Οι 13 αλλαγές στη μεταναστευτική πολιτική: Τι προβλέπει το νομοσχέδιο Βορίδη
Πλήρης εναρμόνιση με την ευρωπαϊκή οδηγία
Το νομοσχέδιο περιλαμβάνει αυστηρές διαδικασίες για την παράνομη είσοδο και παραμονή στην Ελλάδα -
Κωστας Παπαχλιμιντζος
Ένα πολύ πιο αυστηρό πλαίσιο για τη μεταναστευτική πολιτική εισάγει το νομοσχέδιο του αρμόδιου υπουργού, Μάκη Βορίδη, που εντός των ημερών αναμένεται να βγει σε δημόσια διαβούλευση. Χαρακτηριστικό είναι ότι καταργείται ακόμα και το δικαίωμα για άδεια διαμονής έπειτα από επταετή, συνεχή διαμονή στη χώρα, που μπορούσε να λάβει αλλοδαπός υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις.
Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με πληροφορίες των «Π», είναι το εξής: Σε περίπτωση προδήλως αβάσιμων ή καταχρηστικών μεταγενέστερων αιτημάτων διεθνούς προστασίας, θα προβλέπεται: α) η δυνατότητα επιστροφής πολιτών τρίτων χωρών ενόσω εκκρεμεί η αίτηση της εξέτασης και β) η λήψη προπαρασκευαστικών μέτρων από την Ελληνική Αστυνομία για την απομάκρυνσή τους. Θυμίζουμε ότι μεταγενέστερη αίτηση είναι το αίτημα για άσυλο, που υποβάλλεται εκ νέου έπειτα από τελεσίδικη απορριπτική απόφαση από την Αστυνομία ή την Υπηρεσία Ασύλου.
Το νομοσχέδιο Βορίδη φέρνει την αυστηρή ενσωμάτωση της οδηγίας της Ε.Ε., με σκοπό την ενίσχυση των αποτελεσματικών επιστροφών των πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια, κυρίως με σύντμηση προθεσμιών και απαλοιφή διακριτικών ευχερειών. Ειδικότερα, το νομοσχέδιο, που θα έχει τον τίτλο «Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών», εισάγει τις ακόλουθες βασικές αλλαγές:
1) Διεύρυνση της έννοιας χώρας επιστροφής. Προστίθενται ως χώρες επιστροφής: α) η χώρα συνήθους διαμονής, β) η ασφαλής τρίτη χώρα, όπως ορίζεται στο Αρθρο 91, Ν. 4939/2022 (Α’ 111), λόγω της οποίας η αίτηση διεθνούς προστασίας απορρίφθηκε ως απαράδεκτη και γ) η πρώτη χώρα ασύλου λόγω της οποίας η αίτηση διεθνούς προστασίας απορρίφθηκε ως απαράδεκτη.
2) Προσθήκη ορισμών κινδύνου διαφυγής σε πιο αυστηρή κατεύθυνση. Προστίθενται ως αντικειμενικά κριτήρια που αποτελούν κίνδυνο διαφυγής: α) η μη ύπαρξη κατοικίας ή γνωστής διαμονής, β) η άνευ προηγούμενης ενημέρωσης των αρμόδιων Αρχών εγκατάλειψη ή μεταβολή τόπου κατοικίας ή γνωστής διαμονής και γ) η άρνηση υποβολής σε ταυτοποίηση με βιομετρικά ή άλλα μέσα. Τόσο αυτό το σημείο όσο και το προηγούμενο εμπίπτουν στο κεφάλαιο της επικαιροποίησης των ορισμών, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του νέου κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
3) Μείωση προβλεπόμενων προθεσμιών για οικειοθελή αναχώρηση (από τις 25 στις 14 ημέρες), καθώς και της παράτασης οικειοθελούς αναχώρησης για εξαιρετικούς λόγους (από τις 120 στις 60 ημέρες).
4) Επιβολή ηλεκτρονικής επιτήρησης ως περιοριστικό μέτρο κατά την προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης.
5) Αυστηροποίηση του πλαισίου που διέπει την απαγόρευση εισόδου στη χώρα, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του κανονισμού. Ειδικότερα, προβλέπεται ως υποχρεωτικός λόγος απαγόρευσης εισόδου ο κίνδυνος από την παρουσία του πολίτη τρίτης χώρας για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, την εθνική ασφάλεια και τη δημόσια υγεία. Επίσης, επεκτείνεται η διάρκεια του χρονικού διαστήματος απαγόρευσης εισόδου (από 5 στα 10 χρόνια) και εισάγεται η δυνατότητα παράτασης αυτής μέχρι και για 5 έτη.
6) Επέκταση των λόγων κράτησης και σε θέματα ασφάλειας.
7) Ρητή πρόβλεψη περί μη αναστολής κράτησης σε περίπτωση υποβολής αντιρρήσεων.
8) Επέκταση διάρκειας κράτησης, συμπεριλαμβανομένων προβλεπόμενων παρατάσεων, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του κανονισμού (από τους 18 μήνες, που είναι
σήμερα, στα δύο χρόνια).
9) Αύξηση χρηματικής ποινής για όσους επανέρχονται παράνομα στη χώρα: από 3.000 έως 10.000 ευρώ, που προβλέπεται σήμερα, στις 10.000 κατ’ ελάχιστο, έως 30.000 ευρώ μέγιστο.
10) Αύξηση ορίων ποινής για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα: Τρεις μήνες είναι σήμερα και θα αυξηθεί σε τουλάχιστον δύο χρόνια, ενώ, σε περίπτωση επιβαρυντικών περιπτώσεων, από έξι μήνες θα φτάσει τουλάχιστον τα τρία χρόνια.
11) Αύξηση χρηματικής ποινής, από 1.500 στα 5.000 ευρώ, ενώ σε περίπτωση επιβαρυντικών περιπτώσεων από τις 3.000 ευρώ σήμερα, στις 10.000 ευρώ, με την ψήφιση του νομοσχεδίου.
12) Ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής στη χώρα μετά την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας. Θα προβλέπεται στο εξής αδίκημα, που θα επισείει φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή 10.000 ευρώ, χωρίς δυνατότητα μετατροπής ή αναστολής έκτισης ποινής. Η δυνατότητα αναστολής εκτέλεσης ποινής θα δίνεται μόνο υπό τον όρο δήλωσης του καταδικασμένου πολίτη τρίτης χώρας για εκούσια αναχώρηση από την Ελλάδα. Η αναστολή θα εκκινεί με
την αναχώρηση από τη χώρα.
13) Κατάργηση χορήγησης άδειας διαμονής για όσους διαμένουν επτά χρόνια παράνομα στη χώρα. Με την ισχύουσα νομοθεσία, όπως τονίζουν από την κυβέρνηση, η διαδικασία επιστροφών έχει καταστεί μη αποδοτική, ιδιαίτερα αντιπαραγωγική και περίπλοκη, με παρατεταμένες διοικητικές διαδικασίες, ενώ έχει διαπιστωθεί έλλειψη σαφήνειας των κανόνων, στοιχεία τα οποία υπονομεύουν την τήρηση της διαδικασίας των επιστροφών και του εν γένει συστήματος μετανάστευσης και ασύλου.
Περαιτέρω, όπως επισημαίνουν, προκύπτει ότι οι νομοθετημένες πρακτικές στερούνται συνοχής και δεν υπάρχει συστηματική διαρθρωμένη διαδικασία, όπως π.χ. η δυσκολία που ανακύπτει ως προς τον εντοπισμό των πολιτών τρίτων χωρών κατά τα διάφορα στάδια των διαδικασιών επιστροφής, αλλά και η δυσκολία απομάκρυνσης, γεγονότα που επιβραδύνουν ή εμποδίζουν την επίτευξη προόδου επιστροφών.
Με την υφιστάμενη νομοθεσία, οι προσπάθειες αποτελεσματικών επιστροφών παρεμποδίζονται από την έλλειψη αξιόπιστης πολιτικής περί αναγκαστικής επιστροφής, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία των αιτημάτων ασύλου, των απορριπτικών αποφάσεων και των επιστροφών των τελευταίων ετών.
* Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά» στις 31 Μαΐου
Ενα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα, σύμφωνα με πληροφορίες των «Π», είναι το εξής: Σε περίπτωση προδήλως αβάσιμων ή καταχρηστικών μεταγενέστερων αιτημάτων διεθνούς προστασίας, θα προβλέπεται: α) η δυνατότητα επιστροφής πολιτών τρίτων χωρών ενόσω εκκρεμεί η αίτηση της εξέτασης και β) η λήψη προπαρασκευαστικών μέτρων από την Ελληνική Αστυνομία για την απομάκρυνσή τους. Θυμίζουμε ότι μεταγενέστερη αίτηση είναι το αίτημα για άσυλο, που υποβάλλεται εκ νέου έπειτα από τελεσίδικη απορριπτική απόφαση από την Αστυνομία ή την Υπηρεσία Ασύλου.
Το νομοσχέδιο Βορίδη φέρνει την αυστηρή ενσωμάτωση της οδηγίας της Ε.Ε., με σκοπό την ενίσχυση των αποτελεσματικών επιστροφών των πολιτών τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα στην ελληνική επικράτεια, κυρίως με σύντμηση προθεσμιών και απαλοιφή διακριτικών ευχερειών. Ειδικότερα, το νομοσχέδιο, που θα έχει τον τίτλο «Αναμόρφωση πλαισίου και διαδικασιών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών», εισάγει τις ακόλουθες βασικές αλλαγές:
1) Διεύρυνση της έννοιας χώρας επιστροφής. Προστίθενται ως χώρες επιστροφής: α) η χώρα συνήθους διαμονής, β) η ασφαλής τρίτη χώρα, όπως ορίζεται στο Αρθρο 91, Ν. 4939/2022 (Α’ 111), λόγω της οποίας η αίτηση διεθνούς προστασίας απορρίφθηκε ως απαράδεκτη και γ) η πρώτη χώρα ασύλου λόγω της οποίας η αίτηση διεθνούς προστασίας απορρίφθηκε ως απαράδεκτη.
2) Προσθήκη ορισμών κινδύνου διαφυγής σε πιο αυστηρή κατεύθυνση. Προστίθενται ως αντικειμενικά κριτήρια που αποτελούν κίνδυνο διαφυγής: α) η μη ύπαρξη κατοικίας ή γνωστής διαμονής, β) η άνευ προηγούμενης ενημέρωσης των αρμόδιων Αρχών εγκατάλειψη ή μεταβολή τόπου κατοικίας ή γνωστής διαμονής και γ) η άρνηση υποβολής σε ταυτοποίηση με βιομετρικά ή άλλα μέσα. Τόσο αυτό το σημείο όσο και το προηγούμενο εμπίπτουν στο κεφάλαιο της επικαιροποίησης των ορισμών, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του νέου κανονισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
3) Μείωση προβλεπόμενων προθεσμιών για οικειοθελή αναχώρηση (από τις 25 στις 14 ημέρες), καθώς και της παράτασης οικειοθελούς αναχώρησης για εξαιρετικούς λόγους (από τις 120 στις 60 ημέρες).
4) Επιβολή ηλεκτρονικής επιτήρησης ως περιοριστικό μέτρο κατά την προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης.
5) Αυστηροποίηση του πλαισίου που διέπει την απαγόρευση εισόδου στη χώρα, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του κανονισμού. Ειδικότερα, προβλέπεται ως υποχρεωτικός λόγος απαγόρευσης εισόδου ο κίνδυνος από την παρουσία του πολίτη τρίτης χώρας για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, την εθνική ασφάλεια και τη δημόσια υγεία. Επίσης, επεκτείνεται η διάρκεια του χρονικού διαστήματος απαγόρευσης εισόδου (από 5 στα 10 χρόνια) και εισάγεται η δυνατότητα παράτασης αυτής μέχρι και για 5 έτη.
6) Επέκταση των λόγων κράτησης και σε θέματα ασφάλειας.
7) Ρητή πρόβλεψη περί μη αναστολής κράτησης σε περίπτωση υποβολής αντιρρήσεων.
8) Επέκταση διάρκειας κράτησης, συμπεριλαμβανομένων προβλεπόμενων παρατάσεων, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του κανονισμού (από τους 18 μήνες, που είναι
σήμερα, στα δύο χρόνια).
9) Αύξηση χρηματικής ποινής για όσους επανέρχονται παράνομα στη χώρα: από 3.000 έως 10.000 ευρώ, που προβλέπεται σήμερα, στις 10.000 κατ’ ελάχιστο, έως 30.000 ευρώ μέγιστο.
10) Αύξηση ορίων ποινής για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα: Τρεις μήνες είναι σήμερα και θα αυξηθεί σε τουλάχιστον δύο χρόνια, ενώ, σε περίπτωση επιβαρυντικών περιπτώσεων, από έξι μήνες θα φτάσει τουλάχιστον τα τρία χρόνια.
11) Αύξηση χρηματικής ποινής, από 1.500 στα 5.000 ευρώ, ενώ σε περίπτωση επιβαρυντικών περιπτώσεων από τις 3.000 ευρώ σήμερα, στις 10.000 ευρώ, με την ψήφιση του νομοσχεδίου.
12) Ποινικοποίηση της παράνομης παραμονής στη χώρα μετά την ολοκλήρωση της διοικητικής διαδικασίας. Θα προβλέπεται στο εξής αδίκημα, που θα επισείει φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή 10.000 ευρώ, χωρίς δυνατότητα μετατροπής ή αναστολής έκτισης ποινής. Η δυνατότητα αναστολής εκτέλεσης ποινής θα δίνεται μόνο υπό τον όρο δήλωσης του καταδικασμένου πολίτη τρίτης χώρας για εκούσια αναχώρηση από την Ελλάδα. Η αναστολή θα εκκινεί με
την αναχώρηση από τη χώρα.
13) Κατάργηση χορήγησης άδειας διαμονής για όσους διαμένουν επτά χρόνια παράνομα στη χώρα. Με την ισχύουσα νομοθεσία, όπως τονίζουν από την κυβέρνηση, η διαδικασία επιστροφών έχει καταστεί μη αποδοτική, ιδιαίτερα αντιπαραγωγική και περίπλοκη, με παρατεταμένες διοικητικές διαδικασίες, ενώ έχει διαπιστωθεί έλλειψη σαφήνειας των κανόνων, στοιχεία τα οποία υπονομεύουν την τήρηση της διαδικασίας των επιστροφών και του εν γένει συστήματος μετανάστευσης και ασύλου.
Περαιτέρω, όπως επισημαίνουν, προκύπτει ότι οι νομοθετημένες πρακτικές στερούνται συνοχής και δεν υπάρχει συστηματική διαρθρωμένη διαδικασία, όπως π.χ. η δυσκολία που ανακύπτει ως προς τον εντοπισμό των πολιτών τρίτων χωρών κατά τα διάφορα στάδια των διαδικασιών επιστροφής, αλλά και η δυσκολία απομάκρυνσης, γεγονότα που επιβραδύνουν ή εμποδίζουν την επίτευξη προόδου επιστροφών.
Με την υφιστάμενη νομοθεσία, οι προσπάθειες αποτελεσματικών επιστροφών παρεμποδίζονται από την έλλειψη αξιόπιστης πολιτικής περί αναγκαστικής επιστροφής, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τα στοιχεία των αιτημάτων ασύλου, των απορριπτικών αποφάσεων και των επιστροφών των τελευταίων ετών.
* Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά» στις 31 Μαΐου
