Το στεγαστικό πρόβλημα στην Ελλάδα συνεχίζει να επιδεινώθηκε το 2024, καθώς τα ελληνικά νοικοκυριά παραμένουν τα πιο επιβαρυμένα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, οι Έλληνες καταβάλλουν το 35,5% του διαθέσιμου εισοδήματός τους για δαπάνες στέγης, συμπεριλαμβανομένων ενοικίων, δόσεων στεγαστικών δανείων, λογαριασμών ρεύματος, θέρμανσης και επισκευών.

Διαβάστε: Επιστροφή ενοικίου: Αυτόματο "μπόνους" έως 800 τον χρόνο από φέτος - Τι αλλάζει για φοιτητές και ενοικιαστές


Η Ελλάδα πρώτη στην ΕΕ σε δαπάνες για στέγη

Το ποσοστό του 35,5% που δαπανούν τα ελληνικά νοικοκυριά για στέγη αποτελεί το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 κρατών μελών. Ο μέσος όρος σε πανευρωπαϊκό επίπεδο δεν ξεπερνάει το 19,2%, γεγονός που καταδεικνύει τη σοβαρότητα του στεγαστικού προβλήματος στη χώρα μας. Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι ενώ η τάση στην ΕΕ είναι μειούμενη (από 19,7% το 2023 σε 19,2% το 2024), στην Ελλάδα παρατηρείται οριακή αύξηση. Το 2023 το σχετικό ποσοστό διαμορφωνόταν σε 35,2%, ενώ το 2022 ήταν 34,2%.


Οι παράγοντες που επιδεινώνουν το στεγαστικό πρόβλημα

Στην εξέλιξη αυτή καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει η αύξηση τόσο των ενοικίων όσο και των δαπανών στεγαστικών δανείων την τελευταία διετία. Παράλληλα, το υψηλότερο κόστος ενέργειας έχει αντισταθμίσει ουσιαστικά τις ενισχύσεις που έγιναν στο διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών μέσω μισθολογικών απολαβών και φοροελαφρύνσεων.

Σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις του δικτύου μεσιτικών γραφείων RE/MAX Ελλάς για την αγορά ενοικίων, που επικαλείται η εφημερίδα «Καθημερινή»:
  • Το 2023-2024 σημειώθηκε αύξηση κατά 5,6% πανελλαδικά και 7,6% στην Αττική
  • Την περίοδο 2022-2023 η μέση άνοδος στο σύνολο της χώρας άγγιξε το 5,9% και το 5,3% στην Αττική
  • Τα ενοίκια συνεχίζουν να αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον πληθωρισμό του Μαΐου, σημειώθηκε αύξηση κατά 10,9% σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2023.


Η επίδραση των επιτοκίων στα στεγαστικά δάνεια

Η σημαντική αύξηση των επιτοκίων από τα μέσα του 2022 έως το τέλος του 2023, ως αποτέλεσμα της νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ για τη μείωση του πληθωρισμού, αύξησε σημαντικά τα επιτόκια δανεισμού των στεγαστικών δανείων. Η πλειονότητα των στεγαστικών δανείων είναι κυμαινόμενου επιτοκίου, γεγονός που επιβαρύνει περαιτέρω τα νοικοκυριά. Παρότι η ΕΚΤ έχει προβεί σε διαδοχικές μειώσεις επιτοκίων, θα απαιτηθεί περισσότερος χρόνος έως ότου αυτό αποτυπωθεί στη στεγαστική πίστη και να ανακουφιστούν τα νοικοκυριά που έχουν στεγαστικά δάνεια.

Η κατάσταση σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες

Εκτός από την Ελλάδα, σημαντική κρίνεται η επιβάρυνση από τις δαπάνες στέγης σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στη Δανία τα νοικοκυριά δαπανούν το 26,3% των εισοδημάτων τους για κατοικία, στη Σουηδία το 24,6%, ενώ ακολουθεί η Γερμανία με 24,5%. Ιδιαίτερα χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Γερμανίας, όπου σε μεγάλες μητροπόλεις όπως το Βερολίνο εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια το μέτρο του πλαφόν στις αυξήσεις των ενοικίων, που φαίνεται ότι είναι ανεπαρκές για να ελέγξει τις τιμές. Στον αντίποδα, τη χαμηλότερη επιβάρυνση απολαμβάνει η Κύπρος με μόλις 11,4% του διαθέσιμου εισοδήματος να κατευθύνεται σε δαπάνες στέγης. Χαμηλά είναι και τα ποσοστά σε Ιταλία (13,6%), Ισπανία (16,7%) και Πορτογαλία (16,8%).

Κυβερνητικές πρωτοβουλίες για το στεγαστικό πρόβλημα

Σε πρόσφατη εκδήλωση της Deloitte Hellas για την αγορά ακινήτων, ο Παύλος Μαρινάκης, υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και κυβερνητικός εκπρόσωπος, παραδέχθηκε ότι η πρόσβαση των νεότερων ανθρώπων κάτω των 40 ετών στην αγορά κατοικίας δεν είναι πλέον αυτονόητη. Ωστόσο, υπεραμύνθηκε των κυβερνητικών πρωτοβουλιών, τονίζοντας ότι η κυβέρνηση έχει αναπτύξει 40 πρωτοβουλίες πολιτικής προϋπολογισμού 6 δισεκατομμυρίων ευρώ για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης.

Προανήγγειλε επίσης την άμεση αξιοποίηση 1.000 δημοσίων ακινήτων της ΕΤΑΔ και του Υπερταμείου για τη διάθεση έως 10.000 κατοικιών στην αγορά. Μακροπρόθεσμα, στόχος είναι η αξιοποίηση 6.500 δημοσίων ακινήτων για τη δημιουργία 25.000 κατοικιών, με σκοπό την τόνωση της προσφοράς και τη συγκράτηση των τιμών.

Η άποψη των επαγγελματιών του κλάδου ακινήτων

Ο Λευτέρης Ποταμιάνος, πρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών Αθηνών - Αττικής, επισήμανε σε πρόσφατη τοποθέτησή του ότι οι τιμές των ενοικίων είναι εκτός ελέγχου, η προσφορά κατοικίας δεν καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες και η ανανέωση του οικιστικού αποθέματος προχωράει με αργούς ρυθμούς. Σύμφωνα με τον κ. Ποταμιάνο, η πολιτεία σχεδιάζει χωρίς να έχει θεσμοθετήσει διαδικασία διαλόγου με την αγορά ακινήτων και δεν συνυπολογίζει τη γνώση των ανθρώπων του πεδίου. Το αποτέλεσμα είναι οι ρυθμίσεις είτε να αποτυγχάνουν είτε να αυτοαναιρούνται και τα προγράμματα να μην πιάνουν τόπο.

Ο κ. Ποταμιάνος έχει επισημάνει την ανάγκη να αντιμετωπιστεί πρωτίστως το έλλειμμα προσφοράς, αξιοποιώντας τα ακίνητα του Δημοσίου και των ιδρυμάτων, όπου έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 5.000 κενές κατοικίες. Παράλληλα, τονίζει ότι θα πρέπει να αποφεύγονται προγράμματα τύπου "Σπίτι μου", που καταλήγουν να αυξάνουν απότομα τη ζήτηση, ακυρώνοντας τα όποια οφέλη από μια ενδεχόμενη αύξηση της προσφοράς.