Οι 5 ανατροπές που επιφέρει το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης
Ένα νέο τοπίο θα διαμορφωθεί το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα στο ασφαλιστικό σύστημα, καθώς το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας που αναμένεται να ψηφιστεί τις πρώτες ημέρες του Ιουλίου από την Βουλή θεσπίζει νέους κανόνες, αλλάζοντας ριζικά τον μελλοντικό «χάρτη» των επικουρικών συντάξεων.
Η κυβέρνηση είχε θέσει εξ αρχής ως μια από τις βασικές προτεραιότητες της την μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε από τον πρώην υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Νότη Μηταράκη, ο οποίος έκανε τις πρώτες «ζυμώσεις» με τους εμπλεκόμενους φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Τη σκυτάλη πήρε ο Πάνος Τσακλόγλου, ο οποίος έχει συνθέσει το τελικό πάζλ του νέου δημόσιου ταμείου που θα έχει την ευθύνη της μετάβασης του συστήματος επικούρησης από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό.
Ένα δύσκολο στοίχημα που θα φανεί σε βάθος χρόνου αν θα κερδηθεί ή όχι, καθώς οι πτυχές του νέου συστήματος είναι πολλές και σύνθετες.
Το νέο σύστημα αφορά υποχρεωτικά τους νέους μισθωτούς δημοσίου και ιδιωτικού τομέα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και στην κοινωνική ασφάλιση από 1ης Ιανουαρίου 2022 και μετά, αλλά και τους νέους αυτοαπασχολούμενους που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από 1ης Ιανουαρίου 2022 και μετά και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι). Προαιρετικά μπορούν να ενταχθούν σε αυτό οι υφιστάμενοι εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών.
Από το νέο πλαίσιο «μπλοκάρονται» οι σημερινοί συνταξιούχοι, οι σημερινοί ασφαλισμένοι άνω των 35 ετών, καθώς και οι σημερινοί ασφαλισμένοι κάτω των 35 ετών που θα επιλέξουν να παραμείνουν στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης.
Οι πέντε τομές που φέρνει το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης είναι οι εξής:
Σήμερα οι εισφορές των νέων εργαζομένων χρηματοδοτούν τις υφιστάμενες επικουρικές συντάξεις. Με το νέο πλαίσιο οι εισφορές θα αποταμιεύονται σε ένα ατομικό «κουμπαρά» που θα έχει ο κάθε ασφαλισμένος και θα επενδύονται, ώστε να πληρώνουν τις συντάξεις των ίδιων των ασφαλισμένων στο μέλλον.
Σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει σήμερα η επικουρική σύνταξη που θα καταλήγει στην τσέπη του μελλοντικού συνταξιούχου θα βασίζεται στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του χαρτοφυλακίου των εισφορών του. Αυτό σημαίνει ότι η επικουρική σύνταξη θα έχει άρρηκτη σύνδεση όχι με εξωγενείς παράγοντες, αλλά με τις αποδόσεις των επενδύσεων του χαρτοφυλακίου των εισφορών του κάθε ασφαλισμένου.
Θα υπάρχουν τρία επενδυτικά προφίλ, τα οποία στο τέλος θα καθορίζουν και τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών. Χαμηλού ρίσκου, μεσαίου και υψηλού ρίσκου. Το μεσαίο ρίσκο θα είναι προεπιλογή για όποιον δεν επιλέξει που θα τοποθετηθεί, ενώ ο βαθμός του ρίσκου θα αποκλιμακώνεται σταδιακά όσο μεγαλώνει ο ασφαλισμένος και προσεγγίζει την συνταξιοδότηση του. Τα χαρτοφυλάκια υψηλού ρίσκου θα συνάδουν με το προφίλ των μικρότερων σε ηλικία ασφαλισμένων, οι οποίοι θα μπορούν να μακροπρόθεσμα να διορθώσουν ενδεχόμενες απώλειες. Οι ασφαλισμένοι θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν κάθε τρία χρόνια που θα εντάσσουν τον ατομικό τους κουμπαρά.
Το νέο καθεστώς επικουρικής ασφάλισης θα εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ κατώτατης επικουρικής σύνταξης, σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος ή θανάτου του ασφαλισμένου πριν «ωριμάσει» ο ατομικός κουμπαράς. Εάν συμβεί αυτό , τότε το κράτος θα καλύπτει το κενό που θα προκύπτει μέχρι το ελάχιστο ποσό σύνταξης.
Τέλος, θα υπάρχει η δυνατότητα επιστροφής εισφορών και για εκείνους που δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα για σύνταξη, δηλαδή πριν την συμπλήρωση της 15ετίας.
Αναφορικά το χρηματοδοτικό κενό που ενδεχομένως να προκύψει κατά την μετάβαση από το παλιό στο νέο σύστημα, υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εργασίας επισημαίνουν ότι αυτό θα χρηματοδοτηθεί από το ΑΚΑΓΕ, το Ταμείο για την αλληλεγγύη των γενεών, το οποίο σήμερα έχει αποθεματικά που ξεπερνούν τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ, από το πλεόνασμα της ανάπτυξης, καθώς και από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Η κυβέρνηση είχε θέσει εξ αρχής ως μια από τις βασικές προτεραιότητες της την μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης. Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε από τον πρώην υφυπουργό Κοινωνικής Ασφάλισης Νότη Μηταράκη, ο οποίος έκανε τις πρώτες «ζυμώσεις» με τους εμπλεκόμενους φορείς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Τη σκυτάλη πήρε ο Πάνος Τσακλόγλου, ο οποίος έχει συνθέσει το τελικό πάζλ του νέου δημόσιου ταμείου που θα έχει την ευθύνη της μετάβασης του συστήματος επικούρησης από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό.
Ένα δύσκολο στοίχημα που θα φανεί σε βάθος χρόνου αν θα κερδηθεί ή όχι, καθώς οι πτυχές του νέου συστήματος είναι πολλές και σύνθετες.
Το νέο σύστημα αφορά υποχρεωτικά τους νέους μισθωτούς δημοσίου και ιδιωτικού τομέα που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας και στην κοινωνική ασφάλιση από 1ης Ιανουαρίου 2022 και μετά, αλλά και τους νέους αυτοαπασχολούμενους που εισέρχονται για πρώτη φορά στην αγορά εργασίας από 1ης Ιανουαρίου 2022 και μετά και απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι). Προαιρετικά μπορούν να ενταχθούν σε αυτό οι υφιστάμενοι εργαζόμενοι (μισθωτοί και αυτοαπασχολούμενοι) ηλικίας έως 35 ετών.
Από το νέο πλαίσιο «μπλοκάρονται» οι σημερινοί συνταξιούχοι, οι σημερινοί ασφαλισμένοι άνω των 35 ετών, καθώς και οι σημερινοί ασφαλισμένοι κάτω των 35 ετών που θα επιλέξουν να παραμείνουν στο υφιστάμενο σύστημα επικουρικής ασφάλισης.
Οι πέντε τομές που φέρνει το νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης είναι οι εξής:
Σήμερα οι εισφορές των νέων εργαζομένων χρηματοδοτούν τις υφιστάμενες επικουρικές συντάξεις. Με το νέο πλαίσιο οι εισφορές θα αποταμιεύονται σε ένα ατομικό «κουμπαρά» που θα έχει ο κάθε ασφαλισμένος και θα επενδύονται, ώστε να πληρώνουν τις συντάξεις των ίδιων των ασφαλισμένων στο μέλλον.
Σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει σήμερα η επικουρική σύνταξη που θα καταλήγει στην τσέπη του μελλοντικού συνταξιούχου θα βασίζεται στο ποσό των εισφορών του και στην απόδοση των επενδύσεών του χαρτοφυλακίου των εισφορών του. Αυτό σημαίνει ότι η επικουρική σύνταξη θα έχει άρρηκτη σύνδεση όχι με εξωγενείς παράγοντες, αλλά με τις αποδόσεις των επενδύσεων του χαρτοφυλακίου των εισφορών του κάθε ασφαλισμένου.
Θα υπάρχουν τρία επενδυτικά προφίλ, τα οποία στο τέλος θα καθορίζουν και τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών. Χαμηλού ρίσκου, μεσαίου και υψηλού ρίσκου. Το μεσαίο ρίσκο θα είναι προεπιλογή για όποιον δεν επιλέξει που θα τοποθετηθεί, ενώ ο βαθμός του ρίσκου θα αποκλιμακώνεται σταδιακά όσο μεγαλώνει ο ασφαλισμένος και προσεγγίζει την συνταξιοδότηση του. Τα χαρτοφυλάκια υψηλού ρίσκου θα συνάδουν με το προφίλ των μικρότερων σε ηλικία ασφαλισμένων, οι οποίοι θα μπορούν να μακροπρόθεσμα να διορθώσουν ενδεχόμενες απώλειες. Οι ασφαλισμένοι θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέγουν κάθε τρία χρόνια που θα εντάσσουν τον ατομικό τους κουμπαρά.
Το νέο καθεστώς επικουρικής ασφάλισης θα εξασφαλίζει ένα μίνιμουμ κατώτατης επικουρικής σύνταξης, σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος ή θανάτου του ασφαλισμένου πριν «ωριμάσει» ο ατομικός κουμπαράς. Εάν συμβεί αυτό , τότε το κράτος θα καλύπτει το κενό που θα προκύπτει μέχρι το ελάχιστο ποσό σύνταξης.
Τέλος, θα υπάρχει η δυνατότητα επιστροφής εισφορών και για εκείνους που δεν έχουν θεμελιώσει δικαίωμα για σύνταξη, δηλαδή πριν την συμπλήρωση της 15ετίας.
Αναφορικά το χρηματοδοτικό κενό που ενδεχομένως να προκύψει κατά την μετάβαση από το παλιό στο νέο σύστημα, υψηλόβαθμα στελέχη του υπουργείου Εργασίας επισημαίνουν ότι αυτό θα χρηματοδοτηθεί από το ΑΚΑΓΕ, το Ταμείο για την αλληλεγγύη των γενεών, το οποίο σήμερα έχει αποθεματικά που ξεπερνούν τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ, από το πλεόνασμα της ανάπτυξης, καθώς και από τον κρατικό προϋπολογισμό.
