Έτοιμη να διεισδύσει βαθύτερα στην ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού υλικού εμφανίζεται η Τουρκία, καθώς οι Βρυξέλλες επιβεβαίωσαν χθες ότι έχουν λάβει το επίσημο αίτημά της για συμμετοχή, ως τρίτης χώρας, στο πρόγραμμα SAFE. Αξιοποιώντας το «παράθυρο» που προσφέρει ο κανονισμός για την ένταξη χωρών εκτός ΕΕ, η Άγκυρα επιχειρεί να κεφαλαιοποιήσει την ταχεία ανάπτυξη της αμυντικής της βιομηχανίας και να διευρύνει το ήδη σημαντικό πελατολόγιο που διαθέτει στη γηραιά ήπειρο.

Διαβάστε: ⁠Κυβερνητικές πηγές για αίτημα Τουρκίας να ενταχθεί στο SAFE: "Δεν θα δεχθούμε χώρα που απειλεί με πόλεμο μέλος της ΕΕ"

Η Άγκυρα δεν κρύβει ότι κυνηγά νέα αμυντικά deal και πλέον αντιμετωπίζει την Ευρώπη όχι μόνο ως πιθανό προμηθευτή –με χαρακτηριστικό και πιο πρόσφατο παράδειγμα τα μαχητικά Eurofighter Typhoon–, αλλά και ως πολλά υποσχόμενη αγορά για συστήματα «made in Turkey». Όπως προκύπτει από τις εκθέσεις του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Σπουδών (IISS) που δημοσιοποιήθηκαν προς το τέλος του 2024, ορισμένες ευρωπαϊκές και νατοϊκές χώρες εμφανίζονται περισσότερο πρόθυμες από άλλες να συνάψουν συμφωνίες με την Τουρκία. Στην έκθεση με τίτλο «Turkiye’s Defence Industry: Which Way Forward?», οι αναλυτές του IISS ξεχωρίζουν την Ιταλία και την Ισπανία ως «μεταξύ των πιο πρόθυμων» να προχωρήσουν σε περαιτέρω συνεργασία, ενώ θετικά καταγράφονται και οι προοπτικές με Πολωνία, Ρουμανία και Ηνωμένο Βασίλειο.

Προχωρημένη η συνεργασία της Τουρκίας με την Ιταλία και την Ισπανία

Η συνεργασία της Τουρκίας με Ιταλία και Ισπανία στον αμυντικό τομέα έχει ήδη διανύσει σημαντική διαδρομή. Για τη Ρώμη, ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν τα επιθετικά ελικόπτερα T129 ATAK, τα περιπολικά σκάφη της τουρκικής ακτοφυλακής που ναυπηγήθηκαν με τη συνδρομή της Fincantieri, καθώς και τα άρματα μάχης Tulpar, προϊόν συνεργασίας της Otokar με τη Leonardo, ενώ πιο πρόσφατα η τουρκική Baykar προχώρησε στην εξαγορά της Piaggio Aerospace. Για τη Μαδρίτη, κυρίαρχο δείγμα αποτελεί το αμφίβιο επιθετικό πλοίο TCG Anadolu –ισπανικής σχεδίασης και τουρκικής ιδιοκτησίας– που ναυπήγησαν η Sedef και η Navantia κατά τα πρότυπα του ελικοπτεροφόρου Juan Carlos I, ενώ οι δεσμοί έχουν επεκταθεί και σε άλλα προγράμματα, όπως τα μεταγωγικά αεροσκάφη CN235 και A400M. Ιταλία και Ισπανία δεν είναι, ωστόσο, οι μόνες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες που στρέφονται προς την τουρκική αμυντική βιομηχανία. Στον κατάλογο των χωρών που έχουν ήδη προχωρήσει σε αγορές ή βρίσκονται σε διαδικασία σχετικών διαπραγματεύσεων περιλαμβάνονται η Ρουμανία, η Πολωνία, η Ολλανδία, η Εσθονία, η Βόρεια Μακεδονία, το Κόσοβο, η Αλβανία, η Σλοβενία, το Μαυροβούνιο και η Ουγγαρία, διευρύνοντας έτσι τον κύκλο των εταίρων της Άγκυρας.

SAFE: Η ισχυρή τουρκική αμυντική βιομηχανία και οι συμφωνίες στην Ευρώπη

Στην αλματώδη άνοδο της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας αναφέρθηκε εκτενώς πρόσφατο ρεπορτάζ της «Le Figaro», το οποίο υπογράμμισε ότι η Άγκυρα βρίσκεται πλέον σε τροχιά μετατροπής της σε αυτόνομη στρατιωτική δύναμη. Υπό τον τίτλο «UAV, πύραυλοι, πολεμικά αεροσκάφη: Η Τουρκία στον δρόμο προς τη στρατιωτική ισχύ», η γαλλική εφημερίδα καταγράφει την πρόοδο σε συστήματα όπως το Bayraktar TB3, το μαχητικό Kızılelma και το TCG Anadolu, ενώ αναδεικνύει και τη συνεργασία με την ιταλική Leonardo. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στον γαμπρό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και «πατέρα» των τουρκικών drones, Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, ο οποίος παρουσιάζεται ως «εθνικός ήρωας» και σύμβολο της τεχνολογικής ανόδου της χώρας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει η «Le Figaro», το 2024 η Τουρκία εξήγαγε αμυντικό υλικό ύψους 7,1 δισ. δολαρίων σε 185 χώρες –αύξηση 29% σε σχέση με το 2023–, ενώ πλέον παράγει το 80% των όπλων της, περιορίζοντας δραστικά την εξάρτησή της από το εξωτερικό.

Μέχρι σήμερα η τουρκική συμμετοχή σε αμυντικούς διαγωνισμούς που συνδέονται με την ΕΕ παραμένει περιορισμένη, καθώς επικεντρώνεται κυρίως σε συνεργασίες με μεμονωμένα κράτη-μέλη και όχι σε προγράμματα που χρηματοδοτούνται απευθείας από τις Βρυξέλλες. Παρότι δεν ανήκει στους «27», η Άγκυρα λογίζεται ως σημαντικός εταίρος με ενεργό παρουσία σε διάφορα αμυντικά προγράμματα. Αξίζει, ωστόσο, να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με άλλες χώρες με τις οποίες η ΕΕ έχει υπογράψει Σύμφωνα Ασφάλειας και Άμυνας, αντίστοιχο πλαίσιο συνεργασίας με την Τουρκία δεν έχει συναφθεί.

Πρόγραμμα SAFE: Οι "δικλίδες" ασφαλείας και το "παραθυράκι" για την Τουρκία

Σε ό,τι αφορά ειδικότερα το SAFE, ο κανονισμός προβλέπει συγκεκριμένους περιορισμούς για τη συμμετοχή τρίτων χωρών, όπως στην περίπτωση της Τουρκίας. Επιβεβαιώνοντας χθες ότι οι Βρυξέλλες έχουν λάβει το σχετικό αίτημα της Άγκυρας, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν, Τομά Ρενιέ, κλήθηκε να τοποθετηθεί για τις «δικλίδες» ασφαλείας σε περιπτώσεις χωρών –ακόμη και υποψηφίων προς ένταξη– που απειλούν κράτη-μέλη ή τα συμφέροντα της Ένωσης. Ο κ. Ρενιέ περιορίστηκε να διαβεβαιώσει ότι «φυσικά και έχουμε δικλίδες ασφαλείας», χωρίς να αναφερθεί ονομαστικά στην Τουρκία, διευκρινίζοντας πάντως ότι «υπάρχουν προβλέψεις για την προστασία των κρατών-μελών και της βιομηχανίας μας». Παρέπεμψε, μάλιστα, στο άρθρο 16 του κανονισμού, το οποίο δίνει τη δυνατότητα αποκλεισμού κράτους που αντιστρατεύεται τα συμφέροντα ασφαλείας κράτους-μέλους ή της Ε.Ε. συνολικά. Στον κανονισμό, πάντως, υπάρχει ένα «παραθυράκι» που η Άγκυρα φαίνεται διατεθειμένη να αξιοποιήσει: η εξαγορά εταιρειών σε κράτη-μέλη της Ε.Ε., ώστε μέσω αυτών να αποκτά τεχνογνωσία και να τις χρησιμοποιεί ως «δορυφόρους» για μεταφορές ή αγοραπωλησίες οπλικών συστημάτων. Η πιο χαρακτηριστική περίπτωση είναι η Ιταλία, όπου η τουρκική Baykar απέκτησε την Piaggio Aerospace. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται και στη Leonardo, που συμμετέχει στο πρόγραμμα των Eurofighter.

Στο τραπέζι το βέτο της Αθήνας

Η ελληνική κυβέρνηση έχει καταστήσει σαφές ότι οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες, όπως η Τουρκία, οφείλουν να ευθυγραμμιστούν πλήρως με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της Ε.Ε. προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στα κονδύλια του SAFE. Από την πρώτη στιγμή που παρουσιάστηκε το ευρωπαϊκό αμυντικό πρόγραμμα, η Αθήνα έχει διαμηνύσει σε όλους τους τόνους ότι δεν πρόκειται να συναινέσει σε οποιαδήποτε μορφή τουρκικής εμπλοκής –ακόμη και μέσω εταιρειών– εάν η Άγκυρα δεν προβεί σε ουσιαστικά βήματα αποκλιμάκωσης, με κυρίαρχο αίτημα την άρση του casus belli. Υπενθυμίζει, ταυτόχρονα, ότι η συμμετοχή τρίτων χωρών στο SAFE απαιτεί τη σύμφωνη γνώμη όλων των κρατών-μελών, γεγονός που της δίνει το δικαίωμα άσκησης βέτο. Στη συνέντευξη Τύπου της 89ης ΔΕΘ ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επανέλαβε το μήνυμα προς την Άγκυρα: «Για το ζήτημα του casus belli, είναι τριάντα χρόνια από το 1995 που ψήφισαν οι Τούρκοι αυτήν την απαράδεκτη απειλή. Αν πραγματικά θέλουμε εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, το casus belli πρέπει να ανακληθεί από την Τουρκία. Να επαναλάβω ότι όσο υπάρχει το casus belli, η Ελλάδα θα μπλοκάρει τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα SAFE».