Αν. Μεσόγειος: Μεγάλες ποσότητες αλλά και αργές διαδικασίες για το αέριο
Η Ανατολική Μεσόγειος διαθέτει επαρκή κοιτάσματα ώστε να προσφέρει ουσιαστική στήριξη στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, αλλά απαιτείται κινητοποίηση τόσο σε περιφερειακό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ ώστε να φτάσουν εγκαίρως στην αγορά. Σύμφωνα με έκθεση του Κέντρου Διεθνούς Ενεργειακής Πολιτικής (Center on Global Energy Policy) του Columbia University, αν υπάρξει αυτή η συνεργασία και επιτάχυνση του σχεδιασμού, περίπου 50 δισ. κυβικά μέτρα (bcm) φυσικού αερίου ετησίως θα είναι διαθέσιμα για την Ευρώπη στις αρχές της επόμενης δεκαετίας.
Ο τίτλος της έκθεσης είναι ενδεικτικός: Το φυσικό αέριο στην περιοχή μας «δεν είναι πολύ λίγο, αλλά πιθανώς είναι πολύ αργά»! Οι συντάκτες επισημαίνουν πως οι πολύπλοκες εμπορικές διευθετήσεις και η πολυδιάσπαση των κοιτασμάτων μεταξύ χωρών, εταιρειών και γεωτρήσεων έχουν καθυστερήσει μέχρι σήμερα την αξιοποίησή τους. Ταυτόχρονα, όπως τονίζεται στην πολυσέλιδη έκθεση, το συνεχώς αυξανόμενο κενό μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην αγορά της Αιγύπτου θα αναγκάσει την τελευταία να προχωρήσει σε εισαγωγές από γειτονικές χώρες περιορίζοντας το διαθέσιμο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) προς την Ευρώπη.
Τα σενάρια για τη μεταφορά προς Ευρώπη
Στην ίδια έκθεση ξεκαθαρίζεται πως η μεταφορά προς την Ευρώπη μπορεί να είναι αποδοτική τόσο μέσω LNG, όσο και μέσω αγωγού. Οι συντάκτες της έκθεσης εντοπίζουν δυσκολίες (γεωπολιτικής και τεχνικής φύσης) στην υλοποίηση του σχεδίου για τον αγωγό EastMed (θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από τη νοτιοανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας). Όπως επισημαίνουν, ένας τέτοιος αγωγός θα χρειαστεί χρόνια προκειμένου να κατασκευαστεί, αν ποτέ κατασκευαστεί, και συνεπώς δε μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη στα επόμενα πέντε έως οκτώ χρόνια, στην κρίσιμη περίοδο απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ταυτόχρονα, όμως, επισημαίνουν πως ο EastMed είναι απρόσμενα εξαιρετικά αποδοτική λύση για τη μεταφορά του αερίου όπως δείχνουν οι αριθμοί. Τι δείχνουν οι αριθμοί; Πως αν το κόστος του EastMed υπολογιστεί στα 6,2 δισ. δολάρια και η ετήσια δυναμικότητα στα 10 bcm, τότε η δαπάνη μεταφοράς ενός MMBtu (ποσότητα 1 bcm ισοδυναμεί με 34,100,000 MMBtu) ανέρχεται σε 2,2 δολάρια.
Πρόκειται για την τρίτη πιο φθηνή λύση σε σχέση με τα έξι σενάρια μεταφοράς του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη που εξετάζονται. Η πιο φθηνή είναι, φυσικά, η κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου, ετήσιας δυναμικότητας 10 bcm, προς την Τουρκία με κόστος 2,5 δισ. δολάρια. Μέσω του συγκεκριμένου αγωγού (σ.σ. το οποίο φαίνεται πως εμφανώς στηρίζουν οι συντάκτες της έκθεσης ως «καρότο» προς την Τουρκία και ταχύτερη λύση απεξάρτησης από τη Μόσχα) το κόστος μεταφοράς 1 MMBtu θα είναι 0,9 δολάρια. Η δεύτερη πιο φθηνή λύση είναι η αξιοποίηση των δύο υφιστάμενων τερματικών υγροποίησης αερίου της Αιγύπτου, ετήσιας δυναμικότητας 16,6 bcm με κόστος μεταφοράς 2,1 δολάρια ανά MMBtu.
Πιο ακριβές λύσεις, που ωστόσο μπορεί να εξεταστούν για άλλους λόγους, όπως η αναγκαστική στροφή προς την πράσινη ενέργεια, κ.λπ. είναι οι άλλες τρεις. Η κατασκευή ενός ακόμα τερματικού σταθμού υγροποίησης στην Κύπρο, δυναμικότητας 10 bcm ετησίως, θα κοστίσει περίπου 7,35 δισ. δολάρια με το κόστος μεταφοράς ενός MMBtu προς την Ευρώπη στα 4,5 δολάρια.
Στην περίπτωση που επιλεγεί το σενάριο των πλωτών σταθμών υγροποίησης (Floating LNG), είτε για λογαριασμό μιας κοινοπραξίας εκμετάλλευσης ή περισσότερων, το κόστος κατασκευής υπολογίζεται στα 2,5 δισ. δολάρια και μεταφοράς στα 5,6 δολάρια ανά MMBtu. Στην περίπτωση που επιλεγεί η δημιουργία σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο σε Αίγυπτο, Ισραήλ και η μεταφορά του παραγόμενου ρεύματος προς την Ευρώπη εκτιμάται πως θα απαιτηθεί επένδυση 1,6 δισ. δολαρίων για καλώδιο δυναμικότητας 2 GW ενώ το κόστος μεταφοράς υπολογίζεται στα 3,2 δολάρια ανά MMBtu. Υπενθυμίζεται πως ο όμιλος Κοπελούζου προωθεί σχέδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου με καλώδιο δυναμικότητας 3 GW ενώ μια άλλη κοινοπραξία προτείνει εναλλακτική διασύνδεση μέσω Κρήτης.
Οι εκτιμήσεις για τα κοιτάσματα
Τα πιθανά κοιτάσματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σύμφωνα με εκτίμηση που είχε κάνει το 2020 το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ προσεγγίζουν τα 8.000 bcm «και δεν βρίσκονται μόνο σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο, αλλά και σε Λίβανο, Συρία, Ελλάδα, Τουρκία και Λιβύη». Στις συγκεκριμένες ποσότητες δεν υπολογίζονται τα περίπου 2.435 bcm αποθεμάτων φυσικού αερίου που έχουν ήδη ανακαλυφθεί σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο.
Αυτές οι μεγάλες προσδοκίες για την περιοχή εξηγούν για ποιο λόγο έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες έρευνας και εκμετάλλευσης τυχόν κοιτασμάτων οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί όμιλοι του κόσμου όπως η ιταλική Eni, οι αμερικανικές Chevron και ExxonMobil, η βρετανική BP, η γαλλική Total, η Shell, κ.α. σε Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Λίβανο και Ελλάδα. Στην Ελλάδα, εκτός από την Energean που είναι ένας από τους ισχυρούς «παίκτες» στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, μια κοινοπραξία της αμερικανικής ExxonMobil και της Helleniq Energy έχει αναλάβει δύο παραχωρήσεις δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης για τις οποίες, επίσης, έχουν καλλιεργηθεί μεγάλες προσδοκίες.
Οι αναλυτές θεωρούν πως βραχυπρόθεσμα η αξιοποίηση της δυναμικότητας των υφιστάμενων τερματικών υγροποίησης της Αιγύπτου είναι η πιο γρήγορη λύση για την Ευρώπη. Παράλληλα, όμως, πρέπει να ενισχυθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα και η στροφή της Αιγύπτου προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ώστε να περιοριστούν οι ποσότητες αερίου που χρειάζεται.
Ο τίτλος της έκθεσης είναι ενδεικτικός: Το φυσικό αέριο στην περιοχή μας «δεν είναι πολύ λίγο, αλλά πιθανώς είναι πολύ αργά»! Οι συντάκτες επισημαίνουν πως οι πολύπλοκες εμπορικές διευθετήσεις και η πολυδιάσπαση των κοιτασμάτων μεταξύ χωρών, εταιρειών και γεωτρήσεων έχουν καθυστερήσει μέχρι σήμερα την αξιοποίησή τους. Ταυτόχρονα, όπως τονίζεται στην πολυσέλιδη έκθεση, το συνεχώς αυξανόμενο κενό μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην αγορά της Αιγύπτου θα αναγκάσει την τελευταία να προχωρήσει σε εισαγωγές από γειτονικές χώρες περιορίζοντας το διαθέσιμο υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) προς την Ευρώπη.
Τα σενάρια για τη μεταφορά προς Ευρώπη
Στην ίδια έκθεση ξεκαθαρίζεται πως η μεταφορά προς την Ευρώπη μπορεί να είναι αποδοτική τόσο μέσω LNG, όσο και μέσω αγωγού. Οι συντάκτες της έκθεσης εντοπίζουν δυσκολίες (γεωπολιτικής και τεχνικής φύσης) στην υλοποίηση του σχεδίου για τον αγωγό EastMed (θα μεταφέρει το φυσικό αέριο από τη νοτιοανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας). Όπως επισημαίνουν, ένας τέτοιος αγωγός θα χρειαστεί χρόνια προκειμένου να κατασκευαστεί, αν ποτέ κατασκευαστεί, και συνεπώς δε μπορεί να βοηθήσει την Ευρώπη στα επόμενα πέντε έως οκτώ χρόνια, στην κρίσιμη περίοδο απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο.
Ταυτόχρονα, όμως, επισημαίνουν πως ο EastMed είναι απρόσμενα εξαιρετικά αποδοτική λύση για τη μεταφορά του αερίου όπως δείχνουν οι αριθμοί. Τι δείχνουν οι αριθμοί; Πως αν το κόστος του EastMed υπολογιστεί στα 6,2 δισ. δολάρια και η ετήσια δυναμικότητα στα 10 bcm, τότε η δαπάνη μεταφοράς ενός MMBtu (ποσότητα 1 bcm ισοδυναμεί με 34,100,000 MMBtu) ανέρχεται σε 2,2 δολάρια.
Πρόκειται για την τρίτη πιο φθηνή λύση σε σχέση με τα έξι σενάρια μεταφοράς του φυσικού αερίου προς την Ευρώπη που εξετάζονται. Η πιο φθηνή είναι, φυσικά, η κατασκευή αγωγού φυσικού αερίου, ετήσιας δυναμικότητας 10 bcm, προς την Τουρκία με κόστος 2,5 δισ. δολάρια. Μέσω του συγκεκριμένου αγωγού (σ.σ. το οποίο φαίνεται πως εμφανώς στηρίζουν οι συντάκτες της έκθεσης ως «καρότο» προς την Τουρκία και ταχύτερη λύση απεξάρτησης από τη Μόσχα) το κόστος μεταφοράς 1 MMBtu θα είναι 0,9 δολάρια. Η δεύτερη πιο φθηνή λύση είναι η αξιοποίηση των δύο υφιστάμενων τερματικών υγροποίησης αερίου της Αιγύπτου, ετήσιας δυναμικότητας 16,6 bcm με κόστος μεταφοράς 2,1 δολάρια ανά MMBtu.
Πιο ακριβές λύσεις, που ωστόσο μπορεί να εξεταστούν για άλλους λόγους, όπως η αναγκαστική στροφή προς την πράσινη ενέργεια, κ.λπ. είναι οι άλλες τρεις. Η κατασκευή ενός ακόμα τερματικού σταθμού υγροποίησης στην Κύπρο, δυναμικότητας 10 bcm ετησίως, θα κοστίσει περίπου 7,35 δισ. δολάρια με το κόστος μεταφοράς ενός MMBtu προς την Ευρώπη στα 4,5 δολάρια.
Στην περίπτωση που επιλεγεί το σενάριο των πλωτών σταθμών υγροποίησης (Floating LNG), είτε για λογαριασμό μιας κοινοπραξίας εκμετάλλευσης ή περισσότερων, το κόστος κατασκευής υπολογίζεται στα 2,5 δισ. δολάρια και μεταφοράς στα 5,6 δολάρια ανά MMBtu. Στην περίπτωση που επιλεγεί η δημιουργία σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο σε Αίγυπτο, Ισραήλ και η μεταφορά του παραγόμενου ρεύματος προς την Ευρώπη εκτιμάται πως θα απαιτηθεί επένδυση 1,6 δισ. δολαρίων για καλώδιο δυναμικότητας 2 GW ενώ το κόστος μεταφοράς υπολογίζεται στα 3,2 δολάρια ανά MMBtu. Υπενθυμίζεται πως ο όμιλος Κοπελούζου προωθεί σχέδιο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Αιγύπτου με καλώδιο δυναμικότητας 3 GW ενώ μια άλλη κοινοπραξία προτείνει εναλλακτική διασύνδεση μέσω Κρήτης.
Οι εκτιμήσεις για τα κοιτάσματα
Τα πιθανά κοιτάσματα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου σύμφωνα με εκτίμηση που είχε κάνει το 2020 το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ προσεγγίζουν τα 8.000 bcm «και δεν βρίσκονται μόνο σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο, αλλά και σε Λίβανο, Συρία, Ελλάδα, Τουρκία και Λιβύη». Στις συγκεκριμένες ποσότητες δεν υπολογίζονται τα περίπου 2.435 bcm αποθεμάτων φυσικού αερίου που έχουν ήδη ανακαλυφθεί σε Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο.
Αυτές οι μεγάλες προσδοκίες για την περιοχή εξηγούν για ποιο λόγο έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες έρευνας και εκμετάλλευσης τυχόν κοιτασμάτων οι μεγαλύτεροι ενεργειακοί όμιλοι του κόσμου όπως η ιταλική Eni, οι αμερικανικές Chevron και ExxonMobil, η βρετανική BP, η γαλλική Total, η Shell, κ.α. σε Κύπρο, Ισραήλ, Αίγυπτο, Λίβανο και Ελλάδα. Στην Ελλάδα, εκτός από την Energean που είναι ένας από τους ισχυρούς «παίκτες» στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, μια κοινοπραξία της αμερικανικής ExxonMobil και της Helleniq Energy έχει αναλάβει δύο παραχωρήσεις δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης για τις οποίες, επίσης, έχουν καλλιεργηθεί μεγάλες προσδοκίες.
Οι αναλυτές θεωρούν πως βραχυπρόθεσμα η αξιοποίηση της δυναμικότητας των υφιστάμενων τερματικών υγροποίησης της Αιγύπτου είναι η πιο γρήγορη λύση για την Ευρώπη. Παράλληλα, όμως, πρέπει να ενισχυθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα και η στροφή της Αιγύπτου προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) ώστε να περιοριστούν οι ποσότητες αερίου που χρειάζεται.
