Μετά από δεκαπέντε χρόνια διακοπής, η Ελλάδα και η Λιβύη ανακοινώνουν την επίσημη επανέναρξη των διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της ελληνολιβυκής ΑΟΖ. Η ιστορική αυτή εξέλιξη έρχεται να αντιμετωπίσει το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο και να ανοίξει νέους ορίζοντες στις διμερείς σχέσεις, όπως αναφέρεται στο ρεπορτάζ της «Κυριακάτικης Απογευματινής».

Διαβάστε: Ελλάδα και Λιβύη: Πώς μπήκε στο τραπέζι πάλι η ΑΟΖ ύστερα από 15 χρόνια - Το σενάριο της Χάγης, τι σημαίνει για το τουρκολιβυκό μνημόνιο


Ελληνολιβυκής ΑΟΖ: Το χρονικό της διακοπής και της επανέναρξης των διαπραγματεύσεων 

Το έτος 2010 σηματοδότησε την παγοποίηση των συνομιλιών μεταξύ Αθήνας και Τρίπολης για την ελληνολιβυκή ΑΟΖ. Η πτώση του Καντάφι το 2011 οδήγησε τη Λιβύη σε χρόνια αστάθειας, καθιστώντας την χώρα παιχνίδι στα χέρια εξωτερικών δυνάμεων. Αυτό το κενό εξαιτίας της λιβυκής κρίσης αξιοποίησε στρατηγικά η Άγκυρα, προσφέροντας οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη στην Τρίπολη και εξασφαλίζοντας την υπογραφή του αμφισβητούμενου τουρκολιβυκού μνημονίου.

Σήμερα, η επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων για την ελληνολιβυκή ΑΟΖ αποτελεί καρπό συστηματικής διπλωματικής προσπάθειας. Η πρώτη συνεδρίαση των τεχνικών επιτροπών πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας φάσης στις ελληνολιβυκές σχέσεις.

Η συνάντηση του υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη με τον ασκούντα χρέη υπουργού Εξωτερικών της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης, Ταχέρ Σαλέμ Αλ Μπαούρ, αποκαλύπτει τη σημασία που αποδίδει η Αθήνα στην ελληνολιβυκή ΑΟΖ. Στη διπλωματία κάθε διατύπωση φέρει ιδιαίτερο βάρος. Η ελληνική πλευρά τόνιζε συνεχώς ότι ο Λίβυος αξιωματούχος είναι «ασκών χρέη», υπογραμμίζοντας τον μεταβατικό χαρακτήρα της κυβέρνησης Ντμπέιμπα. Η θέση της Ελλάδας παραμένει σταθερή: η τελική συμφωνία για την ελληνολιβυκή ΑΟΖ θα υπογραφεί μόνο με νόμιμα εκλεγμένη λιβυκή κυβέρνηση.

Οι δύο υπουργοί συνομίλησαν επί μιάμιση ώρα, παρατείνοντας τη συζήτησή τους για να δώσουν περισσότερο χρόνο στις τεχνικές αντιπροσωπείες. Ακόμη και το γεύμα εργασίας πραγματοποιήθηκε εντός του υπουργείου, αποδεικνύοντας την αξία του χρόνου για την προώθηση της ελληνολιβυκής ΑΟΖ.


Οι τεχνικές προκλήσεις και οι διαφορές

Οι τεχνικές επιτροπές εξέτασαν τους όρους υπό τους οποίους μπορούν να διεξαχθούν οι διαπραγματεύσεις για την ελληνολιβυκή ΑΟΖ. Οι θέσεις των δύο πλευρών παρουσιάζουν σημαντικές αποκλίσεις, με αμφότερες να έχουν καταθέσει την οπτική τους στον ΟΗΕ. Η Τρίπολη έχει υιοθετήσει την τουρκική ρητορική, παρότι η Λιβύη, σε αντίθεση με την Τουρκία, έχει υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Η Ελλάδα απορρίπτει κατηγορηματικά τον λιβυκό ισχυρισμό ότι η μέση γραμμή πρέπει να χαράσσεται με βάση τις ηπειρωτικές ακτές, θέση που αντικατοπτρίζει την τουρκική επιχειρηματολογία.

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, ο Γεραπετρίτης χρησιμοποίησε χάρτες και τόνισε επανειλημμένα ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο είναι παράνομο, με τον Λίβυο συνομιλητή να παραμένει σιωπηλός και αμήχανος.

Ευρύτερη συνεργασία και κοινά συμφέροντα

Πέραν της ελληνολιβυκής ΑΟΖ, οι δύο υπουργοί συζήτησαν ευρύτερα θέματα συνεργασίας. Οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές αποτέλεσαν σημαντικό μέρος του διαλόγου, με την Τρίπολη να μην αποτελεί αφετηρία των ροών από τη Δυτική Λιβύη.

Αντίθετα, η ανατολική πλευρά υπό τον έλεγχο του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ λειτουργεί ως στρόφιγγα που ανοίγει και κλείνει ανάλογα με τις πολιτικές συγκυρίες. Η ενίσχυση της συνεργασίας περιλαμβάνει:

• Συνέχιση της εκπαίδευσης στελεχών της λιβυκής ακτοφυλακής στο ΚΕΝΑΠ Χανίων
• Εξέταση έναρξης απευθείας αεροπορικής σύνδεσης Αθήνας-Τρίπολης
• Μετάβαση ελληνικής επιχειρηματικής αποστολής στη Λιβύη το φθινόπωρο


Οι πραγματικοί λόγοι της λιβυκής ζέσης

Στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών επισημαίνουν τη μεγάλη ζέση που επέδειξε ο Αλ Μπαούρ για την έναρξη των συνομιλιών σχετικά με την ελληνολιβυκή ΑΟΖ. Αυτή η στάση αποτελεί επιτυχία της ελληνικής διπλωματικής τακτικής, αλλά και απόρροια λιβυκής ιδιοτέλειας.

Η απάντηση στο ερώτημα «γιατί τώρα» είναι σαφής: οι Λίβυοι αντιλήφθηκαν την κινητικότητα για υδρογονάνθρακες στην περιοχή. Η προετοιμασία του αμερικανικού κολοσσού Chevron για έρευνες νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου, σε περιοχές χωρίς γεωπολιτικά ρίσκα, παρακίνησε την Τρίπολη να επιδιώξει τον διακανονισμό εκκρεμοτήτων ετών.


Οι αναμενόμενες αντιδράσεις και προκλήσεις

Ο δρόμος για την ολοκλήρωση της ελληνολιβυκής ΑΟΖ δεν θα είναι εύκολος. Διπλωματικοί κύκλοι θεωρούν δεδομένες τις αντιδράσεις τόσο της Άγκυρας όσο και της Βεγγάζης, είτε ξεχωριστά είτε συντονισμένα. Εκτιμάται ότι θα επισπευσθεί η επικύρωση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη λιβυκή Βουλή υπό τον Ακίλα Σάλεχ, πιθανώς εντός Οκτωβρίου. Παρά τις προκλήσεις, η Ελλάδα διατηρεί τη θέση της ότι το τουρκολιβυκό σύμφωνο θα παραμείνει παράνομο, καθώς αγνοεί την ύπαρξη ελληνικών νησιών και η Τουρκία δεν έχει αντικρινές ακτές με τη Λιβύη.

Το μεγάλο ερωτηματικό παραμένει η ενδεχόμενη εμπλοκή της Βεγγάζης στον διάλογο για την ελληνολιβυκή ΑΟΖ, καθώς η πλευρά του Χάφταρ δεν αναγνωρίζει την κυβέρνηση Ντμπέιμπα ούτε τα μνημόνια που υπογράφει η Τρίπολη.