«Οι παρεμβάσεις και τα φορολογικά μέτρα για το 2026 στοχεύουν πρωτίστως στην ενίσχυση του εισοδήματος και τη μείωση των φορολογικών βαρών για το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού», επισήμανε ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κυριάκος Πιερρακάκης, κατά τη συνέντευξη Τύπου που παραχωρεί αυτή την ώρα η ηγεσία της πολιτικής ηγεσίας του ΥΠΕΘΟΟ για την εξειδίκευση των μέτρων σχετικά με την οικονομία που ανακοίνωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην 89η ΔΕΘ.
Κυριάκος Πιερρακάκης: Στα 1,76 δισ. ευρώ οι ανακοινώσεις Μητσοτάκη από τη ΔΕΘ για το 2026
«Φορολογική μεταρρύθμιση για το δημογραφικό και τη μεσαία τάξη», αυτή είναι η φιλοσοφία του νέου φορολογικού συστήματος, σύμφωνα με τον κ. Πιερρακάκη.
«Στα 1,76 δισ. ευρώ οι ανακοινώσεις Μητσοτάκη από τη ΔΕΘ για το 2026, ενώ το 2027 φτάνουν στα 2,5 δισ. ευρώ», σημείωσε ο υπουργός, υπογραμμίζοντας πως αφορούν 4 εκατ. πολίτες.
Οι κυριότερες παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:
(α) τη σημαντική αναμόρφωση της κλίμακας του φόρου εισοδήματος μισθωτών, συνταξιούχων, αγροτών και ελεύθερων επαγγελματιών, με έμφαση στη μεσαία τάξη, τις οικογένειες με παιδιά και τους νέους,
(β) το μη συμψηφισμό του 50% της προσωπικής διαφοράς των συνταξιούχων κατά την αύξηση των συντάξεων για το έτος 2026 και κατάργηση του συμψηφισμού της προσωπικής διαφοράς από το 2027,
(γ) παρεμβάσεις στα ειδικά μισθολόγια των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, καθώς και μια σειρά άλλων παρεμβάσεων που αφορούν τις αποδοχές εξωτερικής υπηρεσίας του Υπουργείου Εξωτερικών, τη μισθολογική εξέλιξη των μηχανικών και άλλων δημοσίων υπαλλήλων που έχουν πενταετή κύκλο σπουδών, τη θέσπιση αφορολόγητου για το επίδομα βιβλιοθήκης μελών ΔΕΠ και ερευνητών,
(δ) την κατάργηση σταδιακά του ΕΝΦΙΑ για κύριες κατοικίες σε οικισμούς με πληθυσμό έως 1.500 κατοίκους,
(ε) τη μείωση κατά 30% του ΦΠΑ στα νησιά της Περιφέρειας Βόρειου Αιγαίου, του Νομού Έβρου και του Νομού Δωδεκανήσων με πληθυσμό έως 20.000 κατοίκους,
(στ) την εισαγωγή ενδιάμεσου συντελεστή 25% στον φόρο εισοδήματος από ακίνητα, καθώς και την επέκταση του μέτρου απαλλαγής του φόρου για κενά ακίνητα που θα ενοικιαστούν και το 2026, της απαλλαγής ΦΠΑ στα νέα κτίρια, καθώς και του περιορισμού των νέων airbnb στα τρία δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας το 2026 και
(ζ) τη μείωση των τεκμηρίων διαβίωσης κατά 30% για τις κατοικίες και σημαντικές μειώσεις των τεκμηρίων για τα αυτοκίνητα, καθώς και προσαρμογές στο ελάχιστο εισόδημα των ελεύθερων επαγγελματιών για τους οικισμούς έως 1.500 κατοίκους και τις νέες μητέρες.
Αυτές οι παρεμβάσεις πραγματοποιούνται εντός των δημοσιονομικών στόχων. Υπενθυμίζεται ότι ο στόχος αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών για το 2026, έναντι του 2025, ανέρχεται σε 3,6% ή περίπου 3,7 δισ. ευρώ. Από αυτές τις δαπάνες εξαιρείται η αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών κατόπιν της ενεργοποίησης της εθνικής ρήτρας διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες. Σημειώνεται ότι το 2026 οι φυσικές παραλαβές εξοπλιστικών προγραμμάτων αναμένεται να ανέλθουν σε 2,3 δισ. ευρώ, έναντι 1,7 δισ. ευρώ το 2025.
Από τα 3,7 δισ. ευρώ, περίπου τα 2,8 δισ. ευρώ αφορούν προγραμματισμένες δαπάνες:
(α) περίπου 1 δισ. είναι η ετήσια αύξηση των τακτικών λειτουργικών δαπανών του κράτους,
(β) περίπου 1,15 δισ. για το 2026 είναι η αναμενόμενη αύξηση των συντάξεων τόσο βάσει ΑΕΠ και πληθωρισμού όσο και νέων συνταξιοδοτήσεων,
(γ) 470 εκατ. ευρώ περίπου είναι η αύξηση των μισθών δημοσίων υπαλλήλων βάσει του κατώτατου μισθού και το επίδομα επικινδυνότητας των ενστόλων που εφαρμόζεται για πλήρες έτος το 2026 και
(δ) περίπου 150 εκατ. ευρώ αφορούν άλλα μικρότερα μέτρα που έχουν ανακοινωθεί και επιβαρύνουν δημοσιονομικά το 2026 (αύξηση ορίου φαρμακευτικής δαπάνης, εφαρμογή κινήτρου επίτευξης στόχων στο Δημόσιο, μείωση ΕΝΦΙΑ κατά 20% για σπίτια που ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές κ.λπ.).
Ωστόσο, η καλή επίδοση του 2024 λόγω των ενεργητικών μέτρων εσόδων περιορισμού της φοροδιαφυγής που μείωσαν τον στόχο καθαρών δαπανών κάτω των ορίων, πέραν των μόνιμων μέτρων ύψους 1,1 δισ. ευρώ που ανακοινώθηκαν τον Απρίλιο του 2025 (επιστροφή ενός ενοικίου ετησίως, ενίσχυση ύψους 250 ευρώ σε συνταξιούχους, ανασφάλιστους υπερήλικες και άτομα με αναπηρία και αύξηση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων), μας επιτρέπει να δαπανήσουμε περίπου έως 800 εκατ. ευρώ επιπλέον του ετήσιου ορίου. Συνεπώς ο δημοσιονομικός χώρος για νέα μέτρα, επιπρόσθετα αυτών που έχουν ανακοινωθεί, ανέρχεται σε περίπου 1,7 δισ. ευρώ για το 2026.
Πέραν των ανωτέρω μέτρων, τον Απρίλιο του 2026 θα αυξηθεί περαιτέρω ο κατώτατος μισθός. Σήμερα ανέρχεται σε 880 ευρώ (από 830 ευρώ πέρυσι) και στόχος είναι να ανέλθει σε 950 ευρώ τον Απρίλιο του 2027. Η συνολική αύξηση από το 2021 που ο κατώτατος ήταν στα 650 ευρώ ανέρχεται σε 35,4%. Η αύξηση του κατώτατου μισθού επιφέρει και αύξηση στο επίδομα ανεργίας, στο επίδομα μητρότητας, στα επιδόματα τριετιών, στην αμοιβή των υπερωριών και άλλων. Επιπλέον ο βασικός μισθός των δημοσίων υπαλλήλων θα αναπροσαρμοστεί οριζοντίως τον Απρίλιο του 2026 αναλογικά με την αύξηση του κατώτατου μισθού.
Επιπλέον υιοθετούνται οι ακόλουθες παρεμβάσεις:
(α) Επεκτείνεται και για το 2026 ο περιορισμός λειτουργίας νέων βραχυχρόνιων μισθώσεων στα τρία δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας.
(β) Θεσπίζονται υπερεκπτώσεις επενδυτικών δαπανών 100% σε στρατηγικούς τομείς άμυνας και κατασκευής οχημάτων.
(γ) Στις περιπτώσεις συνταξιούχων που εργάζονται, ο υπολογισμός της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων θα γίνεται χωρίς να προσμετράται η προσαύξηση της σύνταξης λόγω της εργασίας του συνταξιούχου.
(δ) Επεκτείνεται το Πρόγραμμα «Μαριέττα Γιαννάκου» μέσω επιπλέον δωρεάς 300 εκατ. ευρώ, σε βάθος τριετίας, από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες, η οποία προστίθεται στα 100 εκατομμύρια που έχουν ήδη προσφέρει. Συνεπώς ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος αυξάνεται από τα 350 εκατ. ευρώ στα 650 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 400 εκατ. αποτελεί δωρεά των τραπεζών και επιπλέον 250 εκατ. ευρώ είναι η συνεισφορά του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων. Ο πρώτος κύκλος ουσιαστικών έργων ανακαίνισης και αναβάθμισης, που αφορά 431 σχολικές μονάδες, βρίσκεται υπό ολοκλήρωση και στόχος είναι μέσω του προγράμματος να υλοποιηθούν έργα συνολικά σε περισσότερες από 2.500 σχολικές μονάδες.
Δείτε αναλυτικά την παρουσίαση σχετικά με τη φορολογική μεταρρύθμιση για το Δημογραφικό και τη μεσαία τάξη ΕΔΩ
Αναλυτικά τα νέα φορολογικά μέτρα
Α. Αναμόρφωση φορολογικής κλίμακας εισοδήματος μισθωτών, συνταξιούχων, αγροτών και ελεύθερων επαγγελματιών, με έμφαση στη μεσαία τάξη, τις οικογένειες με παιδιά και τους νέους
1. Μειώνονται κατά 2% οι συντελεστές της κλίμακας από τα 10.000 έως και τα 40.000 ευρώ:
• Για τα 10.000 έως 20.000 ευρώ από 22% σε 20%
• Για τα 20.000 έως τα 30.000 ευρώ από 28% σε 26%
• Για τα 30.000 έως τα 40.000 ευρώ από 36% σε 34%
2. Εισάγεται ενδιάμεσος συντελεστής από τα 40.000 έως τα 60.000 ευρώ 39%, ενώ ο συντελεστής 44% θα ισχύει για εισοδήματα άνω των 60.000 ευρώ.
Επιπλέον παρεμβάσεις για οικογένειες με παιδιά:
3. Ο συντελεστής από τα 10.000 έως τα 20.000 που πλέον θα ανέρχεται σε 20% για φορολογούμενους χωρίς τέκνα, μειώνεται περαιτέρω αναλόγως του αριθμού των τέκνων και ακόμη περισσότερο για τους τρίτεκνους σε:
• 18% για φορολογούμενους με 1 εξαρτώμενο τέκνο
• 16% για φορολογούμενους με 2 εξαρτώμενα τέκνα
• 9% για φορολογούμενους με τρία εξαρτώμενα τέκνα
4. Οι συντελεστές από 0 έως 20.000 ευρώ μηδενίζονται για φορολογούμενους με τέσσερα ή περισσότερα εξαρτώμενα τέκνα.
5. Ο συντελεστής από 20.000 έως 30.000 ευρώ που πλέον θα ανέρχεται σε 26% για φορολογούμενους χωρίς τέκνα, μειώνεται επίσης κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες για κάθε τέκνο:
• 24% για φορολογούμενους με 1 εξαρτώμενο τέκνο
• 22% για φορολογούμενους με 2 εξαρτώμενα τέκνα
• 20% για φορολογούμενους με τρία εξαρτώμενα τέκνα
• 18% για φορολογούμενους με τέσσερα εξαρτώμενα τέκνα
• 16% για φορολογούμενους με πέντε εξαρτώμενα τέκνα κ.λπ.
Επιπλέον παρεμβάσεις για νέους:
6. Για τους νέους έως 25 ετών oι συντελεστές από 0 έως 20.000 ευρώ μηδενίζονται.
7. Για τους νέους 26 έως 30 ετών ο συντελεστής από τα 10.000 έως τα 20.000 θα ανέρχεται σε 9%.
Οι ανωτέρω παρεμβάσεις θα εφαρμοστούν από το φορολογικό έτος 2026 και (α) οι μισθωτοί και συνταξιούχοι θα δουν την ωφέλεια από τηνμισθοδοσία του Ιανουαρίου 2026 με την αύξηση στις μηνιαίες καθαρές απολαβές τους, καθώς ο φόρος παρακρατείται, (β) οι ατομικές επιχειρήσεις και οι αγρότες θα δουν την ωφέλεια με την υποβολή των δηλώσεων του φορολογικού έτους 2026 κατά τον Μάρτιο του 2027. Συνολικά ωφελούνται περίπου 4 εκατ. φορολογούμενοι που σήμερα υπόκεινται με βάση τα εισοδήματά τους σε φόρο εισοδήματος.
Το δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 1,2 δισ. ευρώ το 2026, 1,6 δισ. ευρώ το 2027 και 1,53 δισ. ευρώ για τα έτη 2028 και επόμενα.
Νέα μέτρα για τους συνταξιούχους
Πέρα από την ωφέλεια που θα δουν οι συνταξιούχοι από τον Ιανουάριο του 2026 με την αναμόρφωση της κλίμακας φορολογίας εισοδήματος και την ενίσχυση των 250 ευρώ κάθε Νοέμβριο, από τον Ιανουάριο του 2026 εφαρμόζονται αυξήσεις με δημοσιονομικό κόστος 542 εκατ. ευρώ:
• Αυξάνονται περαιτέρω οι συντάξεις βάσει πληθωρισμού και ΑΕΠ. Με τις παρούσες μακροοικονομικές προβλέψεις η αύξηση υπολογίζεται με τα σημερινά δεδομένα σε 2,35% και το δημοσιονομικό κόστος σε 467 εκατ. ευρώ.
• Στις περιπτώσεις συνταξιούχων που εργάζονται ο υπολογισμός της Εισφοράς Αλληλεγγύης Συνταξιούχων θα γίνεται χωρίς να προσμετράται η προσαύξηση της σύνταξης λόγω της εργασίας του συνταξιούχου.
• Από τον Ιανουάριο του 2026 και σε μόνιμη βάση όλοι οι συνταξιούχοι θα λαμβάνουν αύξηση βάσει πληθωρισμού και ΑΕΠ, καθώς δεν θα συμψηφίζεται το 50% της προσωπικής διαφοράς με την αύξηση της σύνταξης, ενώ από τον Ιανουάριο του 2027 καταργείται πλήρως ο συμψηφισμός της προσωπικής διαφοράς με την αύξηση της σύνταξης. Το δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 75 εκατ. ευρώ για το 2026, αυξανόμενο κατά επιπλέον 135 εκατ. ευρώ το 2027, 113 εκατ. ευρώ το 2028, 106 εκατ. ευρώ το 2029 κ.λπ. Άμεσα ωφελούμενοι είναι περίπου 671.000 συνταξιούχοι με προσωπική διαφορά.
Ενδεικτικά παραδείγματα
• Συνταξιούχος με 10.000 ευρώ φορολογητέο εισόδημα και μηνιαίο καθαρό εισόδημα 823 ευρώ θα λάβει 214 ευρώ καθαρά από την αύξηση βάσει ΑΕΠ και πληθωρισμού και 250 ευρώ από την ενίσχυση του Νοεμβρίου, σύνολο 464 ευρώ καθαρά. Αν υπόκειται σε προσωπική διαφορά, θα λάβει 357 ευρώ καθαρά.
• Συνταξιούχος με 14.000 ευρώ φορολογητέο εισόδημα και μηνιαίο καθαρό εισόδημα 1.080 ευρώ θα λάβει 263 ευρώ καθαρά από την αύξηση βάσει ΑΕΠ και πληθωρισμού, 250 ευρώ από την ενίσχυση του Νοεμβρίου και 80 ευρώ μείωση φόρου εισοδήματος, σύνολο 593 ευρώ καθαρά. Αν υπόκειται σε προσωπική διαφορά, θα λάβει 462 ευρώ καθαρά.
• Συνταξιούχος με 20.000 ευρώ φορολογητέο εισόδημα και μηνιαίο καθαρό εισόδημα 1.460 ευρώ θα λάβει 376 ευρώ καθαρά από την αύξηση βάσει ΑΕΠ και πληθωρισμού και 200 ευρώ μείωση φόρου εισοδήματος, σύνολο 576 ευρώ καθαρά. Αν υπόκειται σε προσωπική διαφορά, θα λάβει 388 ευρώ καθαρά.
• Συνταξιούχος με 24.000 ευρώ φορολογητέο εισόδημα και μηνιαίο καθαρό εισόδημα 1.693 ευρώ θα λάβει 417 ευρώ καθαρά από την αύξηση βάσει ΑΕΠ και πληθωρισμού και 280 ευρώ μείωση φόρου εισοδήματος, σύνολο 697 ευρώ καθαρά. Αν υπόκειται σε προσωπική διαφορά, θα λάβει 489 ευρώ καθαρά.
Νέα μέτρα για τους δημοσίους υπαλλήλους από τον Ιανουάριο του 2026
Πέρα από τη σημαντική ωφέλεια που θα έχουν οι δημόσιοι υπάλληλοι από τον Ιανουάριο του 2026 με την αναμόρφωση της κλίμακας φορολογίας εισοδήματος, εφαρμόζονται επιπλέον μέτρα ύψους περίπου 600 εκατ. ευρώ που περιλαμβάνουν:
• Αύξηση μισθών στο σύνολο του Δημοσίου τον Απρίλιο του 2026, αναλόγως της αύξησης του κατώτατου μισθού. Η αύξηση του κατώτατου μισθού θα αποφασιστεί με τη διαδικασία που προβλέπεται κατόπιν διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους. Το δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε περίπου 358 εκατ. ευρώ.
• Αναμόρφωση μισθολογίου Ενόπλων Δυνάμεων με αυξήσεις από τον Οκτώβριο του 2025. Το ετήσιο κόστος εκτιμάται σε 153 εκατ. ευρώ, ωστόσο εκτιμάται ότι έχουν εξοικονομηθεί σε ετήσια βάση περίπου 77 εκατ. ευρώ από την αναμόρφωση της δομής των Ενόπλων Δυνάμεων. Αφορά περίπου 75.500 στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων.
• Αναμόρφωση μισθολογίου Αστυνομίας, Πυροσβεστικής και Λιμενικού με αυξήσεις από τον Οκτώβριο του 2025. Το ετήσιο κόστος εκτιμάται σε 120 εκατ. ευρώ και αφορά περίπου 76.000 στελέχη των Σωμάτων Ασφαλείας.
• Αυξάνεται η αποζημίωση αλλοδαπής υπηρεσίας και το επίδομα ειδικών καθηκόντων για το προσωπικό του Υπουργείου Εξωτερικών, καθώς και οι αποζημιώσεις για τα δίδακτρα τέκνων με ετήσιο κόστος περίπου 30 εκατ. ευρώ.
• Αναγνωρίζεται μισθολογικά, κατ’ αναλογία του μεταπτυχιακού, με προώθηση κατά δύο μισθολογικά κλιμάκια, το δίπλωμα του Πολυτεχνείου και λοιπών Πανεπιστημίων με πενταετή κύκλο σπουδών. Εκτιμάται ότι ωφελούμενοι θα είναι περίπου 5.000 δημόσιοι υπάλληλοι με ετήσιο κόστος 7 εκατ. ευρώ.
• Θεσπίζεται αφορολόγητο για το επίδομα βιβλιοθήκης μελών ΔΕΠ και ερευνητών, με ετήσιο κόστος περί τα 6 εκατ. ευρώ.
Νέα μέτρα για το στεγαστικό πρόβλημα
• Από τον Νοέμβριο του 2025 και κάθε έτος επιστρέφεται ετησίως ένα ενοίκιο κύριας και φοιτητικής κατοικίας για το 80% των ενοικιαστών με εισοδηματικά και περιουσιακά κριτήρια (το μέτρο έχει ήδη θεσμοθετηθεί). Ετήσιο κόστος 230 εκατ. ευρώ.
• Επεκτείνεται και για το 2026 η απαλλαγή φόρου εισοδήματος για 3 έτη για κενές κατοικίες (που παραμένουν κλειστές τουλάχιστον 3 έτη) που θα μισθωθούν σε μακροχρόνια μίσθωση έως τέλος του 2026. Το δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 13 εκατ. ευρώ για το 2026 και 22 εκατ. ευρώ για το 2027.
• Επεκτείνεται για μια ακόμη μια χρονιά, δηλαδή μέχρι το τέλος του 2026, η αναστολή του ΦΠΑ στις νέες οικοδομές, με σκοπό την αύξηση των κατοικιών προς διάθεση με ετήσιο κόστος 18 εκατ. ευρώ.
• Παρατείνεται η ισχύς της μείωσης του φόρου εισοδήματος για δαπάνες αναβάθμισης κτιρίων για τα έτη 2025 και 2026 (το μέτρο έχει ήδη θεσμοθετηθεί). Εκτιμώμενο ετήσιο κόστος 5 εκατ. ευρώ.
• Επεκτείνεται και για το 2026 ο περιορισμός λειτουργίας νέων βραχυχρόνιων μισθώσεων στα τρία δημοτικά διαμερίσματα της Αθήνας.
• Κοινωνική αντιπαροχή: Στόχος του νέου θεσμικού πλαισίου είναι η αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου μέσω κινήτρων που κινητοποιούν την ιδιωτική πρωτοβουλία (π.χ. απόκτηση ποσοστού κυριότητας στο ακίνητο) για την κατασκευή σύγχρονων κατοικιών για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των πολιτών. Με τον τρόπο αυτόν επιχειρείται αφενός η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας με τη δημιουργία κοινωνικών κατοικιών και αφετέρου η εξασφάλιση κοινωνικής μίσθωσης με δυνατότητα εξαγοράς σε κοινωνικά ευάλωτες ομάδες.
• Από το 2026 μειώνεται κατά 50% και από το 2027 καταργείται ο ΕΝΦΙΑ για κύριες κατοικίες σε οικισμούς με πληθυσμό έως 1.500 κατοίκους. Το μέτρο αναμένεται να ενδυναμώσει την παρουσία των κατοίκων στις εν λόγω περιοχές. Σημειώνεται ότι η αποκέντρωση συνδέεται άμεσα με το στεγαστικό πρόβλημα.
• Από το φορολογικό έτος 2026 θεσπίζεται ενδιάμεσος συντελεστής 25% για εισόδημα από ενοίκια από 12.000 έως 24.000 ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι σήμερα έως τα 12.000 εφαρμόζεται συντελεστής 15% και στη συνέχεια αυξάνεται σε 35%. Άμεσα ωφελούμενοι εκτιμώνται 161.587 ιδιοκτήτες ακινήτων, ωστόσο αυτό το μέτρο αναμένεται να λειτουργήσει θετικά για τη φορολογική συμμόρφωση και τη συγκράτηση των τιμών των ενοικίων. Το δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 90 εκατ. ευρώ ετησίως, που θα επιβαρύνει τα έτη 2027 και επόμενα.
Αναμόρφωση τεκμηρίων διαβίωσης
Ως τεκμήριο διαβίωσης ορίζεται το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα που απαιτείται για τη συντήρηση των περιουσιακών στοιχείων κινητών και ακινήτων, καθώς και του ελάχιστου κόστους ετήσιας διαβίωσης.
Με την εν λόγω μεταρρύθμιση τροποποιούνται και μειώνονται τα τεκμήρια για (α) τις κατοικίες, (β) τα αυτοκίνητα και (γ) τα σκάφη.
Επιπλέον θα εξαιρούνται από την ελάχιστη αντικειμενική δαπάνη των 3.000 ευρώ τα εξαρτώμενα τέκνα που έχουν ίδιο εισόδημα. Το ετήσιο δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 40 εκατ. ευρώ και ωφελούμενοι είναι περίπου 477.000 φορολογούμενοι με προστιθέμενη διαφορά φόρου εξαιτίας των τεκμηρίων διαβίωσης.
α. Για κατοικίες
Σήμερα τα ποσά προσαυξάνονται, προκειμένου για κατοικίες που βρίσκονται σε περιοχές με τιμή ζώνης, σύμφωνα με τον αντικειμενικό προσδιορισμό των ακινήτων, από 2.800 ευρώ έως 4.999 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο, κατά ποσοστό σαράντα τοις εκατό (40%) και για περιοχές με τιμή ζώνης από 5.000 ευρώ και άνω το τετραγωνικό μέτρο, κατά ποσοστό εβδομήντα τοις εκατό (70%).
Μειώνονται οι ανωτέρω συντελεστές σε 30% και 58% αντίστοιχα έτσι ώστε σε αυτές τις περιοχές η αντικειμενική δαπάνη να μειωθεί κατά 35%:
• Για μονοκατοικίες, οι αντικειμενικές δαπάνες προσαυξάνονται κατά ποσοστό είκοσι τοις εκατό (20%) όπως ισχύει σήμερα, επί των νέων όμως αντικειμενικών δαπανών.
• Για δευτερεύουσα κατοικία παραμένει ως έχει η έκπτωση 50% επί των νέων όμως αντικειμενικών δαπανών.
β. Αυτοκίνητο ιδιωτικής χρήσης
Σήμερα τα αυτοκίνητα υπόκεινται σε αντικειμενικές δαπάνες βάσει των κυβικών εκατοστών αποκλειστικά. Επίσης υπάρχει μείωση του ποσού ανάλογα με την παλαιότητα 30% για αυτοκίνητα 5-10 ετών και 50% για αυτοκίνητα άνω των 10 ετών. Ωστόσο, το κόστος συντήρησης δεν είναι υψηλότερο για τα νεότερα αυτοκίνητα έναντι των παλαιότερων, ενώ η παρούσα κατάσταση λειτουργεί αποτρεπτικά για την αγορά νεότερου αυτοκινήτου κάτω της δεκαετίας.
Μεταρρύθμιση: Για αυτοκίνητα που έχουν ταξινομηθεί μετά τις 1/11/2010, οι αντικειμενικές δαπάνες θα προσδιορίζονται βάση Co2 (κατ’ αναλογία με τα τέλη κυκλοφορίας), με σημαντική μείωση των αντικειμενικών δαπανών, προσομοιάζοντας το ύψος των αντικειμενικών δαπανών που έχουν σήμερα τα αυτοκίνητα άνω των δέκα ετών.
γ. Σκάφη Αναψυχής
Για τα σκάφη σήμερα η τεκμαρτή δαπάνη από κάθε σκάφος μειώνεται ανάλογα με την παλαιότητά του κατά ποσοστό δεκαπέντε τοις εκατό (15%) αν έχει περάσει χρονικό διάστημα πάνω από πέντε (5) έτη και μέχρι δέκα (10) έτη από το έτος που νηολογήθηκε για πρώτη φορά και τριάντα τοις εκατό (30%) αν έχει περάσει χρονικό διάστημα πάνω από δέκα (10) έτη.
Μειώνεται κατά 30% η τεκμαρτή δαπάνη και για τα νεότερα σκάφη, καθώς οι δαπάνες συντήρησης δεν είναι υψηλότερες στα νεότερα, αλλά και με σκοπό την ενίσχυση της αγοραστικής δύναμης.
Διατηρείται η πρόβλεψη ότι τα ποσά της ετήσιας τεκμαρτής δαπάνης μειώνονται κατά ποσοστό πενήντα τοις εκατό (50%) προκειμένου για ιστιοφόρα σκάφη. Κατά το ίδιο ποσοστό μειώνονται και για πλοία αναψυχής που έχουν κατασκευασθεί ή κατασκευάζονται στην Ελλάδα εξ ολοκλήρου από ξύλο, τύπων «τρεχαντήρι», «βαρκαλάς», «πέραμα», «τσερνίκι» και «λίμπερτι», που προέρχονται από την ελληνική ναυτική παράδοση.
Κατάργηση ΕΝΦΙΑ για κύριες κατοικίες σε οικισμούς με πληθυσμό έως 1.500 κατοίκους
Από το 2026 μειώνεται ο φόρος κατά 50% και από το 2027 απαλλάσσονται από τον Ε.Ν.Φ.Ι.Α. τα δικαιώματα στα ακίνητα που αφορούν κύρια κατοικία και ανήκουν σε φυσικά πρόσωπα, φορολογικούς κατοίκους Ελλάδας, των οποίων η κύρια κατοικία, όπως προκύπτει από τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος ευρίσκεται σε οικισμούς με πληθυσμό μικρότερο των χιλίων πεντακοσίων (1.500) κατοίκων, εξαιρουμένων των οικισμών που βρίσκονται στην Περιφέρεια Αττικής (πλην της Περιφερειακής Ενότητας Νήσων). Εξαιρούνται κατοικίες με συνολική φορολογητέα αξία άνω των 400.000 ευρώ.
Το μέτρο εκτιμάται ότι αφορά περίπου 1 εκατομμύριο δικαιώματα επί κατοικιών στις εν λόγω περιοχές της επικράτειας. Αφορά 12.720 οικισμούς (σε σύνολο 13.586 οικισμών) της χώρας τόσο στην ηπειρωτική όσο και νησιωτική Ελλάδα και το ετήσιο κόστος της πλήρους απαλλαγής εκτιμάται σε περίπου 75 εκατ. ευρώ.
Μείωση ΦΠΑ κατά 30% στα ακριτικά νησιά του Αιγαίου με έως 20.000 κατοίκους
Από 1/1/2026 μειώνεται ο ΦΠΑ κατά 30% στα νησιά της Περιφέρειας Βόρειου Αιγαίου, του Νομού Έβρου (Σαμοθράκη) και του Νομού Δωδεκανήσων με πληθυσμό έως 20.000 κατοίκους.
Σήμερα ο μειωμένος ΦΠΑ εφαρμόζεται σε πέντε νησιά του Αιγαίου (Χίος, Λέρος, Σάμος, Λέσβος, Κως), τα οποία διατηρούν χώρους υποδοχής για προσφυγικές ροές.
Προς ενίσχυση της οικιστικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας στα ακριτικά νησιά του Αιγαίου που έχουν μικρό σχετικά αριθμό κατοίκων, επεκτείνεται το μέτρο στα νησιά της Περιφέρειας Βόρειου Αιγαίου, του Νομού Έβρου (Σαμοθράκη) και του Νομού Δωδεκανήσων με πληθυσμό σύμφωνα με την απογραφή του 2021 έως 20.000 κατοίκους. Το ετήσιο κόστος του μέτρου εκτιμάται σε 25 εκατ. ευρώ.
Ενίσχυση επενδύσεων
Αύξηση Εθνικού ΠΔΕ και ολοκλήρωση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, αυξάνεται το Εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) από το 2025 και σε μόνιμη βάση κατά 500 εκατ. ευρώ προκειμένου να χρηματοδοτηθούν και επιταχυνθούν τα μεγάλα δημόσια έργα. Συνεπώς το Εθνικό ΠΔΕ διαμορφώνεται σε 3,25 δισ. ευρώ για το 2025 και 3,3 δισ. ευρώ για το 2026, από 2,75 δισ. και 2,8 δισ. ευρώ αντίστοιχα, που είχαν προβλεφθεί στο Μεσοπρόθεσμο Σχέδιο τον Οκτώβριο του 2024.
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για το 2026 είναι η επιτυχής ολοκλήρωση των προαπαιτούμενων στόχων και μεταρρυθμίσεων και η πλήρης απορρόφηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ). Στόχος είναι να απορροφηθούν από το σκέλος επιχορηγήσεων του ΤΑΑ 4,9 δισ. ευρώ το 2025 (έναντι 3,4 δισ. ευρώ το 2024) και το σύνολο του υπολειπόμενου ποσού, δηλαδή 7,2 δισ. ευρώ το 2026. Επιπλέον προβλέπεται τελική εκταμίευση δανείων προς ιδιωτικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά ύψους περίπου 2,8 δισ. ευρώ το 2025 και 4,4 δισ. ευρώ το 2026. Σημειώνεται για δάνεια που έχουν συμβασιοποιηθεί έως το τέλος του 2026 οι τελικές εκταμιεύσεις λαμβάνουν χώρα και τα επόμενα έτη αναλόγως των σταδίων ολοκλήρωσης των επιμέρους επιχειρηματικών σχεδίων των δανειοληπτών.
Για τα λοιπά συγχρηματοδοτούμενα Προγράμματα (ΕΣΠΑ κ.λπ.) οι δαπάνες αναμένεται να ανέλθουν σε 6,2 δισ. ευρώ το 2026 έναντι 6,45 δισ. ευρώ το 2025, καθώς προγράμματα ύψους περίπου 250 εκατ. ευρώ που δεν ήταν επιλέξιμα στο συγχρηματοδοτούμενο σκέλος μεταφέρθηκαν πλέον στον τακτικό προϋπολογισμό, διατηρώντας τη συνολική δαπάνη αμετάβλητη.
Συνολικά οι επιχορηγήσεις του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων αναμένεται να αυξηθούν από 14,6 δισ. ευρώ το 2025 σε 16,7 δισ. ευρώ το 2026, σημειώνοντας αύξηση κατά 2,1 δισ. ευρώ, συνδεόμενη κυρίως με την αύξηση των εκταμιεύσεων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
Συμπεριλαμβανομένου του σκέλους των δανείων του ΤΑΑ, οι συνολικές εκταμιεύσεις αναμένεται να αυξηθούν από 17,4 δισ. ευρώ το 2025 σε 21,1 δισ. ευρώ το 2026, δηλαδή κατά 3,7 δισ. ευρώ.
Προγραμματισμός Νέων Δράσεων Επιχειρηματικότητας
Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης
Εντός του 2025: Αναμένεται να προκηρυχθεί νέα δράση για την ενίσχυση επενδυτικών σχεδίων από €2.000-€20.000 (καθεστώς de minimis) από νέες και υφιστάμενες πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις στις ηπειρωτικές περιοχές ΔΑΜ (Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας & Δήμοι Μεγαλόπολης, Τρίπολης, Γορτυνίας και Οιχαλίας).
Εντός του 2026: Νέος κύκλος δράσεων ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας μέσω του Γενικού Απαλλακτικού Κανονισμού (Καν. 651/2014), ύψους περίπου €200 εκατ.
ΕΣΠΑ 2021-2027
Βρίσκεται σε εξέλιξη η προκήρυξη της δράσης ύψους €200 εκατ. για την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ΜμΕ στους κλάδους της μεταποίησης και των υπηρεσιών για τη βελτίωση των προϊόντων και υπηρεσιών τους και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της εξαγωγικής δραστηριότητάς τους. Το ποσοστό επιδότησης ανέρχεται σε 40-50% και το μέγιστο ποσό ενίσχυσης σε €200.000.
Δράσεις που αναμένεται να ξεκινήσουν εντός του 2025 και να υλοποιηθούν εντός του 2026:
• Σχεδιάζεται δράση που θα απευθύνεται στους κλάδους που εμφανίζουν τη μεγαλύτερη υστέρηση στο εμπορικό μας ισοζύγιο. Πρόκειται για στοχευμένη δράση προϋπολογισμού €50 εκατ., μέσω της οποίας οι επιχειρήσεις θα λάβουν την απαραίτητη υποστήριξη για να βελτιώσουν τον εξοπλισμό, τις διαδικασίες και την τεχνογνωσία τους προκειμένου να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Στόχος μας μέσα από τις δύο αυτές δράσεις είναι να βελτιώσουμε το εμπορικό ισοζύγιο της χώρας, να προσελκύσουμε νέες επενδύσεις από το εξωτερικό και να δημιουργήσουμε νέες ευκαιρίες απασχόλησης για το ανθρώπινο δυναμικό.
• Στο επόμενο διάστημα θα προκηρυχθεί δράση ενίσχυσης της αυτοαπασχόλησης πτυχιούχων Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης που ενδιαφέρονται να ξεκινήσουν νέα επιχειρηματική δραστηριότητα. Βασικός στόχος είναι η ενίσχυση της βιώσιμης επιχειρηματικότητας, η διεύρυνση της επιχειρηματικής βάσης και η προσέλκυση νέων επιστημόνων από το εξωτερικό (εκτιμώμενος Π/Υ: €70 εκατ.).
• Αξιοποιείται η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία STEP, νέο βασικό εργαλείο της ΕΕ για την ανάπτυξη κρίσιμων τεχνολογιών που ενισχύουν το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της χώρας. Στο επόμενο διάστημα σχεδιάζεται η χρηματοδότηση δράσης για τις επιχειρήσεις που θα προχωρήσουν σε επενδύσεις στην ανάπτυξη ή/και παραγωγή στους τομείς των ψηφιακών τεχνολογιών, της βιοτεχνολογίας και των καθαρών και αποδοτικών ως προς τη χρήση των πόρων τεχνολογιών. Ο προϋπολογισμός θα ανέρχεται σε περίπου €50 εκατ. και θα αφορά σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις.
Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας
Ο προϋπολογισμός του εγγυοδοτικού προγράμματος InvestEU αυξάνεται κατά €300 εκατ. από το Ταμείο Ανάκαμψης. Η επιπλέον χρηματοδότηση των 300 εκατ. κατευθύνεται αποκλειστικά στις ΜμΕ και στο εγγυοδοτικό προϊόν που τους παρέχει πρόσβαση σε δανεισμό τόσο για κεφάλαιο κίνησης όσο και για επενδύσεις σε εξοπλισμό. Με την πρόσθετη ενίσχυση αναμένεται να κινητοποιηθούν δάνεια ύψους €3,6 δισ., τα οποία θα στηρίξουν τουλάχιστον 25.000 ΜμΕ σε όλη τη χώρα.
INTERREG ΠΠ 2021-2027
Εντός του 2025: Προβλέπεται στο πρόγραμμα «Ελλάδα-Βουλγαρία 2021-2027 η στήριξη σε πολύ μικρές και μικρές επιχειρήσεις, καθώς και νέους επιχειρηματίες, κοινωνικές επιχειρήσεις και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με προϋπολογισμό €5,8 εκατ., μέσω του Ταμείου Μικρών Έργων (Small Project Fund – SPF).
Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα
Ενεργά χρηματοδοτικά εργαλεία για ΜμΕ που συνεχίζουν το 2026:
Οι νέοι πόροι στο ΤΕΠΙΧ ΙΙΙ αθροίζουν σε επιπλέον €780 εκατ. για νέα επιχειρηματικά δάνεια. Ο νέος συνολικός προϋπολογισμός του Ταμείου ανέρχεται στα €3,3 δισ.
Εντός του 2026:
Ταμείο Αγροτικής Επιχειρηματικότητας
Οι πόροι του νέου Ταμείου κατανέμονται σε δύο διακριτά χρηματοδοτικά εργαλεία, το Ταμείο Εγγυήσεων για υφιστάμενους και νέους αγρότες και το Ταμείο Συγχρηματοδοτούμενων Μικροδανείων, τα οποία θα καλύψουν όλες τις ανάγκες και προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πρωτογενής κλάδος και ο κλάδος της αγροδιατροφής. Τα χρηματοδοτικά αυτά εργαλεία θα λειτουργούν με συνδυασμό χρηματοδοτικών ενισχύσεων. Π/Υ: έως €170 εκατ.
Ταμείο Εγγυοδοσίας DeLFI Plus
Αποτελεί τη συνέχεια του υφιστάμενου Ταμείου Εγγυοδοσίας DeLFI και είναι ένα σύγχρονο χρηματοδοτικό εργαλείο που διευκολύνει την πρόσβαση των ΜμΕ σε επενδυτικά δάνεια με ευνοϊκούς όρους. Το νέο εργαλείο αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή στις αρχές του 2026. Π/Υ: έως €500 εκατ.
Patent Fund – Ταμείο Ευρεσιτεχνιών
Στόχος του Patent Fund είναι η στήριξη και ανάπτυξη των πολύ μικρών και μικρών επιχειρήσεων, παρέχοντάς τους κεφάλαια για την κατοχύρωση διεθνών ευρεσιτεχνιών και την εμπορική αξιοποίηση τους. Το Ταμείο φιλοδοξεί να καλύψει ένα χρόνιο χρηματοδοτικό κενό στην ελληνική αγορά, καθώς οι περισσότερες εφευρέσεις είτε παραμένουν ακατοχύρωτες είτε δεν προχωρούν ποτέ σε εμπορική εφαρμογή λόγω έλλειψης κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων σε πρώιμα στάδια. Π/Υ: €41,4 εκατ.
Υπερεκπτώσεις επενδυτικών δαπανών 100% σε στρατηγικούς τομείς άμυνας και κατασκευής οχημάτων
Προκειμένου να κινητροδοτηθούν οι ιδιωτικές επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς που σήμερα η δραστηριότητα στην ελληνική αγορά είναι εξαιρετικά περιορισμένη, οι επενδυτικές δαπάνες που αφορούν στους τομείς άμυνας και κατασκευής οχημάτων θα εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων, κατά τον χρόνο της πραγματοποίησής τους, προσαυξημένες κατά ποσοστό εκατό τοις εκατό (100%). Επιπλέον στις επενδύσεις αυτές θα δίνεται το κίνητρο της ταχείας αδειοδότησης, όπως γίνεται με τις στρατηγικές επενδύσεις. Η έκπτωση θα αφορά για αρχικές επενδύσεις που θα εκκινήσουν τα έτη 2026, 2027 και 2028 και τους ακόλουθους τομείς:
• Κατασκευή όπλων και πυρομαχικών (ΚΑΔ 25.40)
• Κατασκευή μηχανοκίνητων οχημάτων (ΚΑΔ 29.10)
• Κατασκευή ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού για μηχανοκίνητα οχήματα (ΚΑΔ 29.31)
• Κατασκευή άλλων μερών και εξαρτημάτων για μηχανοκίνητα οχήματα (ΚΑΔ 29.32)
• Κατασκευή αεροσκαφών και συναφών μηχανημάτων (ΚΑΔ 30.30)
• Κατασκευή στρατιωτικών οχημάτων μάχης (ΚΑΔ 30.40).
Η ανωτέρω ενίσχυση μπορεί να λάβει χώρα βάσει του άρθρου 14 του Κανονισμού 651/14 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τη διαδικασία της ενίσχυσης και τους συναφείς ελέγχους προϋποθέσεων θα αναλάβει το Υπουργείο Ανάπτυξης. Οι ενισχύσεις χορηγούνται για αρχική επένδυση ανά περιοχή και αφορούν επενδυτικές δαπάνες σε ενσώματα και άυλα στοιχεία ενεργητικού. Η επένδυση διατηρείται στην περιοχή όπου χορηγείται η ενίσχυση για τουλάχιστον πέντε έτη, μετά την ολοκλήρωση της επένδυσης. Το συνολικό ύψος των ενισχύσεων που θα δοθούν με τη μορφή φορολογικής έκπτωσης θα ανέρχεται μέχρι τα 150 εκατ. ευρώ.
Κατάργηση τέλους συνδρομητικής τηλεόρασης
Από τον Ιανουάριο του 2026 καταργείται το τέλος συνδρομητικής τηλεόρασης που επιβαρύνει περισσότερους από 1 εκατ. λογαριασμούς συνδρομητικής τηλεόρασης, τόσο νοικοκυριών όσο και επιχειρήσεων. Το τέλος ανέρχεται σε 10% επί του συνολικού μηνιαίου λογαριασμού και το ετήσιο δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 22 εκατ. ευρώ.
Παρεμβάσεις στο ελάχιστο εισόδημα ελεύθερων επαγγελματιών
Επεκτείνεται η πρόβλεψη για μείωση 50% του ελάχιστου εισοδήματος που ισχύει σήμερα για οικισμούς με πληθυσμό έως 500 ατόμων ή δημοτικές κοινότητες εκτός Αττικής με πληθυσμό έως 1.500 ατόμων, σε όλους τους οικισμούς εκτός Αττικής με πληθυσμό έως 1.500 άτομα. Συνεπώς στο μειωμένο ποσό εντάσσονται ακόμη 176 οικισμοί, οι οποίοι οριακά τίθεντο εκτός ρύθμισης.
Εξαιρούνται από το τεκμαρτό εισόδημα νέες μητέρες που ασκούν ελεύθερο επάγγελμα κατά το έτος γέννησης τέκνου και τα επόμενα δύο έτη. Εκτιμάται ότι ωφελούνται περίπου 6.000 νέες μητέρες.
Το δημοσιονομικό κόστος των ανωτέρω παρεμβάσεων υπολογίζεται σε περίπου 10 εκατ. ευρώ και εφαρμόζεται από το φορολογικό έτος 2025 (δηλώσεις 2026).
Ταμείο Καινοτομίας Φαρμάκων
Από τον Ιανουάριο του 2026 ξεκινά τη λειτουργία του το Ταμείο Καινοτομίας Φαρμάκων (γνωστό και ως Σχήμα Μεταβατικής Αποζημίωσης), το οποίο θα ενισχύσει την πρόσβαση των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες, εισάγοντας παράλληλα προσωρινούς μηχανισμούς αποζημίωσης. Το Ταμείο Καινοτομίας Φαρμάκων είναι ένας μηχανισμός που δημιουργείται για την εισαγωγή καινοτόμων φαρμάκων στην Ελλάδα, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και κανόνες. Στόχος είναι η βελτίωση τη πρόσβασης των ασθενών σε καινοτόμες θεραπείες που συχνά έχουν υψηλό κόστος, με τρόπο που να είναι προβλέψιμος και βιώσιμος για το σύστημα υγείας. Τα φάρμακα που θα εντάσσονται στο Ταμείο θα υπόκεινται σε αυξημένη εποπτεία και θα έχουν χαμηλότερο ποσοστό Clawback. Γι' αυτόν τον σκοπό θα ενισχυθεί ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας με 50 εκατ. ευρώ ετησίως από το 2026. Παράλληλα με τα οφέλη για τους ασθενείς, η λειτουργία του ταμείου αναμένεται να αυξήσει τις επενδύσεις στην Ελλάδα για έρευνα και ανάπτυξη σε καινοτόμες θεραπείες.
Απαλλαγή φόρου εισοδήματος από ιδρύματα και κληροδοτήματα
Τα ιδρύματα και κληροδοτήματα δεν θα υπόκεινται από το φορολογικό έτος 2026 σε φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων για τα εν γένει έσοδά τους, ενώ οι δωρεές προς ιδρύματα και κληροδοτήματα δεν θα υπόκεινται σε φόρο δωρεών. Το δημοσιονομικό κόστος εκτιμάται σε 43 εκατ. ευρώ ετησίως που θα επιβαρύνει τα έτη 2027 και επόμενα.
En
