύ κοινό οι όροι υπερυπολογιστής και υπολογιστική υψηλών επιδόσεων δεν λένε -σχεδόν- τίποτα. Για τους έχοντες γνώση, πρόκειται για μια πραγματική επανάσταση στον χώρο της αξιοποίησης δεδομένων με πολύπλευρες διαστάσεις. Μια επανάσταση την οποία η Ευρώπη μόλις ετοιμάζεται να κάνει με τον Vega στη Σλοβενία, τον Leonardo στην Ιταλία, τον Lumi στη Φιλανδία, τον MeluXina στο Λουξεμβούργο, τον Discoverer στη Βουλγαρία, τον MareNostrum5 στη Βαρκελώνη, την Καρολίνα στην Τσεχία και τον Δευκαλίωνα στην Πορτογαλία.

Πρόκειται για τους 8 -συνολικά- υπερυπολογιστές, που αποκτά η Ευρώπη, επενδύοντας κεφάλαια της τάξης του 1 δισ. ευρώ, προκειμένου να διπλασιάσει τους υπερυπολογιστικούς πόρους που είναι διαθέσιμοι για χρήση σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Τα οκτώ υπερ-συστήματα θα ριχθούν και αυτά σε μια μάχη η σημασία της οποίας γίνεται ορατή αν ληφθεί υπόψη ότι οι υπερυπολογιστές παίζουν κομβικό ρόλο ακόμη και σε κρίσεις, όπως αυτή της COVID-19, όπουη υπολογιστική υψηλών επιδόσεων, συχνά σε συνδυασμό με την τεχνητή νοημοσύνη, κάνει κυριολεκτικά θαύματα. Από την επιτάχυνση της ανακάλυψης νέων φαρμάκων και την πρόβλεψη της εξάπλωσης του ιού, μέχρι τον σχεδιασμό και την κατανομή των περιορισμένων ιατρικών πόρων και την πρόβλεψη της αποτελεσματικότητας των μέτρων ανάσχεσης της πανδημίας.
150 εκατομμύρια δισεκατομμύρια πράξεις ανά δευτερόλεπτο

Ο υπερυπολογιστής Lumi, που βρίσκεται υπό κατασκευή στη Φιλανδία, όπως και ο Leonardo που θα τοποθετηθεί στην Ιταλία και ο Mare Nostrum 5 στη Βαρκελώνη, είναι πρόδρομοι των μηχανών εξακλίμακας. Έχουν δηλαδή δυναμικότητα πάνω από 150 Petaflop, που σημαίνει πρακτικά ότι είναι ικανοί να εκτελούν 150 εκατομμύρια δισεκατομμύρια πράξεις ανά δευτερόλεπτο. Ο Vega, oLeonardo και ο Lumi κατατάσσονται στην πρώτη πεντάδα υπολογιστών σε παγκόσμιο επίπεδο και προσφέρουν 4-5 φορές περισσότερη υπολογιστική ισχύ από τα σημερινά κορυφαία συστήματα υπερυπολογιστικής στην Ευρώπη.

Ο Vega, ο Melu Xina, ο Discoverer, η Καρολίνα και ο Δευκαλίωνας είναι υπερυπολογιστές πετακλίμακας, δυναμικότητας τουλάχιστον 4 Petaflop, δηλαδή ικανοί να εκτελούν 4 εκατομμύρια δισεκατομμύρια πράξεις ανά δευτερόλεπτο.
Τι κάνουν οι υπερυπολογιστές

Η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων (HPC) αφορά συστήματα με εξαιρετικά υψηλή υπολογιστική ισχύ, που μπορούν να επιλύσουν εξαιρετικά περίπλοκα και απαιτητικά προβλήματα. Πρόκειται για τον «κινητήριο μοχλό», που τροφοδοτεί την οικονομία των δεδομένων, με τη δυνατότητα να επιτρέπει σε βασικές τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η ανάλυση δεδομένων και η κυβερνοασφάλεια, να αξιοποιούν το τεράστιο δυναμικό των μαζικών δεδομένων.

Οι εφαρμογές και οι υποδομές υπολογιστικής υψηλών επιδόσεων είναι απαραίτητες σε όλους σχεδόν τους τομείς έρευνας, από τη θεμελιώδη φυσική έως τη βιοϊατρική για την επίτευξη βαθύτερης επιστημονικής κατανόησης και αλμάτων προόδου. Η υπολογιστική υψηλών επιδόσεων αποτελεί επίσης απαραίτητο εργαλείο για τους ερευνητές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής για την αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων, από την κλιματική αλλαγή, την έξυπνη και πράσινη ανάπτυξη και τη βιώσιμη γεωργία έως την εξατομικευμένη ιατρική και τη διαχείριση κρίσεων. Εξαιρετικά συναφές παράδειγμα είναι η
Επενδύσεις 8 δισ. ευρώ

Η Ευρώπη πρωτοστατεί στις επενδύσεις σε υπερυπολογιστικές υποδομές επόμενης γενιάς. Η πρόταση νέου Κανονισμού για την κοινή επιχείρηση Euro HPC, την οποία παρουσίασε η Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2020, έχει στόχο να καταστήσει δυνατές περαιτέρω επενδύσεις ύψους 8 δισ. ευρώ για την επόμενη γενιά υπερυπολογιστών και σε αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως οι κβαντικοί υπολογιστές.

Για αναπτυχθεί στον τομέα αυτό, η ΕΕ δημιούργησε τον Οκτώβριο του 2018 την κοινή επιχείρηση Euro HPC, η οποία συγκεντρώνει πόρους από την ΕΕ, 32 χώρες και δύο ιδιωτικά μέλη, ενώ στη σύστασή της συμμετείχαν τα 28 -τότε- κράτη-μέλη.

Οι υπόλοιποι επτά υπερυπολογιστές της Euro HPC, που έχουν ήδη αγοραστεί, θα εγκατασταθούν: στο κέντρο SofiaTechPark στη Βουλγαρία, στο Εθνικό Κέντρο Υπερυπολογιστικής IT4Innovations στην Τσεχία, στο CINECA στην Ιταλία, στο κέντρο Lux Provide στο Λουξεμβούργο, στο Minho Advanced Computing Center στην Πορτογαλία και στο CSC – IT Centerfor Science στη Φινλανδία και στο Κέντρο Υπερυπολογιστικής της Βαρκελώνης.