Το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών ξεκινά ένα μεγάλο εθνικό πρόγραμμα για την αποκατάσταση της νομιμότητας στον αιγιαλό και τις παραλίες, ενεργοποιώντας περισσότερα από 6.000 πρωτόκολλα κατεδάφισης για αυθαίρετες κατασκευές που έχουν ανεγερθεί είτε από ιδιώτες είτε από δημόσιους φορείς. Πρόκειται για έργα που έχουν κατασκευαστεί χωρίς άδεια και χωρίς να τηρηθούν οι νόμιμες διαδικασίες, συχνά αλλοιώνοντας την φυσιογνωμία της παράκτιας ζώνης, παραβιάζοντας την κοινόχρηστη χρήση του αιγιαλού και σε ορισμένες περιπτώσεις δημιουργώντας κινδύνους για τη δημόσια ασφάλεια.

Παρότι το πρόβλημα είναι γνωστό εδώ και χρόνια, είχε μείνει σε μεγάλο βαθμό ανεπίλυτο, καθώς τα πρωτόκολλα κατεδάφισης που εκδίδονταν συσσωρεύονταν στα συρτάρια των αποκεντρωμένων διοικήσεων χωρίς να εκτελούνται. Τα επίσημα στοιχεία αποκαλύπτουν την έκταση του φαινομένου: μόνο στην Αττική υπάρχουν πάνω από 2.500 εκκρεμή πρωτόκολλα, στον Πειραιά και τα νησιά ξεπερνούν τα 1.200, ενώ στις Κυκλάδες φτάνουν τα 700. Οι περισσότερες αυθαίρετες κατασκευές παραμένουν άθικτες, συνεχίζοντας να κυριαρχούν στις παραλίες, περιορίζοντας την πρόσβαση του κοινού και παραβιάζοντας κάθε έννοια δημόσιου χώρου.

Διαβάστε: Χαλκιδική: Επιχειρηματίας ''ξήλωσε'' μόνος του τις ξαπλώστρες που είχε τοποθετήσει αυθαίρετα για να γλιτώσει το πρόστιμο

H νέα εγκύκλιος του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών για την αποκατάσταση της νομιμότητας στον αιγιαλό

Υπογεγραμμένη από τον γενικό γραμματέα Δημόσιας Περιουσίας, Αθανάσιο Τσιούρα,η νέα εγκύκλιος ενεργοποιεί τις προβλέψεις του νέου νόμου 5092/2024 και καλεί όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες να συντάξουν, να ενημερώσουν και να αποστείλουν συγκεντρωτικούς καταλόγους με όλα τα αυθαίρετα έργα. Οι κατάλογοι αυτοί θα πρέπει να συνοδεύονται από αναλυτικό πρόγραμμα κατεδάφισης, με χρονικό στόχο ολοκλήρωσης έως τις 30 Ιουνίου 2027.

Το σχέδιο κατεδαφίσεων θα βασιστεί σε οκτώ βασικά κριτήρια προτεραιότητας:
  • Επικινδυνότητα: Πρώτα κατεδαφίζονται οι κατασκευές που θέτουν σε κίνδυνο την ασφάλεια των χρηστών και του κοινού
  • Περιβαλλοντικές επιπτώσεις: Προτιμώνται κατεδαφίσεις με τη μικρότερη περιβαλλοντική επιβάρυνση, καθώς ορισμένα έργα μπορεί να χρειαστούν πρόσθετες παρεμβάσεις, όπως αντιδιαβρωτικά
  • Χρόνος κατασκευής: Οι πιο πρόσφατες αυθαίρετες κατασκευές θα αντιμετωπιστούν πρώτες
  • Μέγεθος και παρεμπόδιση κοινοχρησίας: Οι μεγαλύτερες κατασκευές που περιορίζουν σημαντικά τη χρήση του δημόσιου χώρου έχουν προτεραιότητα
  • Εγγύτητα στη θάλασσα: Οι αυθαίρετες κατασκευές που βρίσκονται κοντά στη γραμμή του αιγιαλού και επηρεάζουν το κύμα θα κατεδαφιστούν πρώτες
  • Συγκέντρωση αυθαιρέτων: Παράνομες κατασκευές που βρίσκονται σε γειτονία θα εξεταστούν και θα κατεδαφιστούν συλλογικά, βάσει των άλλων κριτηρίων
  • Εξυπηρετούμενος σκοπός: Κατασκευές που δεν εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό θα έχουν προτεραιότητα στην κατεδάφιση
  • Επίδραση στον τουρισμό: Οι κατασκευές που δεν συμβάλλουν στον τουρισμό θα αντιμετωπιστούν πρώτες, έναντι εκείνων που εξυπηρετούν τουριστικές δραστηριότητες

«Οι κατεδαφίσεις πρέπει να γίνουν µε συντεταγµένο και προγραµµατισµένο τρόπο. ∆εν πρόκειται για ένα τιµωρητικό εργαλείο, αλλά για ένα εργαλείο αποκατάστασης της νοµιµότητας και προστασίας του φυσικού πλούτου της χώρας», αναφέρει χαρακτηριστικά υψηλόβαθµο στέλεχος του υπουργείου. Η διαδικασία περιλαμβάνει τη συγκέντρωση όλων των υφιστάμενων πρωτοκόλλων κατεδάφισης, την έκδοση νέων όπου χρειάζεται, καθώς και τη σύνταξη ενός πίνακα με προγραμματισμένες ημερομηνίες εκτέλεσης, ο οποίος θα αποσταλεί για έγκριση στη Γενική Διεύθυνση Δημόσιας Περιουσίας. Στη συνέχεια, το σχέδιο θα κοινοποιηθεί στις αποκεντρωμένες διοικήσεις και στους αρμόδιους δήμους, οι οποίοι θα ενημερώσουν το κοινό και θα δώσουν τη δυνατότητα στους ενδιαφερόμενους να προχωρήσουν είτε σε αυτοκατεδάφιση των αυθαιρέτων είτε στη νομιμοποίησή τους.

Ποιες οι προκλήσεις και τα κριτήρια στην εφαρμογή του προγράμματος κατεδάφισης και νομιμοποίησης αυθαιρέτων

Η εφαρμογή του μέτρου αντιμετωπίζει προκλήσεις. Σύμφωνα με την εγκύκλιο, η κατεδάφιση παράνομων κατασκευών μπορεί να δημιουργήσει νέα περιβαλλοντικά ζητήματα, όπως αποσταθεροποίηση του εδάφους, ανάγκη για αντιδιαβρωτικά έργα και διαταραχή των τοπικών οικοσυστημάτων. Ιδιαίτερα σε περιοχές με έντονη τουριστική κίνηση, ο σχεδιασμός των παρεμβάσεων πρέπει να λαμβάνει υπόψη την τουριστική περίοδο, ώστε να αποφευχθούν αρνητικές επιπτώσεις στην τοπική οικονομία. Γι’ αυτό το λόγο, η εγκύκλιος ορίζει την προτεραιοποίηση των παρεμβάσεων βάσει της ελάχιστης περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, αλλά και της σημασίας της κάθε κατασκευής για τον τουρισμό.
Τα έργα που δεν εξυπηρετούν δημόσιο σκοπό ή δεν συμβάλλουν στον τουρισμό θα έχουν προτεραιότητα στην κατεδάφιση. Ωστόσο, η εγκύκλιος προβλέπει το ενδεχόμενο νομιμοποίησης κατασκευών που δύνανται να αδειοδοτηθούν, σύμφωνα με το άρθρο 14 του νόμου 2971/2001. Καθοριστικός παράγοντας για τη νομιμοποίηση είναι η υποβολή και έγκριση περιβαλλοντικής μελέτης, η οποία αποδεικνύει ότι η διατήρηση της κατασκευής επιβαρύνει λιγότερο το περιβάλλον από την κατεδάφισή της και την κατασκευή νέου έργου.

Η 30ή Ιουνίου 2027 είναι το χρονικό ορόσημο για την ολοκλήρωση των εκκαθαρίσεων, αφήνοντας το ενδεχόμενο να νομιμοποιηθούν έργα που μπορούν να αδειοδοτηθούν

Αίτημα νομιμοποίησης προκειμένου να αποφευχθεί σε περιπτώσεις η κατεδάφιση

Αυτή η πρόβλεψη προσφέρει λύση σε περιπτώσεις όπου τα έργα, παρότι αυθαίρετα, θα μπορούσαν να είχαν λάβει άδεια εφόσον εξυπηρετούν κοινωφελείς σκοπούς και δεν δημιουργούν περιβαλλοντικά προβλήματα. Οι αρμόδιοι φορείς, είτε δημόσιοι είτε ιδιωτικοί, μπορούν να υποβάλουν αίτημα νομιμοποίησης, το οποίο ενδεχομένως να αναστείλει την κατεδάφιση. Σε περίπτωση που το αίτημα απορριφθεί ή δεν ολοκληρωθεί εγκαίρως η διαδικασία, η κατεδάφιση θα προχωρήσει κανονικά.

Για χρόνια, η αδυναμία εφαρμογής των νόμων στους αιγιαλούς είχε πλήξει την εμπιστοσύνη των πολιτών προς τη δημόσια διοίκηση. Η εικόνα των παραλιακών περιοχών γεμάτων με αυθαίρετες κατασκευές δεν ταιριάζει με τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας ούτε με τη στρατηγική για βιώσιμο τουρισμό. Παράλληλα, επιχειρηματίες που λειτουργούν νόμιμα βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση με όσους εκμεταλλεύονται παράνομες δομές για ιδιωτικό όφελος. «Δεν μπορεί να υπάρξει ανοχή στην κατάληψη δημοσίου χώρου από αυθαίρετες κατασκευές. Η πολιτεία πρέπει να στείλει σαφές μήνυμα ότι ο αιγιαλός ανήκει σε όλους και όχι σε λίγους που εκμεταλλεύονται την κατάσταση», τονίζει αυτοδιοικητικός παράγοντας από νησί των Κυκλάδων, όπου το φαινόμενο των παράνομων κατασκευών έχει εξελιχθεί σε χρόνιο πρόβλημα.

Το σχέδιο των κατεδαφίσεων 

Το σχέδιο του υπουργείου θέτει ως ορόσηµο την 30ή Ιουνίου 2027 για την ολοκλήρωση του συνολικού προγραµµατισµού κατεδαφίσεων. Η διαδικασία περιλαµβάνει αυστηρότερη αξιολόγηση των αιτήσεων παραχώρησης απλής χρήσης αιγιαλού και προϋποθέτει, µεταξύ άλλων, τεχνική έκθεση για την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και πλήρη συµβατότητα µε το πρόγραµµα κατεδαφίσεων. Μάλιστα, σε περιπτώσεις όπου υφίστανται έργα χωρίς άδεια, το τίµηµα της παραχώρησης αυξάνεται στο διπλάσιο. Αν κάποιος δηλαδή έχει κάνει αυθαίρετες κατασκευές (χωρίς άδεια) στον αιγιαλό, αλλά ζητήσει να του παραχωρηθεί νόµιµα ο χώρος (π.χ. για χρήση µε οµπρέλες, ξαπλώστρες κ.λπ.), τότε θα πληρώσει διπλάσια χρήµατα για να πάρει την άδεια χρήσης σε σχέση µε κάποιον που δεν έχει κάνει παρανοµίες.

Η εκκίνηση αυτού του σχεδίου µπορεί να αποτελεί µια καθυστερηµένη αλλά αναγκαία τοµή. Το στοίχηµα είναι αν η πολιτεία θα καταφέρει αυτή τη φορά να ξεπεράσει την αδράνεια, τις τοπικές πιέσεις και τις τεχνικές δυσκολίες, επιβάλλοντας στην πράξη τη νοµιµότητα και διασφαλίζοντας τη φυσιογνωµία των παραλιών της χώρας. Σε κάθε περίπτωση, το φετινό καλοκαίρι µπορεί να είναι το τελευταίο για αρκετές από τις κατασκευές που «φύτρωσαν» παράνοµα στις πιο εµβληµατικές παραλίες της Ελλάδας. Αν όχι, θα είναι άλλη µια χαµένη ευκαιρία για ένα από τα πιο πολύτιµα δηµόσια αγαθά: τον ελεύθερο και προσβάσιµο αιγιαλό.