Μια άκρως εμπεριστατωμένη ανάλυση με συγκεκριμένες και άμεσα εφαρμόσιμες προτάσεις για το σχολικό εκφοβισμό αποτελεί το νέο βιβλίο του Νίκου Σιδέρη με τίτλο «Bullying: Και όμως νικιέται!» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Ο γνωστός συγγραφέας που η κύρια ιδιότητά του είναι αυτή του ψυχιάτρου – ψυχαναλυτή, μετά το σύγγραμμά του με τίτλο «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν» που έγινε μπεστ σέλερ το 2009, επανέρχεται φέτος με ένα βιβλίο που θα βοηθήσει τους γονείς να προστατέψουν τα παιδιά τους από το βάσανο του bullying, εμβαθύνοντας τόσο στις αιτίες του, όσο και στους τρόπους αντιμετώπισής του.


Ποια είναι τα βασικά σημεία του βιβλίου σας;

Παρά τις πολύπλευρες παρεμβάσεις, τα μέχρι τώρα προγράμματα αντι-bullying έχουν άνιση και περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Ο στοχασμός πάνω στους λόγους αυτής της μερικής απόδοσης αναδεικνύει την ανάγκη μιας νέας στρατηγικής για την καταπολέμηση του bullying. Το βιβλίο αναλύει και περιγράφει αυτή τη στρατηγική με όρους ψυχολογικών παρεμβάσεων σε σχολικό και κοινωνικό επίπεδο. Επίσης φέρνει ένα νέο όνομα. Για λόγους που εκτίθενται αναλυτικά, αντί του όρου «εκφοβισμός», που τοποθετεί τον δράστη σε θέση ισχύος και πρωτοβουλίας, προτείνεται ο όρος «ψευτονταηλίκι». Λέξη που αναδεικνύει τη θρασυδειλία, τη γελοιότητα και το κόμπλεξ που χαρακτηρίζουν τη συμπεριφορά του ψευτονταή. Ανασκοπώντας την εμπειρία σχετικά με το bullying και την αντιμετώπισή του, προκύπτει μια κρίσιμη διαπίστωση: Έχουμε ακόμη πολύ δρόμο να κάνουμε για να αναχαιτίσουμε και να καταπολεμήσουμε αυτό το αρνητικότατο φαινόμενο. Άρα υπάρχει και χώρος και ανάγκη για περαιτέρω εμβάθυνση και επεξεργασία λύσεων του προβλήματος. Μια νέα συμβολή λοιπόν έχει και θέση και νόημα. Τέτοιο είναι το πνεύμα που διέπει και την παρούσα ανάλυση και πρόταση, η οποία εκτίθεται σε τέσσερα βήματα:
• Επισκόπηση της βιβλιογραφίας από την Δήμητρα Γιαννακοπούλου, ψυχολόγο
• Η εμπειρία του bullying στο ελληνικό σχολείο από τον Παύλο Χαραμή, φιλόλογο-εκπαιδευτικό, ερευνητή, αντιπρόεδρο ΙΕΠ.
• Μηχανισμοί του bullying
• Μια νέα στρατηγική καταπολέμησης του bullying, βασισμένη στη γελοιοποίηση της ψευτονταήδικης συμπεριφοράς.

Από πού αντλήσατε έμπνευση για να το γράψετε;

Πλήθος μαρτυρίες και επεξεργασίες, στον επαγγελματικό και κοινωνικό μου βίο, μου προσέφεραν υλικό και ερεθίσματα για μια νέα προσέγγιση. Αυτή θα έπρεπε να αποσκοπεί στη ριζική καταπολέμηση ενός κακού αντί για απλή άμυνα απέναντι στην υποτίθεται «ενδημική», «φυσική» παρουσία του. Κάποια στιγμή μου δόθηκε η ακόλουθη αφορμή για να γράψω σχετικά:
Πηγαίνω περπατώντας στη δουλειά μου. Την προηγούμενη ημέρα η «Υπόθεση Βαγγέλη» έφτασε σε δραματική κορύφωση. Βρέθηκε το πτώμα του και η επικρατούσα εξήγηση αναφέρεται σε αυτοκτονία. Οι εν λόγω πληροφορίες, βεβαίως, αναπαράγονται ποταμηδόν και δεόντως επεξεργασμένες ώστε να «πουλάνε» σε όλα τα ΜΜΕ. Προσπερνώ το προαύλιο ενός Γυμνασίου. Και βρίσκομαι αντιμέτωπος με μία σκηνή, που προκαλεί ανατριχίλα και ναυτία. Ένα αγόρι, μικροκαμωμένο «σαν φτερό» τρέχει γύρω γύρω από κάποια τσιμεντένια καθίσματα και φωνάζει όσο μπορεί πιο δραματικά «Θα αυτοκτονήσω! Θα αυτοκτονήσω!». Ένα άλλο αγόρι, εξαιρετικά μεγαλοκαμωμένο, πατάει με τα πόδια ανοιχτά σε δύο γειτονικούς τέτοιους πάγκους κι έχει τα μπράτσα υψωμένα κάνοντας ποντίκια και γροθιές ̶ κάτι μεταξύ Κολοσσού της Ρόδου, Χαλκ και Κινγκ Κονγκ. Και φωνάζει με μεγάλη έξαψη σ’ εκείνον που τρέχει φωνάζοντας ότι θ’ αυτοκτονήσει «Αυτοκτόνα! Αυτοκτόνα!» Ολόγυρα καμιά δεκαριά συμμαθητές κοιτάζουν ιλαροί. Στα 4-5 λεπτά που έμεινα και παρακολουθούσα, κανείς ενήλικας δεν εμφανίστηκε ως εκπρόσωπος του σχολείου για να παρέμβει στο αποτρόπαιο θέαμα.
Παιχνίδι; Βδελυρή απόλαυση του κακού; Bullying με συναινούν θύμα; Έλλειψη προσωπικού; Αυτά μαζί και άλλα ακόμα; Πιθανόν. Ωστόσο, η σκηνή είχε τέτοια δύναμη, που οδήγησε σε ορισμένες σκέψεις οι οποίες καταγράφηκαν και παρουσιάστηκαν αρχικά σε δύο άρθρα στην εφημερίδα «Αυγή» και στη συνέχεια αποτέλεσαν τον πυρήνα του βιβλίου. Εκεί διατυπώνονται με σαφήνεια τα βασικά στοιχεία μιας νέας στρατηγικής: Δεδομένα (μηχανισμοί του ψευτονταηλικιού), ζητούμενα (αποδόμηση της φαντασιακής αίγλης –«μαγκιά»– που περιβάλλει το ψευτονταηλίκι) και μέθοδος (με βάση τη γελοιοποίηση αυτής της συμπεριφοράς).

Πόσο καιρό διήρκησε η έρευνά σας;

Ατύπως, πάνω από δέκα χρόνια, κατά τα οποία συνέλεγα στοιχεία και εμπειρίες και τα υπέβαλλα σε θεωρητική ανάλυση. Στοχευμένα, περίπου εννιά μήνες – αν και ο εσωτερικός χρόνων αυτών των διεργασιών δεν μετριέται με το εξωτερικό ημερολόγιο.

Ποιες δυσκολίες συναντήσατε για τη συγγραφή του;

Τις συνηθισμένες δυσκολίες που συναντάει κανείς όταν γράφει ένα βιβλίο: Να έχει κάτι να πει, να συνεισφέρει πρόσθετο νόημα, σαφήνεια, συνοχή στην κατανόηση του φαινομένου και να είναι γραμμένο σε γλώσσα που να φέρνει τις ιδέες κοντά στους αναγνώστες.