Με αλλαγές στο υφιστάμενο καθεστώς των συλλογικών συμβάσεων εργασίας αναμένεται να κατατεθεί το φθινόπωρο προς διαβούλευση το νομοσχέδιο για την επέκταση των συλλογικών συμβάσεων σταδιακά, ώστε να καλύπτεται το 80% των εργαζομένων έως το 2027, ενώ θα τεθεί σε λειτουργία μια βάση δεδομένων που θα περιλαμβάνει τους μισθούς σε κάθε κλάδο, το κόστος παραγωγής, αλλά και την απασχόληση. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε δύο ζητήματα. Πρώτον, στη ρήτρα των εξαιρέσεων από την τήρηση κλαδικών συμβάσεων που προβλέπει ο Ν. 4635/2019 για τις επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Σύμφωνα με πληροφορίες, η διάταξη θα διατηρηθεί μεν σε ισχύ, αλλά εξετάζονται ηπιότερες μορφές εξαιρέσεων, όπως η μερική εφαρμογή των συμβάσεων με μικρότερη αύξηση για λόγους βιωσιμότητας ή η χορήγηση των αυξήσεων σε δόσεις. Και, δεύτερον, στην επέκταση των συμβάσεων, καθώς έχουν προβλεφθεί περιορισμοί που ακυρώνουν την πλήρη και καθολική εφαρμογή μιας σύμβασης στο σύνολο των επιχειρήσεων και εργαζομένων ενός κλάδου.

Διαβάστε: Κεραμέως: Εύρεση εργασίας σε λίγα λεπτά μέσω της πλατφόρμας JOBmatch - Έως το τέλος του 2025 ο οδικός χάρτης για τις Συλλογικές Συμβάσεις

Η άρση των εμποδίων για την επέκταση των συμβάσεων θα αποτελέσει κομβικό σημείο για την επαναφορά τους και ίσως το σημαντικότερο πεδίο των παρεμβάσεων, καθώς η ευκολία στην επέκταση των συμβάσεων θα κρίνει και το αν θα αυξηθεί το ποσοστό κάλυψης των εργαζομένων στο 80%, από 24% σήμερα. Ο νόμος για την επέκταση προβλέπει ότι οι εργοδότες που δεν δεσμεύονται από συλλογική κλαδική σύμβαση εργασίας μπορούν να προσχωρήσουν σε κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας που αφορά την κατηγορία τους. Προσχώρηση σε επιχειρησιακή συλλογική σύμβαση εργασίας δεν είναι δυνατό να γίνει από εργοδότη ή συνδικαλιστική οργάνωση άλλης επιχείρησης.

Επέκταση συλλογικών συμβάσεων: Τι εξετάζει το υπουργείο Εργασίας

Στο σχέδιο δράσης που ετοιμάζει το υπουργείο Εργασίας βρίσκεται υπό επανεξέταση το όριο του 50%+1 των εργαζομένων που θα πρέπει να απασχολούν οι επιχειρήσεις του κλάδου που αφορά η υπογραφείσα σύμβαση. Το ποσοστό αυτό θα επανεξεταστεί, με προοπτική να μειωθεί στο 30%-40%, ώστε να επεκτείνονται χωρίς δυσκολίες οι κλαδικές συμβάσεις σε όλους τους εργαζομένους και τις επιχειρήσεις ενός κλάδου. Στο τραπέζι των συζητήσεων βρίσκεται η θέσπιση νέων ειδών συμβάσεων εργασίας, όπως:

1. Οι ενδοομιλικές, που θα αφορούν μεγάλους ομίλους επιχειρήσεων με περισσότερους από 150 εργαζομένους, οι οποίοι θα μπορούν μέσω των οικείων σωματείων να υπογράφουν συλλογική σύμβαση που θα είναι επεκτάσιμη και σε άλλους, ίδιους ανταγωνιστικούς ομίλους.

2. Η επαναφορά της μετενέργειας, δηλαδή της διάρκειας ισχύος των όρων μιας σύμβασης μετά τη λήξη της στους 6, αντί 3 μήνες, όπως ίσχυε πριν από τα μνημόνια, με τα οποία καταργήθηκε η μετενέργεια και εισήλθαμε σε νέα εποχή, όπου έπαψε να ισχύει το Συλλογικό Δίκαιο και το καθεστώς διαμόρφωσης των μισθών στον ιδιωτικό τομέα. Ειδικότερα στις περιπτώσεις κλάδων παραγωγής, όπου έληξαν οι συμβάσεις και δεν ανανεώθηκαν με νέες κλαδικές συμβάσεις εργασίας. Στις περιπτώσεις αυτές, όπου δηλαδή έληξε η μετενέργεια των συμβάσεων, χωρίς να υπογραφεί νέα σύμβαση, το σύνολο των αμοιβών πιέστηκε προς τα κάτω.

3. Επανεκτίμηση του θέματος της «συρροής συμβάσεων», ώστε να επανέλθει σε ισχύ η διάταξη, αν ισχύουν για τον ίδιο εργαζόμενο περισσότερες από μία συλλογικές συμβάσεις εργασίας (ΣΣΕ), να εφαρμόζεται η ΣΣΕ που είναι πιο ευνοϊκή.

Τι ζήτησε η ΓΣΕΕ

Να σημειωθεί ότι στον διάλογο που διεξάγεται στο υπουργείο Εργασίας η ΓΣΕΕ προσήλθε «κρατώντας μικρό καλάθι προσδοκιών», θέτοντας ωστόσο εξαρχής το ζήτημα της πλήρους επαναφοράς του προηγούμενου νομικού πλαισίου των συμβάσεων. Συγκλίσεις διαφαίνονται σε ζητήματα που αφορούν το ποσοστό εκπροσώπησης των εργοδοτικών οργανώσεων ως προϋπόθεση επέκτασης της σύμβασης και τον τρόπο λειτουργίας του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας (ΟΜΕΔ). Αντιθέτως, σημαντικές αποκλίσεις καταγράφονται στα θέματα που θέτει η εργατική πλευρά και αφορούν τη μετενέργεια, την επεκτασιμότητα, τη συρροή και την καθολικότητα των συμβάσεων.

Η ΓΣΕΕ, απευθυνόμενη προς την κυβέρνηση, τονίζει πως η συντριπτική πλειονότητα του κόσμου της εργασίας τάσσεται υπέρ της επαναφοράς του θεσμού στην προ μνημονίου μορφή του, με το 86% να υποστηρίζουν την καθολική κάλυψη όλων των εργαζομένων και την υποχρεωτική ισχύ για όλες τις επιχειρήσεις των συλλογικών συμβάσεων εργασίας. Οι ελεύθερες διαπραγματεύσεις αφορούν κυρίως τις κατώτατες αμοιβές, οι οποίες πλέον ορίζονται από την κυβέρνηση και όχι μέσω των διαπραγματεύσεων μεταξύ των εργοδοτικών και εργατικών οργανώσεων. Η ΓΣΕΕ, όπως και ορισμένες εργοδοτικές οργανώσεις (έμποροι, μικρομεσαίες επιχειρήσεις) ζητούν να επανέλθει η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας ως μέσο προσδιορισμού των κατώτατων αμοιβών.

Το σημερινό καθεστώς

Σήμερα βρίσκονται σε ισχύ οι εξής συμβάσεις εργασίας:
  • Η Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση, που καθορίζει τους κατώτατους μισθούς των νεοεισερχομένων στην αγορά εργασίας. Πριν από τα μνημόνια οι μισθοί καθορίζονταν από την κεντρική διαπραγμάτευση της ΓΣΕΕ με τις εργοδοτικές οργανώσεις (ΣΕΒ-ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ και ΣΕΤΕ). Τα τελευταία χρόνια αποφασίζεται από το υπουργείο Εργασίας, αφού προηγουμένως οι εταίροι δώσουν τις προτάσεις τους.
  • Οι κλαδικές, που αφορούν τους εργαζόμενους περισσότερων ομοειδών ή συναφών εκμεταλλεύσεων ή επιχειρήσεων ορισμένης πόλης ή περιφέρειας ή και όλης της χώρας.
  • Οι επιχειρησιακές, που αφορούν τους εργαζομένους μιας εκμετάλλευσης ή επιχείρησης.
  • Οι εθνικές ομοιοεπαγγελματικές, που αφορούν τους εργαζομένους ορισμένου επαγγέλματος και των συναφών προς το επάγγελμα αυτό ειδικοτήτων όλης της χώρας.
  • Οι τοπικές ομοιοεπαγγελματικές, που αφορούν τους εργαζομένους ορισμένου επαγγέλματος ή και των συναφών ειδικοτήτων συγκεκριμένης πόλης ή περιφέρειας.