Πώς θα αποκτήσει ζωή το ιστορικό εργοστάσιο Ρετσίνα στον Πειραιά
Η κλωστοϋφαντουργία των αδελφών Ρετσίνα στη Λεύκα, η παλαιότερη σωζόμενη βιομηχανία στον Πειραιά, η οποία ανήκει στην Εθνική Τράπεζα αναμένεται σύντομα να ξαναπάρει ζωή. Πρόκειται για ένα ακίνητο 27 στρεμμάτων, όπου ένα μέρος του θα περάσει στον Δήμο Πειραιά, ενώ στην υπόλοιπη έκταση θα προχωρήσουν οι κατεδαφίσεις ορισμένων κτιρίων με σκοπό την ανέγερση ενός σύνθετου project, το οποίο σύμφωνα με πληροφορίες θα αποτελείται από κατοικίες και γραφεία.
Το εν λόγω ακίνητο βρίσκεται απέναντι από την έκταση που αναμένεται η Dimand να αναγείρει το νέο Δικαστικό Μέγαρο του Πειραιά και γι’ αυτό το λόγο σύμφωνα με πηγές της αγοράς η εταιρεία θα έχει συμμετοχή στην αναβίωση της ιστορικής βιομηχανίας και στην ανάπτυξη του σύνθετου οικιστικού project που θα δημιουργηθεί εκεί σε βάθος διετίας. Συγκεκριμένα, περίπου 10 στρέμματα πρόκειται να περάσουν στον Δήμο, στα οποία μάλιστα περιλαμβάνεται και το κεντρικό κτίριο, το οποίο μαζί με κάποια άλλα που υπάρχουν στο ακίνητο έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, με βάση την απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεώτερων Μνημείων, καθώς χρονολογούνται από το 1850.
Μέχρι ώρας, αν και δεν έχει παρουσιαστεί το σχέδιο των τελικών χρήσεων, υπάρχουν σκέψεις το κεντρικό κτίριο που έχει την καμινάδα να μετατραπεί είτε σε μουσείο είτε σε συνεδριακό κέντρο. Παράλληλα, σ’ αυτήν την φάση προχωρούν και οι κατεδαφίσεις υφιστάμενων παλιών κτιρίων, επειδή όμως τα διατηρητέα είναι πολλά, είναι αδύνατον να καλυφθεί ο συντελεστής δόμησης που έχει ολόκληρο το ακίνητο κάτι που σημαίνει ότι θα γίνουν λιγότερες νέες κατασκευές.
Βέβαια, αν και τα αρχικά σχέδια έκαναν λόγο ότι θα ανεγερθούν μόνο νέες κατοικίες, τελικά η τράπεζα τείνει στην απόφαση να δημιουργηθούν και γραφεία. Τα νέα κτίρια σύμφωνα με την μελέτη θα βλέπουν στην οδό Υμηττού και σε μέρος της Ρετσίνα, προς την πλευρά των γραμμών, ενώ «πλάτη» θα έχουν τις γραμμές του προαστιακού σιδηροδρόμου. Η εμπλοκή μάλιστα του Δήμου Πειραιά στην εν λόγω ανάπλαση έχει καθοριστική σημασία, καθώς πρόκειται να επισπεύσει την έγκριση του Προεδρικού Διατάγματος για το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο της περιοχής, ώστε να μπορέσει να αλλάξει χρήση το ακίνητο.
Η κλωστοϋφαντουργία Ρετσίνα, ιδρυμένη το 1872 στον Πειραιά από τους αδελφούς Θεόδωρο, Αλέξανδρο και Δημήτριο Ρετσίνα, εξελίχτηκε στη μεγαλύτερη της χώρας και κυριάρχησε στην εσωτερική αγορά μέχρι περίπου τις παραμονές του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
Συνορεύει στα ανατολικά με τα Καμίνια, στα βόρεια με την Παλαιά Κοκκινιά. Στα δυτικά με τον Παπαστράτο με όρια τις σιδηροδρομικές γραμμές του ΟΣΕ και στα νότια με την Γούβα του Βάβουλα και τα Παλιατζίδικα με όριο τις σιδηροδρομικές γραμμές του ΗΣΑΠ. Περικλείεται στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ των Σιδηροδρομικών γραμμών του ΗΣΑΠ, των σιδηροδρομικών γραμμών του ΟΣΕ και της Οδού Θηβών ακριβώς δυτικά των Καμινίων.
Η λειτουργία των εργοστασίων Ρετσίνα συνεχίστηκε μεταπολεμικά, παρά τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η επιχείρηση, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 επιδιώχθηκε μια καλύτερη οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας με την μέγιστη αξιοποίηση του μηχανολογικού εξοπλισμού, την συγχώνευση των μονάδων και την εξειδίκευση της παραγωγής.
Το 1955 η επιχείρηση τέθηκε σε αναγκαστική διαχείριση. Από το 1957 λειτουργούσε πλέον μόνο το εργοστάσιο της Λεύκας με μειωμένο προσωπικό. Τα άλλα δύο εργοστάσια πωλήθηκαν και κατεδαφίστηκαν από τους νέους ιδιοκτήτες.
Τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε μία προσπάθεια ανάκαμψης του εργοστασίου υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Κ. Δρούλια, ωστόσο τα οικονομικά προβλήματα δεν ξεπεράστηκαν και η επιχείρηση έκλεισε οριστικά το 1981. Το εργοστάσιο Ρετσίνα έμελλε και πρώτος υποδοχέας γυναικών εργαζομένων και πεδίο της πρώτης απεργία εργατριών στην Ελλάδα.
Σήμερα, στην κεντρική όψη, επί της οδού Ρετσίνα, σώζεται το λιθόκτιστο ισόγειο κτίριο γραφείων, το θυρωρείο, αποθήκες, και η κεντρική δίφυλλη συρόμενη πύλη του εργοστασίου. Στη μέση του συγκροτήματος σώζεται μεγάλη ενότητα κτηρίων με δίρριχτες στέγες και καμινάδες, που αποτελούσαν τους κύριους παραγωγικούς χώρους του εργοστασίου.
Το εν λόγω ακίνητο βρίσκεται απέναντι από την έκταση που αναμένεται η Dimand να αναγείρει το νέο Δικαστικό Μέγαρο του Πειραιά και γι’ αυτό το λόγο σύμφωνα με πηγές της αγοράς η εταιρεία θα έχει συμμετοχή στην αναβίωση της ιστορικής βιομηχανίας και στην ανάπτυξη του σύνθετου οικιστικού project που θα δημιουργηθεί εκεί σε βάθος διετίας. Συγκεκριμένα, περίπου 10 στρέμματα πρόκειται να περάσουν στον Δήμο, στα οποία μάλιστα περιλαμβάνεται και το κεντρικό κτίριο, το οποίο μαζί με κάποια άλλα που υπάρχουν στο ακίνητο έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, με βάση την απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεώτερων Μνημείων, καθώς χρονολογούνται από το 1850.
Μέχρι ώρας, αν και δεν έχει παρουσιαστεί το σχέδιο των τελικών χρήσεων, υπάρχουν σκέψεις το κεντρικό κτίριο που έχει την καμινάδα να μετατραπεί είτε σε μουσείο είτε σε συνεδριακό κέντρο. Παράλληλα, σ’ αυτήν την φάση προχωρούν και οι κατεδαφίσεις υφιστάμενων παλιών κτιρίων, επειδή όμως τα διατηρητέα είναι πολλά, είναι αδύνατον να καλυφθεί ο συντελεστής δόμησης που έχει ολόκληρο το ακίνητο κάτι που σημαίνει ότι θα γίνουν λιγότερες νέες κατασκευές.
Βέβαια, αν και τα αρχικά σχέδια έκαναν λόγο ότι θα ανεγερθούν μόνο νέες κατοικίες, τελικά η τράπεζα τείνει στην απόφαση να δημιουργηθούν και γραφεία. Τα νέα κτίρια σύμφωνα με την μελέτη θα βλέπουν στην οδό Υμηττού και σε μέρος της Ρετσίνα, προς την πλευρά των γραμμών, ενώ «πλάτη» θα έχουν τις γραμμές του προαστιακού σιδηροδρόμου. Η εμπλοκή μάλιστα του Δήμου Πειραιά στην εν λόγω ανάπλαση έχει καθοριστική σημασία, καθώς πρόκειται να επισπεύσει την έγκριση του Προεδρικού Διατάγματος για το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο της περιοχής, ώστε να μπορέσει να αλλάξει χρήση το ακίνητο.
Η κλωστοϋφαντουργία Ρετσίνα, ιδρυμένη το 1872 στον Πειραιά από τους αδελφούς Θεόδωρο, Αλέξανδρο και Δημήτριο Ρετσίνα, εξελίχτηκε στη μεγαλύτερη της χώρας και κυριάρχησε στην εσωτερική αγορά μέχρι περίπου τις παραμονές του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου.
Συνορεύει στα ανατολικά με τα Καμίνια, στα βόρεια με την Παλαιά Κοκκινιά. Στα δυτικά με τον Παπαστράτο με όρια τις σιδηροδρομικές γραμμές του ΟΣΕ και στα νότια με την Γούβα του Βάβουλα και τα Παλιατζίδικα με όριο τις σιδηροδρομικές γραμμές του ΗΣΑΠ. Περικλείεται στην ευρύτερη περιοχή μεταξύ των Σιδηροδρομικών γραμμών του ΗΣΑΠ, των σιδηροδρομικών γραμμών του ΟΣΕ και της Οδού Θηβών ακριβώς δυτικά των Καμινίων.
Η λειτουργία των εργοστασίων Ρετσίνα συνεχίστηκε μεταπολεμικά, παρά τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπιζε η επιχείρηση, ενώ στις αρχές της δεκαετίας του 1950 επιδιώχθηκε μια καλύτερη οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας με την μέγιστη αξιοποίηση του μηχανολογικού εξοπλισμού, την συγχώνευση των μονάδων και την εξειδίκευση της παραγωγής.
Το 1955 η επιχείρηση τέθηκε σε αναγκαστική διαχείριση. Από το 1957 λειτουργούσε πλέον μόνο το εργοστάσιο της Λεύκας με μειωμένο προσωπικό. Τα άλλα δύο εργοστάσια πωλήθηκαν και κατεδαφίστηκαν από τους νέους ιδιοκτήτες.
Τη δεκαετία του 1960 ξεκίνησε μία προσπάθεια ανάκαμψης του εργοστασίου υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Κ. Δρούλια, ωστόσο τα οικονομικά προβλήματα δεν ξεπεράστηκαν και η επιχείρηση έκλεισε οριστικά το 1981. Το εργοστάσιο Ρετσίνα έμελλε και πρώτος υποδοχέας γυναικών εργαζομένων και πεδίο της πρώτης απεργία εργατριών στην Ελλάδα.
Σήμερα, στην κεντρική όψη, επί της οδού Ρετσίνα, σώζεται το λιθόκτιστο ισόγειο κτίριο γραφείων, το θυρωρείο, αποθήκες, και η κεντρική δίφυλλη συρόμενη πύλη του εργοστασίου. Στη μέση του συγκροτήματος σώζεται μεγάλη ενότητα κτηρίων με δίρριχτες στέγες και καμινάδες, που αποτελούσαν τους κύριους παραγωγικούς χώρους του εργοστασίου.
