Παρά το γεγονός ότι, σύμφωνα με ανακοινώσεις Αμερικανών ιατρών, οι θάνατοι στην Αμερική από την κοινή γρίπη είναι 10πλάσιοι ή και 20πλάσιοι από αυτούς που υπολογίζεται να επέλθουν εξαιτίας της πανδημίας, εντούτοις ο κοροναϊός είναι πλέον ή βέβαιον ότι θα επιφέρει τεράστιες αλλαγές παγκοσμίως, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Και, όπως είναι φυσικό, από τις νέες τάσεις που μέσα σε περιβάλλον παγκόσμιας ύφεσης θα προκύψουν δεν θα μείνει ανεπηρέαστη η Ελλάδα. Εν πρώτοις, ανατρέπεται το μοντέλο της δημοσιονομικής λιτότητας, του οποίου υπήρξε «θύμα» η χώρα ανεξαρτήτως των πολιτικοοικονομικών σφαλμάτων του παρελθόντος που την είχαν καταστήσει οικονομικά ευάλωτη. Οπως και αυτό για την τόνωση των οικονομιών, που θα βγουν καθημαγμένες από τις συναλλακτικές απαγορεύσεις, το κλείσιμο επιχειρήσεων, την εξάρθρωση της τουριστικής βιομηχανίας και την κρίση στις αεροπορικές εταιρείες. Είναι χαρακτηριστικό των συνεπειών της πανδημίας ότι ακόμα και ο κορυφαίος οικονομικός αναλυτής του ΔΝΤ, του πλέον αυστηρού κήρυκα της δημοσιονομικής λιτότητας και πειθαρχίας, ο Ολιβιέ Μπλανσάρ, πρότεινε αύξηση των ελλειμμάτων των Προϋπολογισμών σε μεγέθη όπως αυτά που σημειώθηκαν στην Αμερική κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν το αμερικανικό έλλειμμα είχε φτάσει στο 26% του ΑΕΠ. Ηδη, όσον αφορά την Ελλάδα, είχαμε τα πρώτα δείγματα μιας τέτοιας πολιτικής, με την προσωρινή αναστολή του πρωτογενούς πλεονάσματος του 3,5%, καθώς και με την ένταξη της χώρας στην ποσοτική χαλάρωση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Η αλλαγή του οικονομικού μοντέλου και των οικονομικών δομών που γνωρίζαμε θα γίνει υπό την πίεση που θα ασκείται από τα προβλήματα ρευστότητας που θα προκύψουν εξαιτίας των επιπτώσεων από την παρατεταμένη αναστολή μεγάλου μέρους της οικονομικής δραστηριότητας.

Επενδύσεις

Ενισχύεται η έννοια του κράτους σε βάρος των αυτορυθμιζόμενων διεθνών αγορών, με έντονες τις κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία. Με άλλα λόγια, επανέρχεται ο κεϊνσιανισμός, που λέει, μεταξύ άλλων, ότι η ευημερία εξαρτάται πρωτίστως από τις δημόσιες επενδύσεις. Αν μειωθούν, λ.χ., οι επενδύσεις για κεφαλαιουχικό εξοπλισμό, θα ξεκινήσει μια διαδικασία συρρίκνωσης της οικονομίας. Μόνον αν αυξηθούν οι επενδύσεις θα ακολουθήσει η διαδικασία ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες. Και η Ελλάδα επίσης θα αναγκαστεί, όπως και άλλες χώρες, να αυξήσει τις συγκεκριμένες δαπάνες. Στο ίδιο πλαίσιο, τουλάχιστον σε διεθνές επίπεδο ενδεχομένως να ακολουθήσει και η Ελλάδα τα ξένα πρότυπα, οι κυβερνήσεις θα παρεμβαίνουν σε στρατηγικής σημασίας βιομηχανίες, για να έχουν αυτές εναλλακτικά σχέδια για κρίσιμες καταστάσεις, αλλά και ικανά αποθεματικά προϊόντων.

Μεγαλύτερη ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, και κυρίως του τομέα της δημόσιας υγείας. Ειδικότερα για τη χώρα μας, αυτή η παράμετρος έχει μεγάλη σημασία, αν σκεφτεί κανείς ότι σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες η δημόσια υγεία υποχρηματοδοτείτο ως ποσοστό επί του ΑΕΠ. Το βέβαιο είναι ότι άλλες χώρες θα αυξήσουν τα σχετικά κονδύλια, με αντίστοιχο περιορισμό των αμυντικών δαπανών τους. Εξυπακούεται ότι η Ελλάδα, για να ακολουθήσει μια τέτοια τακτική, θα πρέπει να λάβει επιπλέον εγγυήσεις όσον αφορά τα σύνορά της από Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, δεδομένου, μάλιστα, ότι στην Ατλαντική Συμμαχία είναι από τις λίγες χώρες που για τις αμυντικές δαπάνες τηρεί το ποσοστό που επιβάλλει το ΝΑΤΟ σε σχέση με άλλες, στις οποίες μάλιστα ο πρόεδρος Τραμπ έχει επιτεθεί.
Θα αυξηθεί η ανάγκη των κρατών για νομισματική κυριαρχία, ώστε να αντιμετωπίζουν ενδογενείς παράγοντες ή να καθιστούν πιο ευέλικτη την εξαγωγική τους πολιτική. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία όσον αφορά τη χώρα μας ως μέλος της Ε.Ε., η οποία, έχοντας ενιαίο νόμισμα, έχει στερήσει τα κράτημέλη από την εθνική νομισματική πολιτική, την οποία ασκεί η ΕΚΤ.

Υπολογίζεται, επίσης, ότι η έννοια της παγκοσμιοποίησης θα υποχωρήσει και θα υπάρξουν μεγάλες περίοδοι οικονομικού απομονωτισμού. Θα προκύψουν νέες μορφές προστατευτισμού και διερεύνηση των δυνατοτήτων διαχείρισης της αλληλεξάρτησης με άλλα κράτη. Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να δοκιμάσει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, καθώς υπάρχει και το σχετικά πρόσφατο προηγούμενο εθνοκεντρικής συμπεριφοράς, λόγω κοροναϊού, από τη Γερμανία. Από την άλλη πλευρά, η τάση αυτή της υποχώρησης της παγκοσμιοποίησης θα ενισχύσει τις εθνοκεντρικές τάσεις, στο πλαίσιο των οποίων περιλαμβάνονται και τα συνοριακά προβλήματα. Ειδικώς, μάλιστα, για χώρες όπως η δική μας, που έχει υποφέρει από τις μεταναστευτικές ροές, η συγκεκριμένη τάση θα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Αλλες σημαντικές αλλαγές που επέρχονται σε κοινωνικό επίπεδο: Αυξάνονται, ίσως και δραστικά, τα ποσοστά της εργασίας εξ αποστάσεως. Και στη χώρα μας, τις τελευταίες εβδομάδες, το φαινόμενο αυτό είχε μεγάλη ανάπτυξη. Η επέκταση του φαινομένου θα περιορίσει τις ανάγκες για επαγγελματική στέγη, κάτι που μακροπρόθεσμα θα έχει αντίκτυπο στην αγορά των ακινήτων. Από την άλλη πλευρά, εκτιμάται ότι η εξ ανάγκης χρησιμοποίηση της τεχνολογίας και στη χώρα μας για την εξ αποστάσεως εργασία και τις συναλλαγές με το κράτος και τις υπηρεσίες του θα μειώσει τη γραφειοκρατία αλλά και την διαφθορά, από τις οποίες έχουμε ιδιαιτέρως υποφέρει στην Ελλάδα.

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ

Περιορίζεται, κατ’ επέκταση, η ανάγκη για επαγγελματικά ταξίδια και όχι μόνο. Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως την Ελλάδα, ως κατ’ εξοχήν τουριστική χώρα και με μεγάλο τον συγκεκριμένο κλάδο των υπηρεσιών, είναι ότι ανήκει σε αυτούς που προβλέπεται να πληγούν ιδιαίτερα για κάποιο διάστημα, οπωσδήποτε μέσα στο 2020, αφού θα περιοριστούν οι μετακινήσεις παγκοσμίως. Ετσι, οι τομείς που αναμένεται να πληγούν περισσότερο είναι αυτοί του τουρισμού και, κατ’ επέκταση, της ξενοδοχειακής και της ταξιδιωτικής βιομηχανίας. Αυτό θα είναι μια πρόσθετη αρνητική εξέλιξη για τις αεροπορικές εταιρείες. Ενδεικτικά, αναφέρεται ότι ο τουρισμός ως βιομηχανία αντιπροσωπεύει το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ και υπολογίζεται ότι κινδυνεύουν 50 εκατομμύρια θέσεις εργασίας.Για τον αγροτικό τομέα δεν αναμένονται αρνητικές επιπτώσεις, όταν, μάλιστα, μετά την περιπέτεια και την ανησυχία για την πιθανή έλλειψη προϊόντων, θα χρειαστεί να αναπτυχθεί ο κλάδος. Ειδικώς σε χώρες που στο παρελθόν ήταν εμφαντικά αγροτικές, όπως η δική μας. Η ανάγκη για εθνική αυτάρκεια θα παίξει τον ρόλο της. Θα διευρυνθούν οι τεχνολογικές δυνατότητες του ∆ιαδικτύου και θα αντιμετωπιστεί διαφορετικά το ζήτημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, με επιπτώσεις ως προς την προσαρμογή των βιομηχανιών.

Επίσης, τίθεται επί άλλης βάσεως το μείζον ζήτημα των καυσίμων, ειδικώς σε ό,τι έχει να κάνει με ρυπογόνες ενεργειακές δυνατότητες, όπως είναι οι υδρογονάνθρακες, κάτι που μακροπρόθεσμα έχει και γεωπολιτικές συνέπειες και, βεβαίως, μας αφορά σε ό,τι έχει να κάνει με τις συγκεκριμένες ενεργειακές πηγές στην ελληνική ΑΟΖ.

Πώς ο κοροναϊός επηρεάζει τον κόσμο

  • Κράτος. Ενισχύεται η έννοια του κράτους σε βάρος των αυτορυθμιόμενων διεθνών αγορών, με έντονες τις εθνοκεντρικές παρεμβάσεις στην οικονομία. Αυτό σημαίνει ότι επανέρχεται ο κεϊνσιανισμός, που λέει, μεταξύ άλλων, ότι η ευημερία εξαρτάται πρωτίστως από τις επενδύσεις. Σύμφωνα με αυτόν, αν αυξηθούν οι δημόσιες επενδύσεις, θα ακολουθήσει η διαδικασία ανάπτυξης. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες.
  • Εργασία. Αυξάνονται δραστικά τα ποσοστά της εργασίας εξ αποστάσεως Και στη χώρα μας το φαινόμενο αυτό έχει ενισχυθεί με την εμφάνιση του ιού. Η επέκταση του φαινομένου θα περιορίσει τις ανάγκες για επαγγελματική στέγη, κάτι που μακροπρόθεσμα θα έχει αντίκτυπο στην αγορά των ακινήτων
  • Μείωση της γραφειοκρατίας. Θα διευρυνθούν οι τεχνολογικές δυνατότητες του Διαδικτύου
  • Παγκοσμιοποίηση. Ενίσχυση εθνοκεντρικών τάσεων Θα αυξηθεί η ανάγκη των κρατών για νομισματική κυριαρχία, ώστε να αντιμετωπίζουν ενδογενείς παράγοντες ή να καθιστούν πιο ευέλικτη την εξαγωγική τους πολιτική. Η έννοια της παγκοσμιοποίησης θα υποχωρήσει και θα υπάρξουν μεγάλες περίοδοι οικονομικού απομονωτισμού. Θα προκύψουν νέες μορφές προστατευτισμού και διερεύνηση των δυνατοτήτων διαχείρισης της αλληλεξάρτησης με άλλα κράτη.
  • Περιβάλλον. Θα αντιμετωπιστεί αλλιώς το ζήτημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης Αυτό θα έχει επιπτώσεις ως προς την προσαρμογή των βιομηχανιών και των αυτοκινητοβιομηχανιών. Τίθεται επί άλλης βάσεως και το μείζον ζήτημα των καυσίμων, ειδικώς σε ό,τι έχει να κάνει με ρυπογόνες ενεργειακές δυνατότητες, όπως οι υδρογονάνθρακες
  • Τουρισμός. Περιορίζεται η ανάγκη για επαγγελματικά ταξίδια και όχι μόνο. Οι τομείς που αναμένεται να πληγούν περισσότερο είναι αυτοί του τουρισμού και, κατ’ επέκταση, της ξενοδοχειακής και της ταξιδιωτικής βιομηχανίας. Ο τουρισμός ως βιομηχανία αντιπροσωπεύει περίπου το 10% του παγκόσμιου ΑΕΠ και υπολογίζεται ότι κινδυνεύουν 50 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Μικρότερη ζημία θα υποστούν οι εταιρείες εστίασης
  • Μεγαλύτερη ενίσχυση του κράτους πρόνοιας, και κυρίως του τομέα δημόσιας υγείας. Ανατρέπεται το μοντέλο δημοσιονομικής λιτότητας, του οποίου υπήρξε «θύμα» η Ελλάδα