Η δραματική μείωση της ιδιοκατοίκησης στη χώρα μας αποτελεί άμεση συνέπεια των δομικών αλλαγών που σημειώθηκαν στην αγορά ακινήτων μετά την οικονομική κρίση. Χιλιάδες νέα νοικοκυριά, κυρίως στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, αδυνατούν πλέον να αποκτήσουν δική τους κατοικία, οδηγώντας σε μια πρωτοφανή στεγαστική κρίση.

Η κατάρρευση της οικογενειακής οικονομικής στήριξης

Το οικογενειακό περιβάλλον, που παραδοσιακά αποτελούσε βασικό στήριγμα για την απόκτηση πρώτης κατοικίας, έχει εξαντληθεί οικονομικά. Αντί να προσφέρει βοήθεια για αγορά ακινήτου, πολλές οικογένειες αναγκάστηκαν να πουλήσουν τις ιδιοκτησίες τους για την εξόφληση χρεών. Αυτή η αλλαγή επηρεάζει άμεσα τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης, καθώς οι νέες γενιές στερούνται της παραδοσιακής οικογενειακής υποστήριξης.

Εκρηκτική αύξηση των ενοικιαστών στην Ελλάδα

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Eurostat τον Ιούλιο, που επικαλείται η εφημερίδα «Καθημερινή», το ποσοστό των ενοικιαστών επί του συνολικού πληθυσμού αυξήθηκε από 25% το 2015 σε 30,3% στο τέλος του 2024. Αυτή η αύξηση πέντε ποσοστιαίων μονάδων αντιστοιχεί σε περίπου 500.000 επιπλέον ενοικιαστές που αναζητούν στέγη σε μια αγορά με συνεχώς μειούμενη προσφορά κατοικιών.
Η συρρίκνωση της προσφοράς σε συνδυασμό με την αυξημένη ζήτηση δημιουργεί ένα φαύλο κύκλο που εκτοξεύει τις τιμές των ενοικίων και εντείνει τη στεγαστική κρίση.

Επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης για τους ενοικιαστές

Οι συνεχώς αυξανόμενες τιμές αναγκάζουν τους ενοικιαστές να αποδεχθούν χειρότερες συνθήκες στέγασης. Ο δείκτης συνωστισμού (overcrowding rate) αποκαλύπτει την πραγματικότητα: το 33% των ενοικιαστών, δηλαδή ένας στους τρεις, υποχρεώνεται να ζει σε χώρο μικρότερο από τις πραγματικές ανάγκες του. Με βάση την ορολογία της Eurostat, στην κατηγορία του συνωστισμού εντάσσονται όσοι διαμένουν σε κατοικίες όπου αντιστοιχεί λιγότερο από ένα δωμάτιο ανά ενήλικο ή ζευγάρι και ένα δωμάτιο ανά ζευγάρι παιδιών έως 12 ετών. Το ποσοστό αυτό παραμένει σταθερό από το 2014, γεγονός που δεν μπορεί να θεωρηθεί θετικό δεδομένης της οικονομικής ανάκαμψης.

Αποτυχία των κυβερνητικών μέτρων

Παρά τη θέσπιση πολλαπλών μέτρων για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης, τα αποτελέσματα δεν είναι ορατά στις τιμές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το κέντρο της Αθήνας, όπου οι τιμές συνεχίζουν την ανοδική πορεία παρά:

• Την αναστολή του προγράμματος «Χρυσή Βίζα» από το 2023
• Την απαγόρευση νέων καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης στα τρία πρώτα διαμερίσματα του Δήμου Αθηναίων
• Την τριετή φοροαπαλλαγή για ενοικίαση κλειστών ακινήτων, την οποία ελάχιστοι ιδιοκτήτες αξιοποιούν

Η αδυναμία αύξησης της προσφοράς κατοικιών παραμένει το κεντρικό πρόβλημα που εμποδίζει την πτώση των τιμών και τη βελτίωση των συνθηκών ιδιοκατοίκησης στη χώρα.