Η κρίση 2015 αποτέλεσε την πιο κρίσιμη περίοδο για την ελληνική οικονομία και την Ευρωζώνη συνολικά. Μεταξύ 25 Ιουνίου και 12 Ιουλίου 2015, η Ευρωζώνη βίωσε τα πιο σημαντικά γεγονότα της 25ετούς ιστορίας της, όταν η Ελλάδα βρέθηκε σε άμεση αντιπαράθεση με τους πιστωτές της. Σύμφωνα με νέα ανάλυση του think tank Bruegel, αυτή η κρίση άλλαξε οριστικά το τοπίο της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης.

Διαβάστε: Ecofin: Έγκριση για την ένταξη της Βουλγαρίας στην Ευρωζώνη - Ενεργοποιήθηκε η ρήτρα διαφυγής

Το δημοψήφισμα του 2015 και οι συνέπειές του

Η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα αποφάσισε να προκηρύξει δημοψήφισμα στις 5 Ιουλίου 2015, απορρίπτοντας τις προτάσεις διάσωσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Οι ψηφοφόροι στήριξαν την κυβέρνηση, αλλά το ρίσκο απέτυχε, όπως τονίζει το Bruegel στην αναφορά του για την ελληνική οικονομία.

Το τελικό αποτέλεσμα ήταν ένας επώδυνος συμβιβασμός μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών της, ο οποίος διατήρησε τους περισσότερους από τους όρους των πιστωτών. Αυτό απέτρεψε την έξοδο της Ελλάδας από τη ζώνη του ευρώ, η οποία είχε προταθεί από τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας.

Οι δομικές αδυναμίες της Ευρωζώνης πριν την κρίση 2015

Το πλαίσιο της κρίσης 2015 ήταν η αναδιαμόρφωση της πολιτικής και θεσμικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης μεταξύ 2010 και 2015. Στόχος ήταν η διόρθωση ορισμένων παραλείψεων της Συνθήκης του Μάαστριχτ, η οποία αποτέλεσε τη βάση για το ενιαίο νόμισμα. Οι παραλείψεις αυτές οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στη διαφορά μεταξύ της εθνικής κυριαρχίας και των υπερεθνικών θεσμών.

Η διάσωση των υπερχρεωμένων χωρών ήταν απαγορευμένη βάσει της Συνθήκης και δεν υπήρχαν μέσα για την αντιμετώπιση των αυξανόμενων δυσκολιών που αντιμετώπιζε η ελληνική οικονομία. Η πεποίθηση της δεκαετίας του 1990 ότι μια υψηλά ενοποιημένη νομισματική ένωση δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει κρίση λόγω μεμονωμένων κρατών μελών είχε αποκλείσει τη δημιουργία εσωτερικών δικτύων ασφαλείας.

Τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας το 2015

Στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτές οι ελλείψεις αποκαλύφθηκαν όταν το έλλειμμα διαπιστώθηκε ότι υπερβαίνει το 15% του ΑΕΠ το 2009 και το χρέος ήταν εξαιρετικά υψηλό. Για να καταστούν βιώσιμα τα έξοδα εξυπηρέτησης του χρέους, ήταν απαραίτητη είτε η μαζική ελάφρυνση του χρέους είτε η χορήγηση δανείων με πολύ χαμηλά επιτόκια, είτε η περικοπή των δαπανών και η σημαντική αύξηση των φόρων.

Τα δημοσιονομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας ήταν επίσης άμεση συνέπεια της ταχείας μείωσης της ανταγωνιστικότητας και του έντονα πελατειακού χαρακτήρα του κράτους. Τα διάφορα προγράμματα στήριξης έπρεπε να λάβουν υπόψη αυτή τη σκληρή πραγματικότητα.

Οι μεταρρυθμίσεις μετά την κρίση 2015

Είναι σαφές ότι η Ευρωζώνη απέφυγε ένα ενδεχόμενο καταστροφικό λάθος. Η απομάκρυνση της Ελλάδας από το χείλος της εξόδου από την Ευρωζώνη έθεσε τέρμα στην ιδέα ότι οι χώρες μπορούν να απειλούν με έξοδο ως μέσο εκβιασμού.

Η ΕΕ και η Ευρωζώνη είναι πλέον καλύτερα προετοιμασμένες, με μια σειρά μέσων που επιτρέπουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην επιτυχία σε περίπτωση που προκύψει παρόμοια κρίση:

  • Η τραπεζική εποπτεία και η εξυγίανση είναι πιο στενά ενοποιημένες
    • Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας είναι έτοιμος να παρέχει χρηματοδότηση με επιτόκια ΑΑΑ
    • Το σύνολο των νομισματικών μέσων της ΕΚΤ παρέχει προστασία έναντι του κινδύνου μετάδοσης

Τα διδάγματα της κρίσης 2015 σύμφωνα με το Bruegel

Η ελληνική κρίση του 2015 κατέδειξε με σαφήνεια ότι η κοινή νομισματική κυριαρχία αποτελεί επιλογή ζωτικής σημασίας. Οι πολιτικές της επιπτώσεις είναι καθολικές τόσο για μια χώρα που βρίσκεται υπό πίεση όσο και για το υπόλοιπο της ΕΕ. Η ευθύνη και η αλληλεγγύη πάνε χέρι χέρι.

Για περαιτέρω ολοκλήρωση, πρέπει να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη. Πρέπει να επιτευχθεί σαφέστερη ισορροπία μεταξύ δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, ιδίως σε περιόδους ευημερίας. Αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί μέσω καλύτερου συντονισμού μεταξύ των εθνικών προϋπολογισμών και του προϋπολογισμού της ΕΕ.

Αυτό είναι το κύριο δίδαγμα της ελληνικής κρίσης όπως αναφέρουν σε έρευνα του think tank Bruegel οι Μάρκο Μπούτι, Κλάους Ρέγκλινγκ και Τόμας Βίζερ. Η αναμέτρηση πριν από δέκα χρόνια έδειξε πόσο υψηλό μπορεί να είναι το κόστος όταν η μεγαλύτερη ολοκλήρωση επιβάλλεται από τις περιστάσεις σε μια κατάσταση έλλειψης εμπιστοσύνης.