Μηνύματα με πολλούς αποδέκτες η επίσκεψη Πομπέο: Τρεις κορυφαίοι διεθνολόγοι αναλύουν στα Παραπολιτικά το στρατηγικής σημασίας ταξίδι του Αμερικανού ΥΠΕΞ

Το στρατηγικής σημασίας ταξίδι του υπουργού Εξωτερικών της Αμερικής των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο στην Ελλάδα και το παρασκήνιο που το συνοδεύει αναλύουν στην εφημερίδα Παραπολιτικά τρεις κορυφαίοι διεθνολόγοι. Αθανάσιος Δρούγος, Δημήτρης Καιρίδης και Νίκος Φίλης γράφυν γα τη σημασία της παρουσίας του Αμερικανού ΥΠΕΞ και τα μηνύματα αυτής.

• Άρθρο του Αθανάσιου Ε. Δρούγου, διεθνολόγου, ειδικού σε θέματα παγκόσμιας ασφάλειας

Η επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, στη χώρα μας είναι ιδιαίτερα σημαντική και με ευρύτερες προεκτάσεις, ειδικά στο τρέχον χρονικό διάστημα. Προσωπικά, εντάσσω το ταξίδι του σε Θεσσαλονίκη Αθήνα και Σούδα στο πλαίσιο της υπερκινητικότητας της αμερικανικής διπλωματίας λίγες εβδομάδες προ των προεδρικών εκλογών. Ειδικά στο διάστημα των τελευταίων τριών- τεσσάρων μηνών, με κύριο εκφραστή τον Πομπέο, που πραγματοποιεί ταξίδια- express σε «καυτές» γειτονιές του πλανήτη, όπως είναι η Αν. Μεσόγειος (προ δύο εβδομάδων ήταν στην Κύπρο), στην Ντόχα του Κατάρ για τις οριακές ενδοαφγανικές ειρηνευτικές συζητήσεις, καθώς και στη Μ. Ανατολή για την προώθηση και ενεργοποίηση των επαφών του Ισραήλ με το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, που οδήγησαν στις «Συμφωνίες του Αβραάμ» και σε διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των δύο αραβικών κρατών με το εβραϊκό κράτος έπειτα από 26 χρόνια. Η επίσκεψη Πομπέο αναμφισβήτητα ενδυναμώνει πιο πολύ το πλαίσιο της καλής και πολυεπίπεδης διμερούς συνεργασίας με τη χώρα μας, σε μια χρονική φάση που έπειτα από 4 χρόνια επανεκκινούν οι δύσκολες και αβέβαιες διερευνητικές συνομιλίες με την Άγκυρα, ενώ συνδυαστικά με την πρόσφατη επίσκεψη στη Λευκωσία «στέλνει και τα κατάλληλα μηνύματα προς την αναθεωρητική Τουρκία», που απειλεί συνεχώς τη Μεγαλόνησο.

Η εκ μέρους της χώρας μας διάθεση πολλών στρατιωτικών διευκολύνσεων στο Στεφανοβίκειο Μαγνησίας, στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης κ.α., σε συνδυασμό με τη χωρική επέκταση της βάσης της Σούδας στην Κρήτη, έχει ενισχύσει τον κύκλο των επαφών μας, ενώ η πραγματοποίηση πολλών ασκήσεων σε διμερή βάση καθιστά πιο στενή τη στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας ΗΠΑ. Η απόφαση για την προμήθεια τεσσάρων ελικοπτέρων τύπου ROMEO για ανθυποβρυχιακές αποστολές είναι εξίσου σημαντική στο πλαίσιο του αρκετά φιλόδοξου εξοπλιστικού μας προγράμματος. Προσωπικά, διαφωνώ με αυτούς που ισχυρίζονται ότι οι Αμερικανοί μειώνουν την παρουσία τους στην Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Τουναντίον, από τον Αρκτικό Κύκλο μέχρι τον κόλπο των πετρελαίων η παρουσία των ΗΠΑ είναι σημαντικότατη και απλώς γίνεται μια ποσοτική μείωση δυνάμεων, ταυτόχρονα με ποιοτική αναβάθμιση. Από τις Αζόρες στην Πορτογαλία, μέσω του κόλπου του Καντίζ στην Ισπανία, και από εκεί σε Σιγκονέλα / Ιταλία, Σούδα και σε Ισραήλ (Νεγκέμπ) Κύπρο (νέα συμφωνία) κ.α. η παρουσία των ΗΠΑ παραμένει έστω και στην εποχή Τραμπ ουσιαστική. Το ίδιο γίνεται και από τη Βαλτική μέχρι τις βορειοαφρικανικές ακτές (λόγω χώρου, δεν αναφέρω λεπτομερώς την παρουσία- μετακίνηση μονάδων, ασκήσεις κ.ά.). Και η χώρα μας όσο ποτέ άλλοτε είναι δυνατή και αναβαθμισμένη εντός του αμερικανικού σχεδιασμού. Άλλωστε, στη Σούδα βάσει πληροφοριών μου ο ΥΠ.ΕΞ. των ΗΠΑ θα συναντηθεί με Αμερικανούς αξιωματικούς που θα είναι εκεί, προερχόμενοι από τη ∆ιακλαδική ∆ιοίκηση του ΝΑΤΟ στη Νάπολη, καθώς και από τη ∆ιοίκηση Αφρικής των ΗΠΑ στη Στουτγάρδη, για να συζητήσουν τα κρίσιμα θέματα της Λιβύης, της Συρίας, τη ρωσική και την κινεζική υβριδική απειλή στη Μεσόγειο κ.ά. Επίσης, η αμερικανική πλευρά «στέλνει και τα σχετικά μηνύματα» στις κινήσεις αυτοδυναμίας και περιφερειακού ηγεμονισμού του Παρισιού. Παράλληλα, αυτήν την περίοδο οι Αμερικανοί «τεστάρουν» τους Τούρκους, αλλά, βάσει πηγών μου σε ΗΠΑ και ΝΑΤΟ, δεν τίθεται ζήτημα μεταφοράς της αεροπορικής βάσης του Ιντσιρλίκ/Αδάνων (την τρέχουσα περίοδο), ως και των εκεί αποθηκευμένων 50 πυρηνικών κεφαλών Β61 κάπου αλλού. Συμπερασματικά, η επίσκεψη Πομπέο είναι σημαντική για τη χώρα μας και ενδυναμώνει τις στενές σχέσεις των δύο χωρών. Υπάρχουν ακόμα πολλοί τομείς που θα μπορούσαμε να προωθήσουμε με τις ΗΠΑ πέραν των στρατιωτικο-ενεργειακών όπως ο εκπαιδευτικός, ο πολιτιστικός, ο εμπορικός, η υγειονομική διπλωματία, ο κατασκευαστικός, καθώς και οι κρίσιμοι τομείς των πληροφοριών για θέματα τρομοκρατίας, ως και ασφάλειας στον κυβερνοχώρο.

• Άρθρο του Δημήτρη Καιρίδη, καθηγητή διεθνών σχέσεων και βουλευτή Ν.Δ. στον Βόρειο τομέα Αθηνών

Έχει συχνά ειπωθεί ότι η παρουσία και ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή έχουν αποδυναμωθεί ήδη από την εποχή της προεδρίας του Μπαράκ Ομπάμα. Η αποδυνάμωση αυτή επιταχύνθηκε από την εσωστρεφή διακυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ. Η απομάκρυνση των Αμερικανών έχει διευρύνει το γεωστρατηγικό κενό στην περιοχή, το οποίο επιχειρεί να εκμεταλλευτεί η Τουρκία.

Ωστόσο, η πρόσφατη παρέμβαση της αμερικανικής κυβέρνησης, μέσω των γνωστών τηλεφωνημάτων του προέδρου Τραμπ αλλά και των δηλώσεων του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, και της επίσκεψής του στην Κύπρο και, προσεχώς, στην Ελλάδα, απέδειξε ότι οι ΗΠΑ συνεχίζουν να ασκούν αποφασιστική επιρροή στις εξελίξεις στην περιοχή, ακόμα και αποδυναμωμένες, ακόμα και μέσα στην ένταση της προεκλογικής πόλωσης.

Έγινε σαφές ότι οι ΗΠΑ δεν επιθυμούσαν μια ελληνοτουρκική κρίση την παραμονή των προεδρικών εκλογών τους. Ο πρόεδρος Τραμπ προτιμά να περηφανεύεται για την αραβοϊσραηλινή προσέγγιση ως μια προσωπική διπλωματική του επιτυχία παρά να απολογείται για μια κρίση που θα μπορούσε να ανατινάξει το ΝΑΤΟ και τους δυτικούς γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Πιεζόμενος από Άραβες και Ισραηλινούς, που θεωρούν τον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν επικίνδυνο εχθρό, ο Τραμπ «προέτρεψε» την Τουρκία να αναδιπλωθεί, σε συνέχεια των πιέσεων του ελληνοαμερικανικού και του φιλοϊσραηλινού λόμπι στην Ουάσινγκτον, αλλά και της αποφασιστικότητας που επέδειξε η Ελλάδα.

Η επίσκεψη του Μάικ Πομπέο στην Ελλάδα έρχεται να ενισχύσει την αμερικανική στήριξη. Η παρουσία του στη Θεσσαλονίκη υπογραμμίζει τον κομβικό ρόλο της πόλης στα Βαλκάνια, ενώ η επίσκεψή του στη Σούδα αναδεικνύει τον κρίσιμο γεωστρατηγικό ρόλο της βάσης στους αμερικανικούς σχεδιασμούς στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Η διανυκτέρευσή του στην ιστορική οικία του Έλληνα πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στα Χανιά αποκαλύπτει και μια πιο προσωπική σχέση μεταξύ των ηγεσιών των δύο χωρών.

Βέβαια, το κρίσιμο διάστημα φαίνεται πως είναι αυτό μεταξύ των αμερικανικών εκλογών, στις 3 Νοεμβρίου, και της ανάληψης των καθηκόντων του Αμερικανού προέδρου στις 20 Ιανουαρίου. Αν επανεκλεγεί ο Τραμπ, ίσως να μην έχει πια το προεκλογικό κίνητρο να «επιβάλει» την ηρεμία στην περιοχή. Αν εκλεγεί ο Τζο Μπάιντεν, δεν θα αναλάβει τα καθήκοντά του μέχρι τις 20 Ιανουαρίου και για ένα διάστημα δυόμισι μηνών ο Τραμπ θα παραμείνει στη θέση του, χωρίς ίσως ενδιαφέρον να παρέμβει. Με άλλα λόγια, όσο σημαντική κι αν είναι η επίσκεψη Πομπέο, απομένει να αποδειχτεί αν εντάσσεται σε μια παρέμβαση ενόψει των αμερικανικών εκλογών ή θα έχει πιο μακροπρόθεσμη στόχευση για μια ουσιαστικότερη παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή και, περαιτέρω, εμβάθυνση της ήδη πολύ στενής ελληνοαμερικανικής σχέσης.

• Άρθρο του Κωνσταντίνου Φίλη, εκτελεστικού διευθυντή του ινστιτούτου διεθνών σχέσεων

Η έλευση του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, δύο εβδομάδες μετά την επίσκεψή του στην Κύπρο, είναι κίνηση που από μόνη της εμπεριέχει ένα ισχυρό μήνυμα. Πολύ περισσότερο από τη στιγμή που σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες δεν θα συνεχίσει το ταξίδι του στην Τουρκία, κάτι το οποίο δεν συνηθίζεται. Όπως επίσης και μετά την Κύπρο δεν πήγε στην Τουρκία. ∆υσκολεύομαι να βρω στο πρόσφατο παρελθόν επίσκεψη Αμερικανού αξιωματούχου σε αυτό το επίπεδο που για δύο συνεχόμενες φορές αποφεύγει τον στρατηγικό σύμμαχο που λέγεται Τουρκία.

Αυτή η επιλογή μπορεί να υποδηλώνει κάποια ενόχληση για τις ενέργειες της Αγκυρας, αλλά δεν συνιστά ακόμη στροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική. Οι ΗΠΑ προβληματίζονται από τις παλινωδίες Ερντογάν, αλλά δεν θέλουν να απεμπολήσουν το στρατηγικής σημασίας «γεωπολιτικό οικόπεδο» της Τουρκίας. Γι’ αυτό, ναι μεν θεσμοί και μηχανισμοί στην Ουάσινγκτον, συνεπικουρούμενοι από το ενισχυμένο τα τελευταία χρόνια ελληνοαμερικανικό λόμπι, έχουν συνειδητοποιήσει τις αρνητικές για τα αμερικανικά συμφέροντα συνέπειες σε περίπτωση που δεν μετριαστεί η τουρκική επιθετικότητα, ωστόσο δεν έχουν καταλήξει σε ένα μείγμα πολιτικής που θα «συγκρατήσει» την ερντογανική Τουρκία. Από την άλλη, η παρουσία Τραμπ και η «ιδιαίτερη» σχέση του με τον Ερντογάν διευρύνουν τα περιθώρια ελιγμού του τελευταίου. Ίσως από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις είναι αυτή με το ρωσικό αντιπυραυλικό σύστημα S400. Ο μεν Τραμπ διευκόλυνε τον Ερντογάν με τη μετάθεση της επιβολής κυρώσεων σε περίπτωση ενεργοποίησης των S400 και όχι παραλαβής, ο δε Ερντογάν αξιοποίησε το δώρο, παραπέμποντας την ενεργοποίησή τους στο μέλλον, ενώ οι πληροφορίες έκαναν λόγο για τον περασμένο Απρίλιο.

Από την άλλη, στις αρχές της εβδομάδας είχαμε την ανακοίνωση της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα, βάσει της οποίας δεν έχει νομική ισχύ ο «χάρτης της Σεβίλλης», που αποτυπώνει τις ΑΟΖ των ευρωπαϊκών κρατών. Το προβληματικό στοιχείο δεν είναι αυτή καθαυτή η τοποθέτηση άλλωστε ο εν λόγω χάρτης δεν έχει υιοθετηθεί επισήμως από οποιαδήποτε ελληνική κυβέρνηση αλλά η χρονική στιγμή που επελέγη (λίγο πριν από την έναρξη των διερευνητικών επαφών).

Προκύπτει βέβαια μία σοβαρή αντίφαση σε αυτή την ανακοίνωση: Στην αρχή αναφέρει ότι οι ΗΠΑ παγίως δεν παίρνουν θέση σε διαφορές κρατών επί θαλασσίων ζωνών και στη συνέχεια τοποθετείται επί του θέματος. Είναι προφανές ότι, μεταξύ άλλων, η αμερικανική πρεσβεία στην Άγκυρα επέλεξε σε μία κρίσιμη στροφή στα Ελληνοτουρκικά αλλά και τις αμερικανοτουρκικές σχέσεις να εξευμενίσει κατά κάποιον τρόπο την τουρκική πλευρά. Θα διαπιστώσουμε σύντομα αν θα υπάρξει και συνέχεια.


Δημσιεύθηκε στην εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ το Σάββατο 25 Σεπτεμβρίου