Ο πρώτος κύκλος στη νέα εποχή για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις έκλεισε την Πέµπτη µε τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συµβουλίου Συνεργασίας στην Αθήνα και πλέον ένας νέος οδικός χάρτης ανοίγεται για τις δύο χώρες. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της νέας αυτής εποχής; Τα µεγάλα -και διαχρονικά- προβλήµατα στις διµερείς σχέσεις παραµένουν, αλλά δεν δηµιουργούν πλέον δηµόσιες εντάσεις και ανοιχτές συγκρούσεις. Σε κρίσιµα ζητήµατα, όπως είναι η µείωση των υπερπτήσεων στο Αιγαίο και η από κοινού δράση για τη µείωση των µεταναστευτικών ροών σε ξηρά (Εβρος) και θάλασσα, σηµειώνεται σηµαντική πρόοδος και η συνεργασία αναµένεται να γίνει ακόµα πιο στενή. Στα δε λεγόµενα «θέµατα χαµηλής πολιτικής», η βελτίωση των διµερών σχέσεων είναι έµπρακτη και αποτυπώνεται στην υπογραφή συγκεκριµένων συµφωνιών.

Πέρα από αυτά τα τρία επιµέρους, το κύριο χαρακτηριστικό της νέας εποχής είναι η απευθείας επικοινωνία των δύο ηγετών. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης συναντήθηκε µε τον Ταγίπ Ερντογάν τρεις φορές µέσα σε διάστηµα πέντε µηνών και στη συνέχεια θα επισκεφθεί την Αγκυρα τον Απρίλιο, ενώ θα έχει και πέµπτη συνάντηση µε τον πρόεδρο της Τουρκίας στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουάσινγκτον, στις 9-11 Ιουλίου του 2024.

Το κλείσιµο του πρώτου αυτού κύκλου ανοίγει τον δρόµο και για τις πιο δύσκολες συζητήσεις, για τα ακανθώδη θέµατα στα Ελληνοτουρκικά, µε κύριο και βασικότερο την επίλυση του ζητήµατος των θαλάσσιων ζωνών (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ) στη Χάγη ή στο Αµβούργο: Στη γερµανική µεγαλούπολη εδρεύει το ∆ιεθνές ∆ικαστήριο για το ∆ίκαιο της Θάλασσας, που επίσης εξετάζεται από την ελληνική πλευρά ως το κατάλληλο ίσως όργανο για να λύσει τη µεγάλη διαφορά µεταξύ Αθήνας και Αγκυρας.

Αθήνα - 'Αγκυρα: Ο νέος «οδικός χάρτης»

Σε κάθε περίπτωση, για να φτάσουν οι δύο χώρες ενώπιον διεθνούς δικαστηρίου για τη µόνη διαφορά που αναγνωρίζει η Ελλάδα, όπως έχει εξηγήσει ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, «µε δεδοµένο ότι η Τουρκία δεν έχει προσυπογράψει τη διεθνή Συνθήκη για το ∆ίκαιο της Θάλασσας και εποµένως τη δικαιοδοσία του ∆ικαστηρίου της Χάγης, θα πρέπει να υπάρξει ένα συνυποσχετικό, το οποίο θα καθορίζει το εύρος της διαφοράς». Η προοπτική αυτή δεν υπάρχει ακόµα στο τραπέζι, έχει ωστόσο καλλιεργηθεί το έδαφος ώστε να συζητηθεί.

Ο νέος «οδικός χάρτης», πέραν των δύο επόµενων συναντήσεων Μητσοτάκη - Ερντογάν, περιλαµβάνει τέσσερις προγραµµατισµένες συναντήσεις µεταξύ των υπουργών Εξωτερικών, Γ. Γεραπετρίτη και Χ. Φιντάν, πριν από τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ στις ΗΠΑ και συνέχιση του διαλόγου σε τρία επίπεδα. Πρώτον, ο πολιτικός διάλογος, µε την υφυπουργό Εξωτερικών, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, να µεταβαίνει τον Φεβρουάριο στην Αγκυρα για συνοµιλίες µε τον οµόλογό της, Μπουράκ Ακτσαπάρ. ∆εύτερον, συνέχιση της θετικής ατζέντας, όπου αποµένει η ολοκλήρωση των 16 από τα συνολικά 31 σηµεία που έχουν συµφωνηθεί να προχωρήσουν. Η θετική ατζέντα, ωστόσο, είναι δυναµική και στόχος είναι να διευρύνεται διαρκώς σε νέους τοµείς. Ο υφυπουργός Εξωτερικών, Κώστας Φραγκογιάννης, που έχει την ευθύνη της, θα µεταβεί και εκείνος στην Τουρκία τον Φεβρουάριο για συνοµιλίες µε τον κ. Ακτσαπάρ. Μια σκέψη είναι οι συζητήσεις αυτές να γίνουν παράλληλα µε µια νέα σύνοδο της Μικτής Οικονοµικής Επιτροπής Ελλάδας - Τουρκίας, που ενεργοποιήθηκε ξανά πέρυσι έπειτα από δώδεκα ολόκληρα χρόνια. Εφόσον αυτό συµβεί, τον κ. Φραγκογιάννη θα συνοδεύσουν (πιθανώς στις 2 Φεβρουαρίου) έως και εκατό Ελληνες επιχειρηµατίες για συναντήσεις και επαφές. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης εξάλλου προχθές εκτίµησε πως είναι «ρεαλιστικός στόχος» το διµερές εµπόριο «µέσα σε µία πενταετία να φτάσει τα 10 δισεκατοµµύρια ευρώ». Τον ίδιο µήνα, τον Φεβρουάριο δηλαδή του 2024, θα γίνει και ο νέος γύρος συζητήσεων για τα Μέτρα Οικοδόµησης Εµπιστοσύνης, υπό τον γενικό γραµµατέα του ΥΠ.ΕΞ., Θεοχάρη Λαλάκο, στην Αθήνα αυτή τη φορά. Ακόµα δύο συναντήσεις προγραµµατίζονται, αυτή των Κ. Χατζηδάκη και Αλ. Πατέλη µε τον Τούρκο υπ. Οικονοµικών, Μεχµέτ Σιµσέκ, και εκείνη του υπ. Ναυτιλίας, Χρ. Στυλιανίδη, µε τον ΥΠ.ΕΣ. Αλί Γερλίκαγια, τον Ιανουάριο στην Τουρκία.

Η διακήρυξη φιλίας και καλής γειτονίας 

Η πρόοδος στο πεδίο αποτυπώνεται κατ’ αρχάς στην ιστορικής σηµασίας «∆ιακήρυξη των Αθηνών περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας» και έπειτα στα µνηµόνια και στις συµφωνίες που υπεγράφησαν στην Αθήνα. Η διακήρυξη, παρόλο που δεν αποτελεί διεθνή συµφωνία και νοµικά δεσµευτικό κείµενο, είναι κάτι για το οποίο είχαν γίνει προσπάθειες από διαδοχικές κυβερνήσεις στις δύο χώρες, αλλά µέχρι τώρα δεν είχε καταστεί δυνατό να υπογραφεί. Κρίνεται δε ως ιδιαίτερα σηµαντικό το γεγονός ότι οι δύο χώρες συµφώνησαν «να επιλύουν κάθε διαφορά µεταξύ τους µε ειρηνικά µέσα και σύµφωνα µε το ∆ιεθνές ∆ίκαιο», κάτι που αποτελεί πάγια θέση και στρατηγική επιλογή της Ελλάδας. Στις συµφωνίες ξεχωρίζει βέβαια αυτή για την οποία απαιτήθηκε ξεχωριστή διαπραγµάτευση του κ. Γεραπετρίτη µε την επίτροπο της Ε.Ε. για τη µετανάστευση, Ιλβα Γιόχανσον: Με το «πράσινο φως» της Κοµισιόν αποκτούν πλέον οι Τούρκοι πολίτες και οι οικογένειές τους τη δυνατότητα να επισκέπτονται όλο τον χρόνο δέκα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου µε άδεια διαµονής επτά ηµερών, περιορισµένης ισχύος στην ελληνική επικράτεια, µια κίνηση που αναµένεται να τονώσει ισχυρά τις τοπικές οικονοµίες.

Οι υπόλοιπες συµφωνίες µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας

◗ Αναγνώριση διπλωµάτων τεχνικής εκπαίδευσης.

◗ Οργάνωση κοινών εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για διδάσκοντες και σπουδαστές και ανταλλαγές σπουδαστών.

◗ ∆ηµιουργία νέας διασυνδετικής γραµµής µεταξύ Νέας Σάντας και Μπαµπαέσκι, µε στόχο την αναβάθµιση της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Τουρκίας και την αύξηση του όγκου αµφίδροµης ροής ενέργειας κατά 600 MW.

◗ Ανάπτυξη δοµών δικτύωσης µεταξύ µικρών και µεσαίων επιχειρήσεων των δύο χωρών, καθώς και αλληλοενηµέρωση και ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την απλοποίηση του επιχειρηµατικού περιβάλλοντος.

◗ Συνεργασία των φορέων Export Credit Greece και Turk Eximbank, µε σκοπό την αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, κάτι που περιλαµβάνει ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και τεχνογνωσίας, εκπαίδευση προσωπικού, ενηµέρωση και διευκόλυνση στην επίλυση προβληµάτων, ανάπτυξη κοινών ερευνητικών προγραµµάτων σε Ελλάδα, Τουρκία και τρίτες χώρες.

◗ Συνεργασία των φορέων Enterprise Greece και Invest in Turkiye, µε σκοπό την προσέλκυση επενδύσεων. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η αλληλοενηµέρωση σε θέµατα οικονοµικού ενδιαφέροντος, η δηµιουργία σταθερού και ευέλικτου επενδυτικού κλίµατος, η προώθηση και διεύρυνση της συνεργασίας µεταξύ των επιχειρήσεων και η ανάπτυξη αµοιβαία επωφελών επενδυτικών προγραµµάτων.

◗ Συνεργασία των φορέων Enterprise Greece και Union of Chambers and Commodity Exchanges οf Turkiye, µε σκοπό τη στήριξη των επιχειρηµατικών κοινοτήτων των δύο χωρών. Η συνεργασία περιλαµβάνει, µεταξύ άλλων, την ανάπτυξη στρατηγικών για την αύξηση των εµπορικών και επιχειρηµατικών αποστολών, την ανταλλαγή πληροφοριών και τεχνογνωσίας, τη διαχείριση ανθρώπινου δυναµικού και τη βιώσιµη οικονοµική ανάπτυξη.

◗ Συνεργασία για την ανάπτυξη στρατηγικών και υπηρεσιών µε σκοπό την ισότιµη πρόσβαση και συµπερίληψη των ατόµων µε ειδικές ανάγκες στον κοινωνικό ιστό. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η ανταλλαγή καλών πρακτικών και τεχνογνωσίας στον τοµέα της κοινωνικής πρόνοιας και η οργάνωση συνεδρίων και σεµιναρίων για εξάλειψη των ανισοτήτων, βελτίωση της προσβασιµότητας, φροντίδα και αποϊδρυµατοποίηση των ΑµεΑ.

◗ Στενότερη συνεργασία στον αθλητισµό, µε ενδυνάµωση του θεσµού των Ολυµπιακών Αγώνων, συνεργασία για την καταπολέµηση της χειραγώγησης των Αγώνων και ανταλλαγές µεταξύ εθνικών οµοσπονδιών και αθλητικών οµίλων.

◗ Ετήσια συνεδρίαση της Κοινής Επιτροπής Τουρισµού, µε σκοπό να προωθήσει την άµεση συνεργασία ταξιδιωτικών φορέων και τουριστικών πρακτόρων, να ενισχύσει την ανταλλαγή καλών πρακτικών και εµπειριών και να διερευνήσει τις δυνατότητες για κοινές τουριστικές επενδύσεις, µε απώτερο στόχο την αύξηση των τουριστικών ροών.

◗ Κοινός διαγωνισµός από τους εθνικούς φορείς έρευνας και τεχνολογίας των δύο χωρών, µε σκοπό τη συνέχιση και διεύρυνση της επιστηµονικής συνεργασίας τους στους τοµείς: βιοεπιστηµών, Υγείας, φαρµακευτικών προϊόντων, αγροδιατροφής, κυκλικής οικονοµίας, βιώσιµης ενέργειας, δοµικών υλικών, πολιτισµού, τουρισµού και δηµιουργικής βιοµηχανίας.

◗ Σύγκληση της 6ης Συνόδου Κοινής Επιτροπής Οικονοµίας και Εµπορίου. Η τουρκική πλευρά έχει προτείνει να πραγµατοποιηθεί στις 2 Φεβρουαρίου 2024 στην Κωνσταντινούπολη. Στη σύνοδο θα εξεταστούν θέµατα εµπορίου, ενέργειας, µεταφορών και τουρισµού.

◗ Ανταλλαγή τεχνογνωσίας στον τοµέα των αγροτικών καλλιεργειών και συνεργασία στην αντιµετώπιση πληµµυρών ή ξηρασίας, στην πρόληψη και αντιµετώπιση δασικών πυρκαγιών και στην καταπολέµηση της παράνοµης αλιείας.

◗ Στενότερη συνεργασία µεταξύ των τελωνειακών Αρχών, µε διοργάνωση κοινών σεµιναρίων και ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών, προκειµένου να βελτιώσουν την αποτελεσµατικότητα των τελωνειακών υπηρεσιών, να καταπολεµήσουν την απάτη και να προωθήσουν την ασφάλεια και την προστασία των πολιτών.

◗ ∆ιοργάνωση διαδικτυακού διαγωνισµού µε ενεργό συµµετοχή µαθητών ∆ευτεροβάθµιας Εκπαίδευσης, φοιτητών Τριτοβάθµιας Εκπαίδευσης, νεοφυών επιχειρήσεων και εµπορικών και βιοµηχανικών επιµελητηρίων των δύο χωρών. Οι συµµετέχοντες θα κληθούν να καταθέσουν ιδέες και προτάσεις για ζητήµατα προστασίας του περιβάλλοντος και καθηµερινότητας σε αστικό περιβάλλον. Η πρόταση που θα βραβευθεί θα υποστηριχθεί από τις δύο χώρες για να υλοποιηθεί.

◗ Κατασκευή δεύτερης διασυνοριακής οδικής γέφυρας Κήπων - Υψάλων, πολύ πιο σύγχρονης και λειτουργικής.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά»