Η ενεργειακή ασφάλεια αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια σε έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες της ευρωπαϊκής πολιτικής. Όχι μόνο ως ζήτημα κόστους ή πράσινης μετάβασης, αλλά ως βασικός πυλώνας στρατηγικής αυτονομίας και αμυντικής ετοιμότητας. Αυτό ακριβώς επισημαίνει πρόσφατο briefing του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το οποίο αναλύει τη στενή και συχνά παραγνωρισμένη σχέση ανάμεσα στην ενέργεια και την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Σύμφωνα με το έγγραφο, η άμυνα της Ευρώπης εξαρτάται άμεσα από τη διαθεσιμότητα, τη σταθερότητα και την ανθεκτικότητα των ενεργειακών συστημάτων. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις, η λειτουργία βάσεων, η παραγωγή οπλικών συστημάτων και η κυβερνοάμυνα απαιτούν συνεχή πρόσβαση σε ενέργεια.

Διαβάστε: Νέα deals με Τραμπ για LNG & υποδομές: Η στρατηγική συμμαχία και ο ρόλος-κλειδί Εξάρχου και Παπασταύρου

Όταν αυτή η πρόσβαση απειλείται -είτε από γεωπολιτικές εντάσεις είτε από διακοπές εφοδιασμού είτε από υβριδικές επιθέσεις-, τότε τίθεται σε κίνδυνο και η επιχειρησιακή ικανότητα της άμυνας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από εισαγόμενα ορυκτά καύσιμα, γεγονός που ενισχύει τη στρατηγική της ευαλωτότητα. Το briefing του Ευρωκοινοβουλίου υπογραμμίζει ότι η ενεργειακή κρίση των τελευταίων ετών απέδειξε πως η ενέργεια μπορεί να μετατραπεί σε εργαλείο πίεσης ή ακόμα και σε «όπλο» στο πλαίσιο ευρύτερων γεωπολιτικών συγκρούσεων. Γι’ αυτό και η ενεργειακή ασφάλεια παύει να είναι τεχνικό θέμα και μετατρέπεται σε ζήτημα άμυνας.

Ο ρόλος της Ελλάδας

Σε αυτό το ευρωπαϊκό περιβάλλον, η Ελλάδα επιχειρεί να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο. Οι πρόσφατες πρωτοβουλίες του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρου Παπασταύρου, κινούνται ακριβώς προς αυτήν την κατεύθυνση, αναδεικνύοντας τη χώρα σε σταθεροποιητικό παράγοντα και ενεργειακό κόμβο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η ελληνική θέση ότι η ενέργεια αποτελεί συστατικό στοιχείο της εθνικής και ευρωπαϊκής ασφάλειας δεν είναι απλώς ρητορική· συνδέεται με συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές και διεθνείς συνεργασίες. Χαρακτηριστική ήταν η πρόσφατη συνάντηση των υπουργών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στην οποία συμμετείχε -σε μια κίνηση με έντονο συμβολισμό- και η αναπληρώτρια γενική γραμματέας του ΝΑΤΟ. Η παρουσία της Συμμαχίας σε μια κατεξοχήν ενεργειακή συζήτηση ανέδειξε με σαφήνεια ότι η ασφάλεια εφοδιασμού, η προστασία των υποδομών και η ανθεκτικότητα των δικτύων δεν αφορούν μόνο την Ε.Ε., αλλά και τη συλλογική άμυνα της Δύσης. Στη συζήτηση αυτή, η Ελλάδα έθεσε στο τραπέζι τον ρόλο της ως γέφυρα ανάμεσα στην ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική και τις στρατηγικές προτεραιότητες του ΝΑΤΟ. Η γεωγραφική της θέση, οι υποδομές LNG, οι αγωγοί και οι διασυνδέσεις με τα Βαλκάνια και την Ανατολική Ευρώπη την καθιστούν κρίσιμο κρίκο σε μια εποχή που η διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων ενέργειας αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα. Το briefing του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δίνει ιδιαίτερη έμφαση και στην προστασία των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών από κυβερνοεπιθέσεις και υβριδικές απειλές. Αυτό το σημείο έχει ιδιαίτερη βαρύτητα για χώρες όπως η Ελλάδα, που φιλοξενούν υποδομές με υπερεθνική σημασία. Η ασφάλεια αυτών των εγκαταστάσεων δεν αφορά μόνο την εθνική ενεργειακή πολιτική, αλλά και την συνέχεια της ευρωπαϊκής άμυνας.

Η βιομηχανία

Την ίδια στιγμή, το μήνυμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου βρίσκει αντανάκλαση και στον επιχειρηματικό κόσμο της ενέργειας. Η Eurelectric, ο θεσμικός εκπρόσωπος της ευρωπαϊκής ηλεκτρικής βιομηχανίας, έχει προειδοποιήσει με σαφήνεια ότι το υφιστάμενο μοντέλο ενεργειακών υποδομών δεν επαρκεί πλέον. Σε επιστολές και παρεμβάσεις προς τα ευρωπαϊκά όργανα επισημαίνει ότι οι παραδοσιακές, συγκεντρωμένες και «αποδοτικές» δομές άφησαν τον τομέα εκτεθειμένο σε φυσικές, γεωπολιτικές και ψηφιακές απειλές. Η Eurelectric προωθεί ένα νέο πλαίσιο «Security of Supply», το οποίο μετατοπίζει τη συζήτηση από τη λογική της απλής επάρκειας στη λογική της συστημικής ανθεκτικότητας. Στον πυρήνα αυτής της προσέγγισης βρίσκεται η αρχή του secure-by-design: η ενσωμάτωση της ασφάλειας ήδη από το στάδιο του σχεδιασμού των ενεργειακών δικτύων. Παράλληλα, ζητείται στενότερη συνεργασία με στρατιωτικές και αστυνομικές Αρχές για την προστασία κρίσιμων ενεργειακών υποδομών.

Απειλή διατάραξης

Η απειλή είναι διττή: όχι μόνο οι υποδομές μπορεί να δεχθούν φυσική δολιοφθορά, όπως υποθαλάσσια καλώδια ή τερματικούς σταθμούς LNG, αλλά οι ψηφιακές επιθέσεις μπορούν να διαταράξουν τις λειτουργίες συστημάτων σε όλη την ήπειρο. Στην πράξη, η ψηφιακή επίθεση μπορεί να προκαλέσει blackout, να διαταράξει εφοδιαστικές αλυσίδες ή να αυξήσει την αβεβαιότητα των αγορών. Μια τέτοια επίθεση δεν είναι απλώς μια τεχνική δυσλειτουργία· έχει ευθέως οικονομικές επιπτώσεις. Σε μια αγορά φυσικού αερίου όπου οι τιμές είναι ευαίσθητες σε νέα περίσσεια ή διακοπές στην προσφορά, ακόμα και η απειλή ενός περιστατικού μπορεί να οδηγήσει σε αισθητή αύξηση των τιμών στο χρηματιστήριο ενέργειας. Οι επενδυτές στη συνέχεια αναπροσαρμόζουν τις θέσεις τους, οδηγώντας σε υψηλότερα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης (futures), αυξάνοντας τελικά τις τιμές που πληρώνουν οι καταναλωτές.

Δημοσιεύθηκε στο Money Pro των Παραπολιτικών