Οι νεφροί είναι το κύριο «χημικό εργοστάσιο» του σώματος. Φυσιολογικά, υπάρχουν δυο νεφροί, ένας σε κάθε πλευρά της σπονδυλικής στήλης, υπό τις κατώτερες πλευρές. Το χρώμα τους είναι ερυθρο-καφετί και το σχήμα τους μοιάζει με κοινό φασόλι. Κάθε νεφρός είναι περίπου στο μέγεθος μιας κλειστής γροθιάς.

Οι υγιείς νεφροί επιτελούν τρεις βασικές λειτουργίες. 1) Αφαιρούν τις τοξίνες από το αίμα μέσω των ούρων και επαναφέρουν το καθαρισμένο αίμα πίσω στο σώμα. 2)Ρυθμίζουν τα επίπεδα των υγρών και των διαφόρων ηλεκτρολυτών που είναι απαραίτητα στο σώμα για καλή υγεία. 3)Παράγουν ορμόνες που ελέγχουν άλλες σωματικές λειτουργίες. Πολλά άλλα όργανα εξαρτώνται από τους νεφρούς προκειμένου να λειτουργούν σωστά.

Τι είναι η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ) ορίζεται ως παρουσία νεφρικής βλάβης, ή ως έκπτωση νεφρικής λειτουργίας, για μια περίοδο τριών μηνών και άνω. Η ΧΝΑ εμφανίζεται, όταν τα μικροσκοπικά «φίλτρα» των νεφρών καταστρέφονται, γεγονός που παρεμποδίζει την ικανότητά τους να απομακρύνουν τις τοξίνες από το σώμα. Αν και η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια έχει πολλά αίτια, ο σακχαρώδης διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι τα πιο συχνά.

Ποια είναι τα πιθανά συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας

Συνήθως, η ΧΝΑ ξεκινά αργά και επιταχύνει με την πάροδο των ετών. Κατά τη διάρκεια της πρώιμης φάσης, ίσως να μην υπάρξουν προειδοποιητικά συμπτώματα. Περισσότερο από το 50% των νεφρώνων καταστρέφονται μέχρι την εμφάνιση των συμπτωμάτων και την ανακάλυψη της ΧΝΑ. Καθώς οι νεφροί εξακολουθούν να καταστρέφονται, περιττές ουσίες όπως η ουρία συγκεντρώνονται στο αίμα. Αυτή η κατάσταση καλείται ουραιμία και μπορεί να προκαλέσει αδιαθεσία, κνησμό, ανορεξία και αναιμία, δηλαδή μια κατάσταση μειωμένης ποσότητας ερυθρών κυττάρων στο αίμα.

Ποιες είναι προειδοποιητικές ενδείξεις νεφρικής βλάβης

Κάποιες φορές ακόμα και ασθενείς με σοβαρή νεφρική νόσο, μπορεί να μην παρουσιάζουν συμπτώματα. Γι’ αυτό το λόγο μια εξέταση ούρων ή αίματος κρίνεται απαραίτητη για τον έλεγχο νεφρικών παθήσεων.

Εν τούτοις, τα συμπτώματα που παρατίθενται παρακάτω ίσως αποτελούν ενδείξεις νεφρικής πάθησης. Μιλήστε με τον νεφρολόγο σας αν αισθάνεστε ένα ή περισσότερα από αυτά:

• Υψηλή αρτηριακή πίεση

• Οιδήματα γύρω από τα μάτια, τα χέρια και τα πόδια

• Ούρα με πρόσμειξη αίματος, θολή όψη ή στο χρώμα του τσαγιού

• Παρουσία πρωτεϊνης στα ούρα

• Πολύς αφρός στα ούρα

• Νυκτουρία (περισσότερες από μία ουρήσεις κατά την διάρκεια της νύχτας)

• Δυσκολία κατά την ούρηση

• Κόπωση, δυσκολία συγκέντρωσης

• Ανορεξία ή απώλεια βάρους

• Επίμονος γενικευμένος κνησμός

Ποιες είναι οι θεραπείες για τη χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Στα πρώιμα στάδια, η μόνη θεραπεία που απαιτείται είναι ίσως κάποιες διαιτητικές αλλαγές, έλεγχος της αρτηριακής πίεσης και η χρήση κάποιας συγκεκριμένης φαρμακευτικής αγωγής. Όταν οι νεφροί είναι κοντά στην παύση της λειτουργίας τους (λιγότερο από το 10% της φυσιολογικής λειτουργίας), απαιτείται είτε κάθαρση (αιμοκάθαρση ή περιτοναική κάθαρση) ή μεταμόσχευση.

Ποιος κινδυνεύει να αναπτύξει χρόνια νεφρική ανεπάρκεια

Ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, υψηλή αρτηριακή πίεση ή άτομα με οικογενειακό ιστορικό νεφροπάθειας έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να αναπτύξουν χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Επιπροσθέτως, μέλη συγκεκριμένων εθνοτήτων, όπως οι Ασιάτες, εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Αίτια νεφρική ανεπάρκειας

Οι περισσότερες ασθένειες του νεφρού «επιτίθενται» στις μονάδες διήθησης του νεφρού, καταστρέφοντας την ικανότητά τους να αποβάλλουν τις τοξίνες και την περίσσεια των υγρών.

Η καταστροφή των σπειραμάτων μπορεί να γίνει γρήγορα, συχνά ως αποτέλεσμα ενός τραυματισμού ή λοίμωξης. Εν τούτοις, οι περισσότερες νεφροπάθειες καταστρέφουν τα σπειράματα αργά και σιωπηλά. Μπορεί να πάρει χρόνια, ή ακόμα και δεκαετίες ώστε να γίνει φανερή η βλάβη.

Δεν υπάρχει μοναδική αιτία για τη χρόνια νεφροπάθεια. Κάποιες μορφές της ασθένειας ίσως κληρονομούνται, ενώ κάποιες άλλες αποκτώνται.

Οι δυο πιο κοινές αιτίες είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση. Άλλα αίτια αποτελούν οι σπειραματοπάθειες (νεφρίτιδα), η πολυκυστική νόσος των νεφρών, η απόφραξη της ουροδόχου οδού και οι νεφροπάθειες που σχετίζονται με τη λήψη φαρμάκων. Τα βακτήρια, όπως είναι τα E.coli (κολοβακτηρίδια) και βακτηριδιακές λοιμώξεις, όπως είναι ο στρεπτόκοκκος, αποτελούν άλλα αίτια.

Πρόληψη της εξέλιξης της νεφροπάθειας

Δεν πρόκειται όλοι όσοι έχουν χρόνια νεφροπάθεια να οδηγηθούν σε νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου. Κάποιοι τρόποι πρόληψης και ελαχιστοποίησης της εξέλιξης της νεφροπάθειας επεξηγούνται παρακάτω.

Η καλή φυσική κατάσταση είναι μια σωματική κατάσταση, πνευματικής και κοινωνικής ευζωίας. Οι παράγοντες που βοηθούν στην επίτευξη της περιλαμβάνουν:

• Μια ισορροπημένη διατροφή

• Τακτική φυσική δραστηριότητα (ιδανικά 45-60 λεπτά, τέσσερις με πέντε φορές την εβδομάδα)

• Καλός έλεγχος αρτηριακής πίεσης

• Καλός έλεγχος του σακχάρου στο αίμα σε περίπτωση σακχαρώδους διαβήτη

• Διακοπή καπνίσματος

• Διόρθωση της αναιμίας (διατήρηση μιας φυσιολογικής τιμής)

• Έλεγχος βάρους

• Περιορισμός της πρόσληψης αλκοόλ σε δυο ποτά ή λιγότερο ημερησίως

• Λήψη φαρμάκων, όπως συνταγογραφούνται

Σωστή διατροφή

Οι ασθενείς με νεφροπάθεια ίσως χρειαστεί να προσέχουν την ποσότητα πρωτεϊνης, καλίου, φωσφόρου, νατρίου και υγρών που καταναλώνουν. Οι νεφρολόγοι μπορούν να σχεδιάσουν ένα υγιές διαιτολόγιο που να ταιριάζει στις τροφές που προτιμάει ο κάθε ασθενής.

Για τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, οι διατροφικές συστάσεις περιλαμβάνουν συγκεκριμένη σύνθεση γευμάτων και συγχρονισμό της λήψης γευμάτων με τη χορήγηση ινσουλίνης. Αλλαγές στο διαιτολόγιο ίσως είναι απαραίτητες προκειμένου να γίνεται καλύτερος έλεγχος της γλυκόζης στο αίμα, της αρτηριακής πίεσης και των επιπέδων χοληστερίνης.

Σωματική άσκηση

Η τακτική σωματική δραστηριότητα βοηθά στην καλή σωματική κατάσταση και μπορεί να:

• Μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα

• Βελτιώσει την κυτταρική αντίσταση στην ινσουλίνη

• Βελτιώσει την καρδιακή και αιματική κυκλοφορία

• Διατηρήσει ή σταθεροποιήσει το βάρος

• Μειώσει την αρτηριακή πίεση

• Βελτιώσει τα επίπεδα της χοληστερίνης στο αίμα

Έλεγχος της αρτηριακής πίεσης

Η υψηλή αρτηριακή πίεση μπορεί να προκαλέσει γρηγορότερη έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, μπορεί όμως να ελεγχθεί καταναλώνοντας υγιεινές τροφές, μειώνοντας τη λήψη άλατος, διατηρώντας ένα πρόγραμμα σωματικής άσκησης, μην καπνίζοντας και καταναλώνοντας υπερβολικές ποσότητες αλκοόλ.

Όταν η αρτηριακή πίεση δεν μπορεί να μειωθεί μέσω αυτών των αλλαγών στον τρόπο ζωής, τότε χορηγούνται φάρμακα και εξαρτώνται από την εκάστοτε περίπτωση του ασθενούς.

Έλεγχος του σακχάρου στο αίμα (αν πάσχετε από σακχαρώδη διαβήτη)

Διατηρώντας το σάκχαρο στο αίμα (γλυκόζη) όσο το δυνατόν πιο κοντά σε φυσιολογικά επίπεδα, οι πιθανότητες ανάπτυξης νεφροπάθειας και άλλων επιπλοκών του σακχαρώδους διαβήτη, όπως διαβητική νευροπάθεια και προβλήματα όρασης, ελαχιστοποιούνται. Ο αυστηρός έλεγχος του σακχάρου στο αίμα βοηθά στην επιβράδυνση της πρώιμης νεφροπάθειας

Διακοπή καπνίσματος

Το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για νεφροπάθεια, ειδικά σε καταστάσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση.

Διαχείριση της αναιμίας

Η αναιμία αποτελεί συνηθισμένη επιπλοκή της νεφροπάθειας που συμβαίνει, όταν το σώμα δεν έχει αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια. Μπορεί να προκληθεί από μια πτωχή διατροφή, ακατάσχετη αιμορραγία, χρόνια ασθένεια ή από έλλειψη της ορμόνης ερυθροποιητίνης, που βοηθά στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Οι θεραπείες ποικίλλουν ανάλογα με το αίτιο που την προκάλεσε:

• Διαιτητικές αλλαγές

• Συμπληρώματα διατροφής (σίδηρος, βιταμίνη Β12, φολικό οξύ)

• Λήψη φαρμάκων (ερυθροποιητίνη)

• Μεταγγίσεις αίματος