Έναν θεσμικό «λαγό από το καπέλο» για την έλευση μεγάλων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα έβγαλε χθες ο Κυριάκος Μητσοτάκης, στην έκπληξη που επεφύλασσε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του, με την οποία ξεκίνησε το τριήμερο των προγραμματικών δηλώσεων της κυβέρνησης. Η έκπληξη αυτή έγκειται σε μια νομική οδό που θα φέρει πανεπιστήμια τρίτων χωρών να επενδύσουν ακαδημαϊκά στη χώρα μας, ανοίγοντας τον μεγαλύτερο δρόμο για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος και την άρση του μονοπωλίου του κράτους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Έδειξε, μάλιστα, σαφώς την πρόθεσή του η ρύθμιση αυτή να γίνει πολύ σύντομα, καθώς ούτως ή άλλως η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι μια διαδικασία που μπορεί να ξεκινήσει το 2025 από την παρούσα Βουλή, αλλά θα ολοκληρωθεί, μετά τις επόμενες εθνικές εκλογές, από την επόμενη Βουλή.

Άρθρο 16 

«Οι διακρατικές συμφωνίες του άρθρου 28 του Συντάγματος προσφέρουν σήμερα τη δυνατότητα, με την ευθύνη της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης, να υπάρξει αναγνώριση ξένων πανεπιστημίων που θα ήθελαν να επενδύσουν στην Ελλάδα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός. «Κάτι τέτοιο θα ξεκαθάριζε την κατάσταση στο σημερινό τοπίο της μεταλυκειακής εκπαίδευσης και θα προετοίμαζε τον δρόμο για τη μεγάλη μεταρρύθμιση του άρθρου 16. Και σε αυτόν τον δρόμο θα κινηθούμε άμεσα».

Κάλεσε, δε, τον Νίκο Ανδρουλάκη να μην κάνει το λάθος, όπως είπε, του Γιώργου Παπανδρέου που είχε καταψηφίσει προ 15ετίας την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος. «Και μαζί να πάμε να βρούμε τους 180 βουλευτές και να σταματήσει, επιτέλους, αυτή η ελληνική ιδιαιτερότητα του κρατικού μονοπωλίου στην ανώτατη εκπαίδευση», είπε στρεφόμενος προς τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ.

Το άρθρο 28 του Συντάγματος, το οποίο επικαλέστηκε ο πρωθυπουργός, γράφει στην πρώτη παράγραφο: «Oι γενικά παραδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου, καθώς και οι διεθνείς συμβάσεις, από την επικύρωσή τους με νόμο και τη θέση τους σε ισχύ σύμφωνα με τους όρους καθεμιάς, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν από κάθε άλλη αντίθετη διάταξη νόμου. H εφαρμογή των κανόνων του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων στους αλλοδαπούς τελεί πάντοτε υπό τον όρο της αμοιβαιότητας».

Διακρατικές συμβάσεις

Έτσι, η χώρα μας θα μπορούσε να συνάψει διακρατικές συμβάσεις με ένα ή περισσότερα άλλα κράτη, με αντικείμενο της διμερούς σύμβασης την ελεύθερη εγκατάσταση των πανεπιστημίων του ενός κράτους στο άλλο. Την πιστοποίηση των ξένων ΑΕΙ που εγκαθίστανται στην Ελλάδα θα αναλάβει η Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), μια ανεξάρτητη διοικητική αρχή που έχει ως αποστολή της τη διασφάλιση υψηλής ποιότητας στην ανώτατη εκπαίδευση. Έχει ιδρυθεί το 2020 και αποτελεί τη συνέχεια της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ).


Η προεργασία στο επίπεδο της συνεργασίας με πανεπιστήμια της αλλοδαπής έχει γίνει την τελευταία τετραετία με θεσμικές μεταρρυθμίσεις που έχουν ψηφιστεί και διευκολύνουν τα ελληνικά ΑΕΙ να συνεργάζονται με πανεπιστήμια του εξωτερικού. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές έχουν οδηγήσει σταδιακά σε κοινά προγράμματα σπουδών, αγγλόφωνα προγράμματα, ανταλλαγές καθηγητών, ερευνητών και φοιτητών, κ.ά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ίδρυση Διεθνούς Κέντρου Εκπαίδευσης του πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης στην Αθήνα, η οποία ανακοινώθηκε στις αρχές του έτους κατά την επίσκεψη εκπροσώπων από 30 κορυφαία πανεπιστήμια των ΗΠΑ στην Ελλάδα για τη συμμετοχή τους στη Σύνοδο «Φάρος 2022: Ελληνοαμερικανική Συνεργασία στον τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης», που διοργάνωσε το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων.

Άλλο ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών με το Yale University των Ηνωμένων Πολιτειών, για την ανάπτυξη ενός Κέντρου Αριστείας για τις περιβαλλοντικές επιστήμες και τη δημόσια υγεία, αλλά και για τη δημιουργία ξενόγλωσσου μεταπτυχιακού, όπου καθηγητές του Yale θα διδάσκουν στην Αθήνα. Στη δε επίσκεψη της τότε υπουργού Παιδείας Νίκης Κεραμέως στο Λονδίνο το περασμένο φθινόπωρο, πολλά βρετανικά πανεπιστήμια είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον για συνέργειες με ελληνικά.

Η θέση του Νίκου Ανδρουλάκη

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο Νίκος Ανδρουλάκης δεν εμφανίστηκε αρνητικός στην προοπτική της αναθεώρησης του άρθρου 16, έθεσε όμως ορισμένες προϋποθέσεις. «Προτεραιότητά μας είναι η ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου για να έχουν τα εφόδια που χρειάζονται όλα τα ελληνόπουλα», είπε στην ομιλία του και πρόσθεσε: «Αλλά δεν είμαστε αρνητικοί στην ουσιαστική ρύθμιση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με γνώμονα: την αυτονομία. Τη λογοδοσία. Και τα υψηλά στάνταρ που πρέπει να πληρούνται όπως και σε άλλες χώρες. Σε κάθε περίπτωση, μην περιμένετε να δεχθούμε ως ισότιμα πανεπιστήμια ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που θα βάλουν απλά μια ταμπέλα και θα κάνουν εμπόριο πτυχίων».