Οκτώ άμεσες -και δύο έμμεσες- αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα, που θα επηρεάσουν θετικά, αλλά και αρνητικά, χιλιάδες ασφαλισμένους, έρχονται από το φθινόπωρο με νομοσχέδιο, το οποίο επεξεργάζεται ήδη η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, με στόχο την επίλυση χρόνιων παθογενειών στο σύστημα και την ενιαιοποίηση κανόνων και παροχών.

Διαβάστε: Εργόσημο: Νέες αλλαγές κατά της φοροδιαφυγής και του ξεπλύματος χρήματος

Ποιοι θα επηρεαστούν απο τις 8+2 αλλαγές του νέου ασφαλιστικού νομοσχεδίου 

Στα θετικά συγκαταλέγονται η επέκταση του Νόμου Κουτρουμάνη του 2011 για τη δυνατότητα αναγνώρισης πλασματικών χρόνων και στις επικουρικές συντάξεις, ο νέος τρόπος υπολογισμού της ανταποδοτικής σύνταξης από το 2026, η αναγνώριση ασφαλιστικών ημερών για μητρότητα και λοχεία, τα φορολογικά κίνητρα στα Επαγγελματικά Ταμεία Ασφάλισης και η ενοποίηση κύριων και επικουρικών συντάξεων.

Στα ουδέτερα μέτρα συγκαταλέγονται οι αλλαγές που έρχονται για 380.000 ασφαλισμένους με εργόσημο, με στόχο την πάταξη του ξεπλύματος μαύρου χρήματος, ενώ στα αρνητικά εντάσσονται η ενοποίηση των κανόνων των παροχών που δίνουν τα Ταμεία σε χρήμα και, το κυριότερο, η εναρμόνιση των συντάξεων χηρείας με τα ισχύοντα στον δημόσιο τομέα και στον πρ. ΟΓΑ.

Επικουρικές συντάξεις και πλασματικά χρόνια

Αλλάζει η δυνατότητα εξαγοράς πλασματικών ετών ασφάλισης και για την επικουρική σύνταξη, όχι μόνο για την κύρια. Το μέτρο αφορά κυρίως ελεύθερους επαγγελματίες και αυτοαπασχολούμενους που δεν συμπληρώνουν τα ελάχιστα 15 χρόνια ασφάλισης. Εκτιμάται πως 25.000-35.000 νέοι συνταξιούχοι θα αποκτήσουν δικαίωμα επικουρικής σύνταξης μέσω της εξαγοράς. Το μέτρο στοχεύει στην ισονομία ανάμεσα στους εργαζομένους διαφόρων κατηγοριών και στην κάλυψη αδικιών.

Νέος τρόπος υπολογισμού ανταποδοτικών συντάξεων

Η αναπροσαρμογή των μισθών για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης θα βασίζεται από το 2026 στον Δείκτη Μισθών, όχι στον πληθωρισμό. Πρακτικά, κάθε χρόνο οι αυξήσεις του μέσου μισθού ενσωματώνονται στη βάση υπολογισμού. Ο Δείκτης Μισθών συνήθως είναι ανώτερος του πληθωρισμού – έτσι, οι νέες συντάξεις θα είναι υψηλότερες σε πραγματικούς όρους. Οσοι συνταξιοδοτούνται λοιπόν από το 2025, με τη βάση του 2024 (π.χ. +3,5% Δείκτης Μισθών, έναντι 2,9% στις συντάξεις) θα έχουν υψηλότερη ανταποδοτική σύνταξη. Οι αλλαγές προβλέπονται από τον Νόμο Βρούτση, σύμφωνα με τον οποίο ο υπολογισμός των ανταποδοτικών συντάξεων για όσους συνταξιοδοτηθούν από 1ης/1/2026 θα γίνει με τον μέσο μισθό της περιόδου 2002-2025, αυξημένο με τους πληθωρισμούς των αντίστοιχων ετών, από τους οποίους οι δύο υψηλότεροι είναι το 9,6% του 2022 και το 3,9% του 2023. Η προσαύξηση του συντάξιμου μισθού θα οδηγήσει και σε υψηλότερη ανταποδοτική σύνταξη.

Συντάξεις χηρείας

Επανέρχονται θέματα περικοπής στις συντάξεις χηρείας του ιδιωτικού τομέα, αναλόγως εργασίας του επιζώντος μετά την πρώτη τριετία. Το υπουργείο Εργασίας εξετάζει δύο λύσεις: Η πρώτη θα δίνει το δικαίωμα επιλογής από τον επιζώντα ποια σύνταξη θα περικοπεί μετά τη συμπλήρωση τριών ετών. Η δεύτερη θα αφορά στην περικοπή μόνο στην εθνική σύνταξη (€436,40), όχι στην ανταποδοτική. Επίσης εξετάζεται να μην επιβληθούν αναδρομικές περικοπές, πράγμα που σημαίνει ότι οι ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ θα πρέπει να επιστρέψουν 4.000-6.000 ευρώ, τα οποία θα παρακρατούνταν σταδιακά από τις συντάξεις, καθώς ο νόμος προέβλεπε εναρμόνιση από το 2021, κάτι που δεν έγινε. Πρόκειται για εξίσωση των κανόνων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα.

Ενιαίος κανονισμός παροχών σε χρήμα

Ο νέος κανονισμός παροχών έρχεται να ενοποιήσει τα διαφορετικά καθεστώτα που ισχύουν έως σήμερα για τις παροχές σε χρήμα ανά πρώην Ταμείο. Με την εφαρμογή του προβλέπεται εξομοίωση όλων των παροχών (όπως επίδομα ασθένειας, μητρότητας, αναπηρίας, εργατικού ατυχήματος και έξοδα κηδείας) στο επίπεδο που ισχύει στο πρώην ΙΚΑ. Αυτό σημαίνει ότι χιλιάδες ασφαλισμένοι και συνταξιούχοι, κυρίως από τα πρώην ευγενή Ταμεία των ΔΕΚΟ και των τραπεζών, θα δουν περιορισμό σε προνόμια που εξακολουθούν να απολαμβάνουν, παρά την ενοποίηση των Ταμείων στον ΕΦΚΑ. Η εφαρμογή του ενιαίου κανονισμού θα ξεκινήσει από το 2026.

Εργόσημο και ψηφιοποίηση πληρωμών

Μπαίνει ανώτατο πλαφόν και γίνεται υποχρεωτική η ηλεκτρονική συναλλαγή είτε μέσω τράπεζας είτε πλατφόρμας στον ΕΦΚΑ. Στόχος είναι η ενίσχυση της διαφάνειας σε αγορές εργασίας με αδήλωτες ώρες. Το μέτρο αναμένεται να δώσει τη δυνατότητα για αυξημένη κύρια σύνταξη λόγω ρεαλιστικότερης δήλωσης εισφορών. Το κυριότερο είναι ότι αντιμετωπίζονται φαινόμενα φοροδιαφυγής και ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Θα πρέπει να τονιστεί ότι πρόσφατοι έλεγχοι έδειξαν μεγάλο αριθμό περιπτώσεων καταφανούς καταστρατήγησης, με εργόσημα αξίας εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ να εξαργυρώνονται εντός ενός έτους από εργάτες γης. Η ηγεσία του υπουργείου Εργασίας έχει πόρισμα στο οποίο καταγράφονται 49.000 περιπτώσεις αυθαιρεσιών που σχετίζονται με τις παραπάνω παραβάσεις. Οι έλεγχοι του ΕΦΚΑ και της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας κατέληξαν σε πόρισμα με περιπτώσεις καταστρατήγησης του εργοσήμου, το οποίο έχει φτάσει -πέρα από το υπουργείο- και στα χέρια των αρμόδιων εισαγγελικών Αρχών, καθώς κατά τον έλεγχο διαπιστώθηκαν, εκτός από τις σοβαρές αποκλίσεις στην εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας, και σημαντικές ελλείψεις στις υφιστάμενες προβλέψεις του κανονιστικού πλαισίου. Είναι χαρακτηριστικό πως μεγάλοι παραγωγοί που προμηθεύουν την πρωτεύουσα καθημερινά με αγροτικά προϊόντα υποασφαλίζουν με εργόσημο εργαζόμενους που απασχολούν ως μόνιμους καθημερινά με ωράριο.

Καταγράφονται επίσης περιπτώσεις εξαργύρωσης εργοσήμου αξίας 500.000 ευρώ, χρήματα τα οποία εκπίπτουν από την Εφορία, ενώ εντοπίστηκε εργάτης γης που δηλώθηκε να έχει απασχοληθεί το 2017 από 29 εργοδότες, το 2018 από 58 εργοδότες, το 2019 από 35 εργοδότες και από 42 εργοδότες το έτος 2020, με συνολικές εργοδοτικές δαπάνες που πλησιάζουν το 1.000.000 ευρώ. Επισημαίνεται ότι το εργόσηµο καθιερώθηκε το 2012 και αποτελεί ένα εργαλείο μεμονωμένης ασφάλισης, καθώς και μέσο πληρωμής-ασφάλισης για ομάδες εργαζομένων οι οποίες δεν απασχολούνται σε σταθερό εργοδότη. Διευκολύνει τον εργοδότη -π.χ. ένα απλό νοικοκυριόνα πληρώνει µε νόμιμο τρόπο υπηρεσίες τις οποίες λαμβάνει (οικιακή καθαριότητα, κηπουρικές εργασίες, φύλαξη και μεταφορά παιδιών κ.ά.). Πρόκειται για ειδικό έντυπο υπό τον τύπο επιταγής, µε μοναδικό αριθμό, που εκδίδεται από τον εργοδότη µε τη χρήση του ΑΜΚΑ και του ΑΦΜ και η ελάχιστη ονομαστική αξία του ξεκινά από τα 5 ευρώ. Οι αμειβόμενοι µε εργόσηµο ασφαλίζονται στον e-ΕΦΚΑ για τους κλάδους σύνταξης, ασθένειας, καθώς και για επικούρηση. Το ποσό του εργοσήµου αντιστοιχεί στην αμοιβή του εργαζομένου, συµπεριλαµβανοµένων των ασφαλιστικών εισφορών. Οι κρατήσεις για ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη και εργαζομένου των αμειβόμενων με εργόσημο προσώπων υπολογίζονται σε ποσοστό 25% επί της αναγραφόμενης τιμής του εργοσήμου. Τα ποσοστά ασφαλιστικών εισφορών επιμερίζονται ανά κλάδο ασφάλισης ως εξής: Για κύρια σύνταξη 14,45%, για τον κλάδο ασθένειας σε είδος (ΕΟΠΥΥ) 4,65%, για τον κλάδο ασθένειας και μητρότητας σε χρήμα 0,86%, για την επικούρηση 4,32% και για τον τ. ΟΕΚ 0,72%.

Αρνητική εξέλιξη η ενοποίηση των κανόνων των παροχών που δίνουν τα Ταμεία σε χρήμα και, το κυριότερο, η εναρμόνιση των συντάξεων χηρείας με τα ισχύοντα στον δημόσιο τομέα και στον πρ. ΟΓΑ


Αναγνώριση ασφαλιστικών ημερών (μητρότητα/λοχεία)

«Ενοποίηση» μητέρων που έχουν ένσημα σε διαφορετικά Ταμεία κατά την εγκυμοσύνη. Οι ημέρες θα υπολογίζονται συνολικά και όχι μεμονωμένα σε κάθε πρώην φορέα. Κι αυτό γιατί πολλές μητέρες «έσκαγαν» στα κριτήρια του ενός φορέα, παρότι τα ένσημα ήταν αθροιστικά επαρκή. Πρόκειται έτσι να γίνεται πιο δίκαιος υπολογισμός επιδομάτων, ανεξαρτήτως ταμείου ασφάλισης, με αποτέλεσμα την επιπλέον αύξηση των επιδομάτων κυοφορίας και λοχείας.

Ταμεία συμπληρωματικής επαγγελματικής ασφάλισης

Δημιουργούνται μηχανισμοί για ενίσχυση των επαγγελματικών ταμείων (occupational pension funds), που παραμένουν σε χαμηλό επίπεδο σε σχέση με χώρες της Ε.Ε. Θα δοθούν φορολογικά κίνητρα για συμμετοχή επιχειρήσεων και εργαζομένων. Η εφαρμογή των κανόνων φορολόγησης των εισοδημάτων από τα επαγγελματικά ταμεία συνδέεται με τη διάρκεια συμμετοχής. Π.χ. σύνταξη από 5-10 χρόνια συμμετοχής, 7,5% φόρος. Ανω των 20 ετών, μόνο 2,5% φόρος σε συντάξεις.

Ενοποίηση κύριας και επικουρικής σύνταξης

Από τον Αύγουστο του 2025 τίθεται σε μόνιμη εφαρμογή το νέο καθεστώς κοινής καταβολής κύριων και επικουρικών συντάξεων, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Νόμου 4611/2019 (Αρθρο 34). Στόχος του μέτρου είναι η απλοποίηση των διαδικασιών και η καλύτερη εξυπηρέτηση των συνταξιούχων.

Υπερωρίες και υπερεργασία

Σε συνδυασμό με το πλαίσιο του εργασιακού νομοσχεδίου, που αναμένεται να δοθεί σε διαβούλευση τις επόμενες ημέρες, προβλέπονται αλλαγές σε ασφαλιστικά ζητήματα, οι οποίες θα εφαρμοστούν από το φθινόπωρο. Συγκεκριμένα, η εργασία έως και 13 ώρες ημερησίως σε έναν εργοδότη, με σεβασμό στις ελάχιστες ώρες ανάπαυσης, και εβδομαδιαίο πλαφόν 48 ωρών, αφορά πλέον μισθολογικά και εργασιακά, αλλά συνοδεύεται από διαφοροποίηση στις εισφορές για υπερεργασία και υπερωρίες. Και η απλοποίηση των διαδικασιών αναγγελίας - fast track προσλήψεων, με ψηφιακή υποβολή στο «Εργάνη», χωρίς έντυπα/ χειρόγραφες υπογραφές, δημιουργεί μια έμμεση επίπτωση στις ασφαλιστικές εισφορές, μειώνοντας τη γραφειοκρατία. Να σημειωθεί ότι ο Ν. 5184/2025, που ισχύει από 6 Μαρτίου 2025, προβλέπει σημαντικές μειώσεις στις ασφαλιστικές κρατήσεις υπερωριών, υπερεργασίας, νυχτερινής εργασίας και εργασίας σε Κυριακές/αργίες για μισθωτούς πλήρους απασχόλησης.

Το ποσό που αντιστοιχεί στην προσαύξηση (π.χ. +20% για υπερεργασία, +40% υπερωρία, +25% νύχτα, +75% Κυριακή/αργία κ.λπ.) δεν επιβαρύνεται με ασφαλιστικές εισφορές, ούτε από τον εργαζόμενο ούτε από τον εργοδότη. Ο υπολογισμός των εισφορών γίνεται μόνο στο βασικό ωρομίσθιο και οι εισφορές υπολογίζονται πλέον επί της κανονικής αμοιβής οκτάωρης εργασίας και όχι επί του αυξημένου (προσαυξημένου) ωρομισθίου. Ο μισθός συν τις ώρες υπερωρίας/νυχτερινού παραμένει ακριβώς ως έχει – ωφελείται όμως ο εργαζόμενος (μικρότερη κράτηση), αλλά χωρίς καμία μείωση στην καταβαλλόμενη αποζημίωση. Με τις αλλαγές που σχεδιάζονται απαλλάσσονται από εισφορές και οι επιπλέον προσαυξήσεις που προβλέπονται από ΣΣΕ ή δίνονται με εθελοντική πρωτοβουλία εργοδότη – ακόμα και αν ξεπερνούν τα νόμιμα επίπεδα.

Εξαίρεση της παρακράτησης από την ΕΑΣ στους συνταξιούχους που εργάζονται

Οι συνταξιούχοι εργαζόμενοι που αμείβονται με προσαύξηση, εφόσον αυτή τους αλλάζει κλιμάκιο μετά τον υπολογισμό των ετών που εργάστηκαν επιπλέον, δεν μπαίνουν στα πρόσθετα κλιμάκια παρακράτησης. Δηλαδή, αν κάποιου η σύνταξη από τον επανυπολογισμό ξεπεράσει τα 1.401 ευρώ, δεν μπαίνει στην παρακράτηση της ΕΑΣ του 3%, ή αν ξεπεράσει τα 1.701, στην παρακράτηση του 6% και ούτω καθεξής. Οι προτεινόμενες αλλαγές ελαφρύνουν εργαζομένους και εργοδότες από ασφαλιστικές εισφορές στις προσαυξήσεις και διατηρούν ανέπαφες τις συνολικές αποδοχές των εργαζομένων.


Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά