H εμπειρία της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία επανέφεραν τη λογική στα ευ- ρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων. Η προκρούστεια εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων στην Ε.Ε. εγκαταλείφθηκε και πλέον προστέθηκαν αρκετοί βαθμοί ελευθερίας στους νέους κανόνες, που θα ισχύσουν από το 2024 και μετά. Ετσι, η βασική αρχή «Το ίδιο κοστούμι ταιριάζει σε όλους» εγκαταλείφθηκε, ενώ λήφθηκαν και ειδικές μέριμνες για όσους αντιμετωπίζουν ειδικά ζητήματα, όπως π.χ. η Ελλάδα με τις υψηλές αμυντικές της δαπάνες.

Με βάση τα όσα έχουν ανακοινωθεί έως τώρα, δεν θα ήταν υπερβολή να πει κάποιος ότι η (εξ αποστάσεως) συνεδρίαση του ECOFIN της περασμένης Τετάρτης ήταν πραγματικά σημαντική για όλη την ευρωζώνη. Ειδικά, όμως, για την Ελλάδα, που δεινοπάθησε την προηγούμενη δεκαετία με τα Μνημόνια (αλλά και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στην παρούσα φάση), η εφαρμογή των νέων δημοσιονομικών κανόνων αποτελεί τεράστια βελτίωση της μακροοικονομικής πορείας της και, επομένως, δικαίως πανηγυρίζει η ηγεσία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, αλλά και η κυβέρνηση. Και αυτό καθώς η χώρα αποκτά μεγαλύτερη ευελιξία στη χάραξη της δημοσιονομικής της πολιτικής. Με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, η Ελλάδα αποκτά τρεις πολύ σημαντικές δικλίδες ασφαλείας στη δημοσιονομική της πολιτική:

Oι δαπάνες στην Αμυνα για πρώτη φορά στην ιστορία της Ε.Ε. μπορούν να εξαιρεθούν από τον υπολογισμό του (υπερβολικού) ελλείμματος. Ως τέτοιες δαπάνες είναι οι αγορές αμυντικού εξοπλισμού (όπλα, πλοία, αεροσκάφη κ.λπ.), στις οποίες ωστόσο δεν περιλαμβάνονται λειτουργικές δαπάνες, όπως είναι οι αμοιβές ένστολου προσωπικού κ.λπ. Σημειώνεται ότι οι δαπάνες αυτές θα εξαιρούνται από την ένταξη της χώρας-μέλους στη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος μόνον εφόσον το έλλειμμα ξεπερνά το 3%. Όσο το έλλειμμα παραμένει κάτω του 3%, οι συγκεκριμένες δαπάνες θα προσμετρώνται σε αυτό. Σημειώνεται ότι η Ελλάδα πρωτοστάτησε στην υιοθέτηση του μέτρου μαζί με άλλες χώρες (Πολωνία, Ιταλία, Γαλλία, Εσθονία κ.ά.), σπάζοντας την παραδοσιακή εθνική της μοναξιά στην Ε.Ε. Καταλύτης στην αλλαγή αυτή ήταν αναμφίβολα η ρωσο-ουκρανική κρίση και το γεγονός ότι, εκτός από την Ελλάδα, και άλλες χώρες της Ε.Ε. πλέον βρίσκονται σε «καυτές» αμυντικά ζώνες.

H μείωση του χρέους σε όσες χώρες βρίσκονται σε καθεστώς υπερβολικού χρέους (άνω του 60% του ΑΕΠ) μετριάζεται και καθίσταται πλέον εύλογη. Το μέτρο αφορά τη χώρα μας, που έχει χρέος 160% του ΑΕΠ και με βάση τους υφιστάμενους κα- νόνες δημοσιονομικής πολιτικής θα έπρεπε κάθε χρόνο να το μειώνει ως ποσοστό του ΑΕΠ κατά περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες. Τώρα, για τα κράτη-μέλη με χρέος άνω του 90% του ΑΕΠ η ετήσια προσαρμογή γίνεται βιώσιμη, αφού περιορίζεται στο 1%. Βεβαίως, η Ελλάδα έχει ισχυρότερες φιλοδοξίες στη μείωση του χρέους της, που θέλει να το μειώσει την παρούσα διετία κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες και να διαμορφωθεί το 2024 σε 152%, από 172% που ήταν το 2022. Ωστόσο, αυτό θα είναι δική της επιλογή και όχι άνωθεν επιβολή. Η μη συμπερίληψη των καταβαλλόμενων τόκων των επίσημων δανείων (προς άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε.) δεν θα βαρύνει το δημόσιο χρέος από το 2033 και μετά. Πρόκειται για ένα «ad hoc» μέτρο δημοσιονομικού κανόνα για την Ελλάδα, το οποίο αποτρέπει την εμφάνιση ενός υπερβολικού χρέους μετά το 2033. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρχει το χρέος αυτό, απλώς δεν θα προσμετράται στο υπερβολικό χρέος της χώρας.

Υπάρχουν και άλλα μέτρα που παρέχουν μεγαλύτερη ευελιξία και βγάζουν τον έναν και μοναδικό «κορσέ» που εφαρμοζόταν στη δημοσιονομική πολιτική των κρατών- μελών μέχρι τώρα, δηλαδή πριν από την πανδημία. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη θα μπορέσουν να επιστρέψουν σε δημοσιονομικές πολιτικές της δεκαετίας του 2000, όταν γίνονταν «πάρτι με δανεικά».

Πρωταθλήτρια

Σε «χώρα της χρονιάς» ανακήρυξε την Ελλάδα ο «Economist», αξιολογώντας τις χώρες που έχουν βελτιωθεί περισσότερο μέσα στο 2023. Η σημαντική αυτή διάκριση έρχεται λίγες ημέρες αφότου ο «Economist» ανέδειξε την ελληνική οικονομία ως πρω- ταθλήτρια μεταξύ 35 ισχυρών οικονομιών του πλανήτη για δεύτερη συνεχή χρονιά. Οπως αναφέρει σε σχετικό ρεπορτάζ του, «τρεις χώρες ξεχώρισαν για την επιστροφή τους στην πρόοδο, έπειτα από έναν περί- πατο στην άγρια πλευρά», και αυτές είναι η Βραζιλία, η Πολωνία και στην κορυφή της λίστας η Ελλάδα. «Επειτα από χρόνια επώδυνης αναδιάρθρωσης, η Ελλάδα βρί- σκεται στην κορυφή της ετήσιας κατάτα- ξής μας για τις οικονομίες του κόσμου το 2023. Η κεντροδεξιά κυβέρνησή της επα- νεξελέγη τον Ιούνιο. Η εξωτερική της πολι- τική είναι φιλοαμερικανική, φιλοευρωπα- ϊκή και επιφυλακτική απέναντι στη Ρωσία. Η Ελλάδα δείχνει ότι από το χείλος της κα- τάρρευσης είναι δυνατόν να θεσπιστούν σκληρές, λογικές οικονομικές μεταρρυθ- μίσεις, να ανασυγκροτηθεί το κοινωνικό συμβόλαιο, να επιδειχθεί συγκρατημένος πατριωτισμός - και να κερδίσει ακόμα τις εκλογές. Με τον μισό κόσμο να πρόκειται να ψηφίσει το 2024, οι απανταχού δημο- κράτες θα πρέπει να δώσουν προσοχή», αναφέρει σχετικά.