Αποκαλυπτικός για τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία, τις ΗΠΑ, αλλά και την Αλβανία είναι ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, στη συνέντευξή του στα «Π». «Εγινε ένα βήμα», σημειώνει για την απόφαση της τελευταίας Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε., αναφέροντας χαρακτηριστικά πως «η Ευρωπαϊκή Ενωση κινείται με αργούς ρυθμούς. Χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη και των ‘‘27’’ για να ληφθούν αποφάσεις. Θα συνεχίσουμε την προσπάθεια με υπομονή και επιμονή». Για τις κυρώσεις που επέβαλε η Ουάσινγκτον στην Αγκυρα, ο κ. Δένδιας τονίζει πως «οι πραγματικές επιπτώσεις των αμερικανικών κυρώσεων στην τουρκική αμυντική βιομηχανία και γενικότερα στην τουρκική οικονομία θα φανούν σε βάθος χρόνου», ενώ υπογραμμίζει με νόημα πως «η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ. στο σύνολο της επικράτειας αποτελεί αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας μας, το οποίο θα ασκήσει όταν κριθεί σκόπιμο».

Εχετε έρθει σε κάποια επικοινωνία με τον ομόλογό σας, Μ. Τσαβούσογλου, για επανέναρξη των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας - Τουρκίας; Ποιες προϋποθέσεις βάζετε για να εκκινήσουν ξανά οι επαφές και πόσο ρεαλιστικό εκτιμάτε πως είναι να γίνει αυτό;

Κατά την τελευταία συνάντηση που είχα με τον κ. Τσαβούσογλου, στην Μπρατισλάβα, στις αρχές Οκτωβρίου, ο τελευταίος δεσμεύτηκε ότι η τουρκική πλευρά θα μας απέστελλε πρόσκληση για τον 61ο γύρο των διερευνητικών επαφών, που κατά τη σειρά επρόκειτο να γίνουν στην Τουρκία. Αντ’ αυτού, η τουρκική πλευρά εξέδωσε 6 NAVTEX, ανακοινώνοντας παράνομες έρευνες σε περιοχή που επικαλύπτει ελληνική υφαλοκρηπίδα στην Ανατολική Μεσόγειο. Οσον αφορά το δεύτερο ερώτημα, βασική προϋπόθεση για την επανέναρξη των διερευνητικών είναι η Τουρκία να αποδείξει ότι επιθυμεί τον εποικοδομητικό διάλογο στη βάση του Διεθνούς Δικαίου ως διαρκή επιλογή, όχι ως σημαία ευκαιρίας. Εχοντας εγκαταλείψει τις προκλητικές και παράνομες ενέργειες. Δεν θα εγκλωβιστούμε από προσχηματικές κινήσεις. Τη θέση αυτή, μετά την τοποθέτηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, υιοθέτησε και το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αυτά τα έχω, άλλωστε, υπογραμμίσει στην τουρκική πλευρά σε κάθε ευκαιρία, είτε άμεσα είτε έμμεσα.

Στις τρεις τελευταίες Συνόδους Κορυφής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο περιγράφει, αλλά δεν προσδιορίζει ούτε επιβάλλει κυρώσεις στην Τουρκία. Αφού η παραβίαση της ελληνικής και της κυπριακής υφαλοκρηπίδας δεν οδηγεί σε ευρωπαϊκές κυρώσεις προς την Αγκυρα, τι μπορεί να οδηγήσει τελικά σε αυτή την κατεύθυνση;

Θα μου επιτρέψετε να επισημάνω ότι το τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναφέρθηκε σε συγκεκριμένες κυρώσεις σε τομείς όπως η οικονομία και το εμπόριο. Η αναφορά στο εμπόριο καλύπτει, βεβαίως, και την επαναξιολόγηση της τελωνειακής ένωσης Ε.Ε. - Τουρκίας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναφέρθηκαν επίσης στην προοπτική επέκτασης του υφιστάμενου καθεστώτος κυρώσεων. Επέκταση γεωγραφική, αλλά και θεματική. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε για την επιβολή κυρώσεων σε επιπρόσθετα φυσικά και νομικά πρόσωπα που εμπλέκονται σε παράνομες γεωτρητικές ενέργειες στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό θα γίνει στη βάση της Απόφασης του Συμβουλίου της Ε.Ε. της 11ης Νοεμβρίου 2019, η οποία, σημειωτέον, έχει ως νομική βάση το Αρθρο 29 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ενωση. Στην προκειμένη φάση έγινε ένα βήμα. Αλλά, όπως ανέφερα στη Βουλή, ουδέποτε ισχυρίστηκε η κυβέρνηση ότι τα ανωτέρω αρκούν. Η Ευρωπαϊκή Ενωση κινείται με αργούς ρυθμούς. Χρειάζεται η σύμφωνη γνώμη και των «27» για να ληφθούν αποφάσεις. Θα συνεχίσουμε την προσπάθεια με υπομονή και επιμονή.

Θα συμμετάσχει η Ελλάδα σε πολυμερή διάσκεψη για την Ανατολική Μεσόγειο και, αν ναι, με ποιους όρους και προϋποθέσεις;

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Οκτωβρίου 2020 ζήτησε τη σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο και κάλεσε τον ύπατο εκπρόσωπο να συμμετάσχει στις συνομιλίες για τη διοργάνωσή της. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρόσθεσαν ότι λεπτομέρειες όπως η συμμετοχή, το πεδίο και το χρονοδιάγραμμα θα πρέπει να συμφωνηθούν από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη. Επί της αρχής, είμαστε ανοιχτοί στη σύγκλησή της. Δεν γνωρίζουμε, όμως, μέχρι στιγμής αν θα υπάρξουν οι στοιχειώδεις προϋποθέσεις για την πραγματοποίησή της, λαμβάνοντας υπόψη ότι η τουρκική συμπεριφορά αποτελεί βασικό ανασταλτικό παράγοντα της συνεννόησης μεταξύ των κρατών της περιοχής. Πέρα από αυτήν τη βασική παράμετρο, τα συμμετέχοντα κράτη θα πρέπει αυτονόητα να σεβαστούν θεμελιώδεις κανόνες, όπως, για παράδειγμα, την αναγνώριση όλων των άλλων συμμετεχόντων, αρχής γενομένης από την Κύπρο. Επίσης, θα πρέπει όλοι οι συμμετέχοντες να δηλώσουν και να δείξουν πλήρη σεβασμό στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, συμπεριλαμβανομένου βεβαίως του Δικαίου της Θάλασσας (π.χ., αναγνωρίζοντας την ισχύ των νόμιμων οριοθετήσεων θαλάσσιων ζωνών και αποκηρύσσοντας τις παράνομες, όπως το διαβόητο τουρκολιβυκό Μνημόνιο).

Ενα πολύ πιθανό σενάριο είναι από το 2023 και μετά η Τουρκία να απειλεί τη χώρα μας στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο μεταξύ άλλων με αεροπλανοφόρο ισπανικό και υποβρύχια γερμανικά. Μπορεί ρεαλιστικά να αποτραπεί το σενάριο αυτό και πώς;

Οπως γνωρίζετε, τόσο ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και εγώ προσωπικά έχουμε εγείρει επανειλημμένα το ζήτημα της εξαγωγής όπλων από ευρωπαϊκές χώρες προς την Τουρκία. Απηύθυνα, μάλιστα, τον περασμένο Οκτώβριο σχετικές επιστολές σε ομολόγους μου κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης και ήγειρα το ζήτημα αυτό στις επαφές μου στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Εχω τονίσει ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί ένα μοναδικό οικοδόμημα, που αποσκοπεί στην εξάλειψη του πολέμου στην Ευρώπη. Γι’ αυτό διερωτώμαι πώς μπορεί η Ενωση αυτή να ανέχεται την απειλή πολέμου εναντίον μελών της, όπως την απειλή της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας εδώ και δεκαετίες με το casus belli; Επίσης, όπως είπα στη Βουλή, διερωτώμαι ποιου οπλικού συστήματος το εξαγωγικό αποτύπωμα υπερβαίνει για τις ευρωπαϊκές χώρες το αποτύπωμα της προάσπισης του Διεθνούς Δικαίου; Επιτρέψτε μου να προσθέσω κάτι ακόμα: Ορισμένοι Ευρωπαίοι συνομιλητές μου χρησιμοποίησαν το επιχείρημα ότι η απαγόρευση εξαγωγής όπλων στην Τουρκία θα υπονόμευε τη συνοχή του ΝΑΤΟ. Κατ’ αρχήν, ήδη σημαντικές ΝΑΤΟϊκές χώρες, όπως η Γαλλία, η Ολλανδία και ο Καναδάς, έχουν απαγορεύσει τις εξαγωγές όπλων στην Τουρκία. Η διστακτικότητα άλλων ευρωπαϊκών χωρών δημιουργεί και ένα άλλο ερώτημα: Πώς δικαιολογούν τη στάση τους, τη στιγμή κατά την οποία ο στυλοβάτης της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, οι ΗΠΑ, επέβαλαν κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας, με βασικό επιχείρημα ότι η χώρα αυτή υπονομεύει τη συνοχή και την ασφάλεια του ΝΑΤΟ;

Πότε θα γίνει επισήμως -με νόμο δηλαδή- η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης στο Ιόνιο στα 12 ναυτικά μίλια; Σχεδιάζετε την επέκταση και στο Αιγαίο ή στο Κρητικό Πέλαγος;
Η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια στο σύνολο της επικράτειας αποτελεί αναφαίρετο κυριαρχικό δικαίωμα της χώρας μας, το οποίο θα ασκήσει όταν κριθεί σκόπιμο. Αναφορικά με την επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, έχει ξεκινήσει η σχετική διαδικασία με την προετοιμασία των σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων. Μόλις ολοκληρωθεί η διαδικασία αυτή, θα ετοιμαστεί το σχετικό νομοσχέδιο, το οποίο θα εισαχθεί για ψήφιση στη Βουλή.

Πόσο κοντά είστε στην υπογραφή συνυποσχετικού με την Αλβανία για προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης;

Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης επίσκεψής μου στα Τίρανα, τον περασμένο Οκτώβριο, επετεύχθη πολιτική συμφωνία για την επίλυση του ζητήματος της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ της χώρας μας και της Αλβανίας με κοινή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ), μετά την επέκταση των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια, στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου. Σημειώνω ότι επί του σημείου αυτού υπήρξε ταύτιση απόψεων τόσο της αλβανικής κυβέρνησης όσο και της μείζονος αντιπολίτευσης, πράγμα ιδιαίτερα σημαντικό. Επίσης, αποτελεί ένα σημαντικό προηγούμενο: Η Ελλάδα επιθυμεί τη διευθέτηση των ζητημάτων αναφορικά με την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών είτε μέσω διμερούς συμφωνίας, όπως έγινε με την Ιταλία και στη συνέχεια με την Αίγυπτο, είτε μέσω προσφυγής στο ΔΔΧ, όπως συμφωνήσαμε με την Αλβανία. Πάντα με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Αυτό ζητάμε και από την Τουρκία, η οποία, όμως, δεν ανταποκρίνεται σε αυτόν τον απλό κανόνα σύννομης διεθνούς συμπεριφοράς.

Συμπληρώθηκαν 45 χρόνια από την έναρξη των διαπραγματεύσεων για την επίλυση του Κυπριακού. Η Τουρκία ανοίγει τα Βαρώσια, παραβιάζει την κυπριακή ΑΟΖ και προωθεί λύση δύο κρατών. Εσείς βλέπετε πιθανότητα επίλυσης;

Κατ’ αρχήν, μιας και αναφέρεστε στο παράνομο άνοιγμα της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων, θα ήθελα να τονίσω ότι η Ελλάδα αλλά και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδίκασαν απερίφραστα τις πράξεις αυτές, που αντιβαίνουν τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Οσον αφορά την επίλυση του Κυπριακού, η θέση μας είναι σταθερή: Επιθυμούμε μια βιώσιμη λύση στη βάση των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας και του κοινοτικού κεκτημένου. Η λύση αυτή θα είναι μια δικοινοτική-διζωνική ομοσπονδία. Δεν υπάρχει περιθώριο συζήτησης εκτός του πλαισίου αυτού. Η λύση του κυπριακού ζητήματος προϋποθέτει βούληση αναζήτησης στο πλαίσιο αυτό. Από πλευράς Κυπριακής Δημοκρατίας και Ελλάδας, σας διαβεβαιώνω ότι η βούληση υπάρχει.

Τι επιπτώσεις στην Τουρκία και τι αντίκτυπο στο ΝΑΤΟ εκτιμάτε ότι θα έχουν οι κυρώσεις που ανακοινώθηκαν την περασμένη Δευτέρα από τις ΗΠΑ;
Οι πραγματικές επιπτώσεις των αμερικανικών κυρώσεων στην τουρκική αμυντική βιομηχανία και γενικότερα στην τουρκική οικονομία θα φανούν σε βάθος χρόνου. Σε επίπεδο συμβολισμού, οι κυρώσεις αυτές αποτελούν ήδη αδιαμφισβήτητα ισχυρότατο μήνυμα προς την Τουρκία. Αφενός, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών περνούν πλέον σε νέα φάση και, αφετέρου, υπογραμμίζουν την αμφιβολία εάν η Τουρκία επιθυμεί να αποτελεί μια χώρα με καθαρά δυτικό προσανατολισμό. Η τελευταία φορά που επιβλήθηκαν κυρώσεις από τις ΗΠΑ στην Τουρκία ήταν το 1974, ως αποτέλεσμα της εισβολής στην Κύπρο. Τότε, η αμερικανική εκτελεστική εξουσία ουσιαστικά σύρθηκε από το Κογκρέσο. Σημαντικός συντελεστής της τότε κίνησης στο Κογκρέσο ήταν μια σημαντικότατη προσωπικότητα της Ομογένειας, που έφυγε πριν από λίγες ημέρες, ο Πολ Σαρμπάνης. Στην παρούσα συγκυρία, η Administration, λίγες εβδομάδες πριν από την αποχώρησή της, αποφάσισε να επιβάλει σημαντικές κυρώσεις, που θα επηρεάσουν και τις σχέσεις της νέας Administration με την Τουρκία. Αποτελούν, επίσης, έμπρακτη υλοποίηση όσων είχε πει ο Αμερικανός ΥΠ.ΕΞ., Μ. Πομπέο, στην πρόσφατη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ. Δηλαδή, ότι η Τουρκία υπονομεύει ανοιχτά τη σταθερότητα και τη συνοχή της Συμμαχίας. Ποτέ στο παρελθόν δεν είχαν ειπωθεί τέτοιες λέξεις, ιδιαίτερα από τις ΗΠΑ προς έναν άλλο, τύποις τουλάχιστον, σύμμαχο. Ενα τελευταίο σημείο επί του ζητήματος αυτού: Δεν διαφεύγει την προσοχή μας ότι οι ΗΠΑ αποφάσισαν να επιβάλουν τις κυρώσεις αυτές ουσιαστικά μόλις μία εργάσιμη ημέρα μετά το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Ο νοών νοείτω.

Πώς έχει ωφεληθεί η χώρα μας από τη διαρκή βελτίωση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων τα τελευταία χρόνια; Ποιες είναι οι προσδοκίες σας από τη νέα κυβέρνηση Μπάιντεν στις ΗΠΑ;

Οι διμερείς σχέσεις της Ελλάδας με τις ΗΠΑ δεν είναι απλά εξαιρετικές. Βρίσκονται σε ένα επίπεδο που δεν είχε επιτευχθεί ποτέ στο παρελθόν. Είχα την ευκαιρία να συναντηθώ πλείστες φορές με τον απερχόμενο Αμερικανό ομόλογό μου, τον κ. Πομπέο. Κορωνίδα της συνεργασίας αυτής ήταν η υπογραφή της συμφωνίας αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας πριν από έναν χρόνο. Επίσης, συγκρατώ την αναβάθμιση του ρόλου της Σούδας, αλλά και την προώθηση της Αλεξανδρούπολης στον κοινό αμυντικό σχεδιασμό. Οπως έχω ήδη αναφέρει, έχουν ξεκινήσει ήδη οι συνομιλίες για τη νέα συμφωνία αμοιβαίας αμυντικής συνεργασίας, με την ολοκλήρωση των οποίων αναμένεται η περαιτέρω διεύρυνση και εμβάθυνση του αμερικανικού στρατηγικού αποτυπώματος στην περιοχή, με ό,τι θετικό συνεπάγεται αυτό για τη γεωπολιτική θέση της χώρας μας. Αναφορικά με την επερχόμενη Administration, ο νέος Αμερικανός πρόεδρος είναι βαθύς γνώστης της περιοχής μας και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει. Το ίδιο ισχύει και για το επιτελείο που έχει επιλέξει όσον αφορά την εξωτερική πολιτική. Προσβλέπουμε στην περαιτέρω ενδυνάμωση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών μας. Επίσης, προσβλέπουμε σε μια περισσότερο ενεργή αμερικανική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, η οποία θα συμβάλει στην ειρήνη και τη σταθερότητα της περιοχής.

Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Παραπολιτικά το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου