Οι τελευταίες προκλητικές ενέργειες της Λιβύης έναντι της χώρας μας, που εμπνέουν ανησυχία, έχουν διαφορετική ερμηνεία, γεωστρατηγική, διπλωματική ή οικονομική, ανάλογα από τη σκοπιά που επιθυμεί κάποιος να τις δει. Ωστόσο, κοινή παραδοχή είναι πως βασικός καταλύτης στις εξελίξεις με τις αντιδράσεις της Λιβύης είναι το ενδιαφέρον που έδειξαν οι αμερικανικοί κολοσσοί ενέργειας, και κυρίως η Chevron, για έρευνες στα θαλάσσια οικόπεδα νοτίως της Κρήτης.

Τo parapolitika.gr απευθύνθηκε στον καθηγητή Τουρκικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αλέξανδρο Δεσποτόπουλο, προκειμένου να ξεδιαλύνει το γεωπολιτικό παιχνίδι στα νότια σύνορα της χώρας μας. Ο κ. Δεσποτόπουλος βλέπει πίσω από τις κινήσεις εντυπωσιασμού της Λιβύης το παιχνίδι της Τουρκίας με τις θαλάσσιες ζώνες στη Μεσόγειο και κίνητρο την αποτροπή τον μεγάλων κολοσσών ενέργειας να επενδύσουν στη χώρα μας.

«Αυτό που βλέπω είναι ότι κατ' αρχάς αντιδρά κατά κύριο λόγο η Τουρκία. Η Λιβύη αυτή τη στιγμή είναι ένα διεφθαρμένο, διαλυμένο κράτος που στην ουσία λειτουργεί ως το φερέφωνο της Τουρκίας στην περιοχή. Η Τουρκία, δευτερευόντως η Λιβύη έχουν θορυβηθεί γιατί βλέπουν τους ενεργειακούς σχεδιασμούς της Ελλάδας να προχωρούν στο κομμάτι του τουρκολιβυκού μνημονίου. Και κυρίως θορυβούνται γιατί προχωρεί η παραχώρηση των οικοπέδων "Κρήτη 1" και "Κρήτη 2" στη Chevron. Η Τουρκία επίσης ανησυχεί για τη Chevron, διότι μαζί με άλλες εταιρείες έχουν εκφράσει ενδιαφέρον και για οικόπεδα στη λιβυκή πλευρά των θαλάσσιων ζωνών, εκεί που πραγματικά ανήκουν στη Λιβύη, και ανησυχεί μήπως η τουρκική εταιρεία πετρελαιοειδών μείνει εκτός νυμφώνος, εφόσον οι εταιρείες αυτές επιστρέψουν στο παιχνίδι βάσει ενός διαγωνισμού που έχει ξεκινήσει το 2007 επί Καντάφι. Παρ' όλα αυτά, το 2023 είχε αναζωογονηθεί αυτή η διαδικασία.

Το βλέπει, λοιπόν, αυτό η Τουρκία και προσπάθησε μέσα από παράνομο βέβαια τρόπο, με το τουρκολιβυκό μνημόνιο, να αντιδράσει. Βλέπει, δηλαδή, ότι καταρρέουν τα σχέδιά της στη Μεσόγειο λόγω της Chevron, από την ελληνική πλευρά, αλλά υπάρχει και ο φόβος να καταρρεύσουν και από τη λιβυκή πλευρά λόγω των αμερικανικών και άλλων εταιρειών που δείχνουν ενδιαφέρον για τα κοιτάσματά της. Είναι και η Exxon Mobil και η BP και η γαλλική Total. Φοβάται, λοιπόν, ότι δεν της βγαίνει η παρανομία. Γι' αυτό και έχει αυτή την έντονη αντίδραση με Ρηματικές Διακοινώσεις, με ανάρτηση χαρτών, με διαμαρτυρίες και μάλιστα για να μην εμφανιστεί η ίδια, βάζει τη Λιβύη μπροστά».

Δεσποτόπουλος στο parapolitika.gr: Η Λιβύη φαίνεται να μην επιδιώκει οριστική ρήξη με την Ελλάδα

Ο κ. Δεσποτόπουλος πιστεύει ότι η απεύθυνση της Λιβύης στον ΟΗΕ με τις Ρηματικές Διακοινώσεις δεν επιφέρει κάποιο έννομο αποτέλεσμα και εξυπηρετεί μόνο τις τουρκικές επιδιώξεις. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει, η Λιβύη φαίνεται να μην επιδιώκει οριστική ρήξη με την Ελλάδα.

«Η Ρηματική Διακοίνωση στον ΟΗΕ δεν επιφέρει κάποια έννομα αποτελέσματα. Ρηματική, το λέει και η λέξη, είναι μια διακοίνωση προφορικού χαρακτήρα, γραπτού, αλλά ανυπόγραφου που εξηγεί τη θέση μιας πλευράς. Επειδή ούτως ή άλλως βασίζεται σε ένα παράνομο μνημόνιο και σε μια παράνομη ανακήρυξη υφαλοκρηπίδας δεν έχει νομικό έρεισμα. Δεν έχει ούτως ή άλλως νομικό έρεισμα μια Ρηματική Διακοίνωση. Είναι κάτι που πάει στον ΟΗΕ ένα κράτος, κάνει μια δήλωση και αυτή καταχωρείται σαν δήλωση στα μητρώα. Το ότι πρωτοκολλείται στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών δεν σημαίνει ότι ο ΟΗΕ το υιοθετεί. Απλά το καταγράφει. Πάει ένα κράτος και καταγράφει. Δεν μας είπαν κάτι καινούργιο. Είναι πιστοί στον τουρκολυβικό μνημόνιο, είναι πιστοί σε αυτό που θεωρούν δική τους υφαλοκρηπίδα. Για την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη είχε προηγηθεί άλλη Ρηματική Διακοίνωση. Είναι εμφανές το μακρύ χέρι της Τουρκίας. Η λογική της Γαλάζιας Πατρίδας έχει λογική και στη Λιβύη, η οποία το έχει πάρει και το έχει κάνει σημαία για να διεκδικήσει και αυτή το κάτι παραπάνω. Διότι αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κανονική κατάσταση στη Λιβύη. Έχουμε μια κυβέρνηση η οποία στηρίζεται πολύ στην Τουρκία και οικονομικά και εμπράκτως δηλαδή. Και με όπλα και τα λοιπά.

Παρ' όλα αυτά, όμως, στην παραχώρηση των οικοπέδων που κάνει η Λιβύη είναι προσεκτική. Γιατί δεν θέλει να τα σπάσει και τελείως με την Ελλάδα. Δηλαδή με την Ευρώπη. Ό,τι οικόπεδα παραχωρεί αυτή τη στιγμή ή συζητεί, είναι κάτω από τη λεγόμενη μέση γραμμή που κατά τη βάση του διεθνούς δικαίου αυτό είναι που πρέπει να πάρει σαν όριο η Λιβύη των δικαιωμάτων της. Άρα, εν τοις πράγμασι, ενώ σε επίπεδο διπλωματίας, Ρηματικών Διακοινώσεων και τα λοιπά, στο θέμα των διεκδικήσεών της δεν έχει πάει επί του πεδίου να τις εφαρμόσει. Δείχνει εκεί να είναι πιο προσεκτική».

"Έχουμε το διεθνές δίκαιο με το μέρος μας, θα πρέπει όμως να το μετουσιώνουμε σε συμπράξεις και σε συμμαχίες"

Σε ό,τι αφορά την αντίδραση της Αθήνας, ο κ. Δεσποτόπουλος υποστηρίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι οι κινήσεις της Λιβύης, αλλά της Τουρκίας. «Διπλωματικά θα απαντηθεί η Διακοίνωση, όπως απαντώνται όλες οι διακοινώσεις. Θα κάνουμε κι εμείς μία απάντηση την οποία θα καταθέσουμε στον ΟΗΕ. Είναι ούτως ή άλλως η τακτική η διπλωματική πρακτική. Αυτό που εμείς στο επόμενο διάστημα είναι σημαντικό να κάνουμε, είναι να συνεχίσουμε να δημιουργούμε συμφέροντα. Δηλαδή η παρουσία της Chevron αλλά και της ExxonMobil στην Πελοπόννησο είναι μία πολύ καλή ασπίδα για εμάς.

Θα πρέπει να ανησυχήσουμε αν δούμε ότι η Τουρκία προσπαθεί μέσω της Λιβύης να τεντώσει τα πράγματα. Αν δούμε να αδειοδοτείται από τη Λιβύη κάποιο τουρκικό σκάφος να διεξάγει έρευνες, την ίδια χρονική περίοδο που θα έρθει η Chevron. Αν πάει δηλαδή να την παρενοχλήσει, δήθεν για βοηθήσει τη Λιβύη. Βέβαια, δεν το θεωρώ πολύ πιθανό γιατί η Τουρκία δεν το έκανε στην Κύπρο, δηλαδή δεν ενόχλησε τους Αμερικανούς, σε αντίθεση με την Total και εταιρείες Γάλλων και Ιταλών. Δεν πήγε να ενοχλήσει τους Αμερικανούς γιατί ξέρει πολύ καλά ότι οι αμερικανικές εταιρείες δεν παίζουν με αυτά. Άρα εμείς εκεί θα πρέπει να βασιστούμε. Έχουμε το διεθνές δίκαιο με το μέρος μας, θα πρέπει όμως να το μετουσιώνουμε σε συμπράξεις και σε συμμαχίες. Είναι η καλύτερη ασπίδα που μπορούμε να κάνουμε εν τοις πράγμασι, εν το πεδίο. Όχι μόνο, δηλαδή, σε επίπεδο να γράφουμε».