Χρειάσθηκε, δυστυχώς, η άφατη γαλλική τραγωδία που προκλήθηκε από την κτηνωδία του πιο απεχθούς προσώπου του μουσουλμανικού φονταμενταλισμού «τζιχαντικής κοπής» για ν’ αφυπνισθεί, επιτέλους, η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ν’ αντικρίσει κατάματα το διαχρονικό έλλειμμα της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.

Έλλειμμα το οποίο προκλήθηκε, κατά μεγάλο μέρος τουλάχιστον, από την, γερμανικής έμπνευσης, πολιτική «αναπτυξιακής λιτότητας». Και τούτο διότι η ως άνω πολιτική εμπόδισε αφενός την απελευθέρωση εκείνων των οικονομικών πόρων, οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την διαχείριση του μεταναστευτικού φαινομένου γενικώς, και ιδιαιτέρως της παράνομης μετανάστευσης, ιδίως από τις χώρες του ευρωπαϊκού νότου. Και, αφετέρου και συνακόλουθα, τις αναγκαίες θεσμικές μεταβολές ως προς την δίκαιη, υπό την έννοια της αναλογικής ισότητας, κατανομή του βάρους διαμόρφωσης αποτελεσματικής πολιτικής για την αναχαίτιση της παράνομης μετανάστευσης. Όλ’ αυτά συνέβησαν ενώ το πεδίο, από πλευράς ευρωπαϊκού δικαίου, ήταν ήδη ανοικτό για την ταχεία διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.

Ειδικότερα:

I. Έστω και με μεγάλη καθυστέρηση τον Οκτώβριο του 2008, επί γαλλικής προεδρίας, θεσπίσθηκε το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το ’συλο. Ας σημειωθεί, για λόγους ιστορικής αλήθειας, ότι στην θέσπισή του αυτή πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισε η Κυβέρνηση του κ. Κώστα Καραμανλή, αφού είναι κοινώς γνωστό πως η αρχική ιδέα σύναψης του ως άνω Συμφώνου δρομολογήθηκε ουσιαστικά τον Ιούλιο του 2006, κατά την επίσκεψη στην Αθήνα του τότε Υπουργού Εσωτερικών και μετέπειτα Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας κ. Nikolas Sarkozy. Το «αέτωμα» του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Μετανάστευση και το ’συλο στηρίζεται σε πέντε θεσμικούς κίονες, οι οποίοι συνδέονται αναποσπάστως μεταξύ τους:


Α. Ο πρώτος κίονας αφορά από την μια πλευρά την οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης λαμβάνοντας υπόψη τις προτεραιότητες, τις ανάγκες και τις δυνατότητες υποδοχής κάθε κράτους-μέλους. Και, από την άλλη πλευρά, την ενθάρρυνση της ενσωμάτωσης των νόμιμων μεταναστών μέσω των κατάλληλων κοινωνικών και οικονομικών πολιτικών, φυσικά με την συμβολή της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφού μόνον μέσω αυτής μπορούν να θεσμοθετηθούν τα κατάλληλα κοινά μέσα και να κατανεμηθούν οι στοιχειωδώς απαιτούμενοι προς τούτο πόροι.

Β. Ο δεύτερος κίονας αφορά την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης. Πρώτη και βασική προτεραιότητα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η εξασφάλιση της λειτουργίας των μηχανισμών εκείνων, δια των οποίων καθίσταται δυνατή η ομαλή και ασφαλής επιστροφή παράνομων μεταναστών στη χώρα καταγωγής τους ή σε χώρα διέλευσης, χωρίς να θίγονται η αξία και τα θεμελιώδη δικαιώματα του Ανθρώπου.

Γ. Ο τρίτος κίονας αφορά την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας των συνοριακών ελέγχων. Μ’ έμφαση στους ελέγχους που διενεργούνται στα θαλάσσια σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των επιμέρους κρατών-μελών, με κινητήριο μοχλό τον οργανισμό FRONTEX. Και τούτο διότι τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τα σύνορα των κρατών-μελών, όπως οριοθετούνται κυριάρχως απ’ αυτά.

Δ. Ο τέταρτος κίονας αφορά την συγκρότηση της Ευρώπης ως χώρου ασύλου, εντός του οποίου εφαρμόζονται στο ακέραιο οι παραδοσιακές ευρωπαϊκές αρχές του ανθρωπισμού και της προάσπισης της Δημοκρατίας, μ’ έμφαση στον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων του Ανθρώπου, κατά το ευρωπαϊκό και το διεθνές δίκαιο.

Ε. Και ο πέμπτος κίονας αφορά την δημιουργία διαύλων και μέσων ολοκληρωμένης σύμπραξης με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης προκειμένου να ευνοείται, σε σταθερή βάση, η συνέργεια –άρα και η αλληλεπίδραση- μεταξύ μετανάστευσης και ανάπτυξης. Διότι είναι ευνόητο πως χωρίς την αναπτυξιακή προοπτική των χωρών καταγωγής και διέλευσης, η διαχείριση της μετανάστευσης συνιστά μια μορφή ουτοπίας.

II. Δυστυχώς, κυρίως λόγω της κοντόφθαλμης οικονομικής πολιτικής της ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την οποία έγινε λόγος προηγουμένως, αλλά και λόγω της έλλειψης τόλμης και διεκδικητικής νοοτροπίας από την πλευρά των χωρών του ευρωπαϊκού νότου, οι προαναφερόμενοι πέντε κίονες της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής έμειναν, μετά το 2008, ατροφικοί.

Συγκεκριμένα:

Α. Ως προς τον πρώτο κίονα ουδέποτε λήφθηκε, κατά την διαμόρφωση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής στο πλαίσιο εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Μετανάστευση και το ’συλο, σοβαρά υπόψη η πραγματική δυνατότητα υποδοχής μεταναστών από την πλευρά του κάθε κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Μ’ αποτέλεσμα το αντίστοιχο βάρος υποδοχής να πέσει μονομερώς στον ευρωπαϊκό νότο. Ενώ η ενθάρρυνση της ενσωμάτωσης προσέκρουσε στο κατά τ’ ανωτέρω εμπόδιο της «έλλειψης πόρων» ως προς την οργάνωση κι εφαρμογή των κατάλληλων και αποτελεσματικών πολιτικών.

Β. Ως προς τον δεύτερο κίονα, η Ευρωπαϊκή Ένωσε ουδόλως προέβη στο αυτονόητο: Ήτοι στην ανάληψη σοβαρών, γενικευμένων, πρωτοβουλιών σύναψης συμφωνιών επανεισδοχής με τις χώρες καταγωγής ή διέλευσης των παράνομων μεταναστών, αφήνοντας στα επιμέρους κράτη-μέλη την σχετική ευθύνη. Μ’ αποτέλεσμα οι κανόνες του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Μετανάστευση και το ’συλο να καταστούν, στην ουσία, γράμμα κενό περιεχομένου.

Γ. Ως προς τον τρίτο κίονα, οι συνοριακοί έλεγχοι ουδέποτε απέκτησαν τις βάσεις εκείνες, οι οποίες θα μπορούσαν να εγγυηθούν την καταπολέμηση της παράνομης μετανάστευσης στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δέχονται τον μεγαλύτερο όγκο των παράνομων μεταναστών. Τούτο ισχύει κατά μείζονα λόγο για τους ελέγχους στα θαλάσσια σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των κρατών-μελών αφού ο FRONTEX, λόγω ανεπαρκούς δομής και δράσης, μάλλον έχει συμβολική παρουσία αποτροπής τόσο των παράνομων μεταναστών όσο και –αυτό δε είναι το σπουδαιότερο εν προκειμένω- των δουλεμπόρων. Οι οποίοι αποτελούν μάστιγα για την αξία του Ανθρώπου και, άρα, πραγματικό στίγμα για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό.


Δ. Ως προς τον τέταρτο κίονα, ο μηχανισμός του ευρωπαϊκού ασύλου υπολειτουργεί, όταν μάλιστα οι φωτιές του πολέμου εξαπλώνονται ταχύτατα στις περιοχές της Μέσης Ανατολής. Και τούτο διότι η «λογική» της Συνθήκης «Δουβλίνο ΙΙ» «φορτώνει» όλα τα βάρη του ασύλου στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου –αφού αυτές συνιστούν, κατά κανόνα, πύλη πρώτης εισόδου των αιτούντων άσυλο- καθιστώντας έτσι την διαχείρισή του από άκρως δυσχερή ως κυριολεκτικώς αδύνατη. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται ως προς την όλη εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τον σεβασμό της αξίας του Ανθρώπου και την εγγύηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων του.

Ε. Και ως προς τον πέμπτο κίονα, η συνέργεια μεταξύ μετανάστευσης και ανάπτυξης μοιάζει με «πουκάμισο αδειανό» κατά τον σεφερικό στίχο. Διότι όπως αποδεικνύεται ευχερώς στην πράξη από το 2008 ως σήμερα –ιδίως δε μετά την δραματική επιδείνωση της οικονομικής κρίσης- δύσκολα μπορεί να διακρίνει κανείς έστω και ίχνος ευρωπαϊκής αναπτυξιακής σύμπραξης με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης μεταναστών.
Τώρα που έφθασε, δυστυχώς, η ώρα της πικρής αλήθειας, η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης φαίνεται ν’ αναλογίζεται, σφόδρα προβληματισμένη, τις ευθύνες της μπροστά στην έλλειψη εφαρμογής της μεταναστευτικής πολιτικής που η ίδια είχε θεσμοθετήσει το 2008. Καθώς όμως η ηγεσία αυτή «ξαναδιαβάζει» σήμερα, υπό τις προαναφερόμενες συνθήκες, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για την Μετανάστευση και το ’συλο, μάλλον της ταιριάζει ο πασίγνωστος ακροτελεύτιος στίχος του Charles Baudelaire από το ποίημά του «Au Lecteur» («Στον Αναγνώστη»): «Hypoctrite Lecteur, -mon semblable, - mon frere!» («Υποκριτή αναγνώστη, - όμοιέ μου, - αδελφέ μου!»).